ایرج رضائی؛ سجاد علی بیگی
چکیده
از قرن سوم تا هفتم هجری، برخی جغرافیدانان قرون نخستین و میانی دورۀ اسلامی در تألیفات خود از یک جاینام با عناوین نزدیک به هم چون ماذرواستان، ماذروستان و مایذرواستان یاد کردهاند که جملگی به ...
بیشتر
از قرن سوم تا هفتم هجری، برخی جغرافیدانان قرون نخستین و میانی دورۀ اسلامی در تألیفات خود از یک جاینام با عناوین نزدیک به هم چون ماذرواستان، ماذروستان و مایذرواستان یاد کردهاند که جملگی به یک مکان یا محدودۀ جغرافیایی واقع در امتداد راه خراسان بزرگ اشاره دارند. پژوهشگران مختلف برای مکانیابی ماذروستان، گزینههای متفاوتی چون، طاق گرا، قلعۀ یزدگرد، بنای سرخهدیزه، مسیر گیلانغرب و دشت ایوانغرب پیشنهاد کردهاند. ازاینرو این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش است که جاینام ماذروستان در متون دورۀ اسلامی با کدام منطقه یا محوطۀ باستانی قابل انطباق است. نگارندگان بهاستناد چند سرنخ مهم تاریخی و جغرافیایی که شواهد باستانشناسی و زبانشناسی نیز از آن حمایت میکند، موقعیت جاینام مذکور را در منطقۀ جنگلی «ناودار» شهرستان دالاهو، در غرب استان کرمانشاه مکانیابی میکنند. نگارندگان معتقدند که نام قدیمی این مکان (ماذروستان)، احتمالاً ریشه در نام سرزمین ماد (مای) دارد، و یا همچون نام امروزی این منطقه (ناودار= میان درختستان)، ریشه در مهمترین شاخصۀ طبیعی این منطقه دارد که عبارت است از وجود پوشش متراکمی از جنگل مازو (بلوط)، که سراسر منطقۀ موردبحث را فراگرفته است. همچنین نگارندگان معتقدند که کاخ یا ایوان ماذروستان که در متون دورۀ اسلامی به بهرام گور منسوب است، با بنای سرخهدیزه کنونی که در حد میانۀ منطقۀ ناودار واقع شده، قابل انطباق است و نام سرخهدیزه (سرخدژ) نیز احتمالاً به حکایات و روایات کهن ایرانی چون هفتپیکر نظامی، ارتباط دارد که بر اساس آن بهرام گور کاخی سرخرنگ برای یکی از همسران خود برپا کرد.
