تاریخ
بررسی نگرش صوفیان ایران و هند به زمین و زمین داری به عنوان یکی از منابع درآمد خانقاه در سده های 7-9 ( مطالعه موردی: طریقت‌های چشتیه، کبرویه، کازرونیه و سهروردیه)

معصومه هادی؛ محسن رحمتی؛ جهانبخش ثواقب؛ مجتبی گراوند

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 20 دی 1401

https://doi.org/10.22059/jhss.2023.350331.473602

چکیده
  در گسترۀ وسیعی از هند و ایران در قرون ۷-۹ق. طریقت‌های صوفیانۀ متعددی حضور داشتند. صوفیان که به‌عنوان نمادی از زهدگرایی و دنیاگریزی شناخته می‌شدند با کناره‌گیری از دنیا و استقرار در خانقاه، به ریاضت و تزکیه نفس اشتغال داشتند. تأمین هزینه‌های معیشتی ساکنان خانقاه بر عهده مرشد بود که با طرق مختلف محقق می‌گشت که یکی از آنها زمین‌داری ...  بیشتر

تحلیلی بر دعاوی و شکایت‌های حقوقی مردم تهران در سال‌های نخست مشروطه ( 1330-1324ق)

حسن زندیه؛ حمیده شهیدی

دوره 13، شماره 4 ، اسفند 1400، ، صفحه 25-42

https://doi.org/10.22059/jhss.2022.314789.473343

چکیده
  اختلافات قضایی جامعه در دوره مشروطه شامل دعاوی حقوقی و کیفری، بیانگر واقعیاتی است که در بستر اجتماعی، اداری و سیاسی جامعه در ایران، ایجاد شده بود. این نوشتار بر آن است، به روش توصیفی – تحلیلی دعاوی و شکایت‌های قضایی مردم تهران در حوزه حقوقی، از میان منابع به‌ویژه اسناد عدلیه به‌جای مانده از آن دوران، استخراج و بررسی نماید. در حوزه ...  بیشتر

بازاندیشی در پژوهش های صفویه شناسی: پیشینه، اکنون ، چشم انداز

منصور صفت گل

دوره 13، شماره 1 ، خرداد 1400، ، صفحه 93-116

https://doi.org/10.22059/jhss.2021.326843.473442

چکیده
  گسترش افق­های صفویه­شناسی در دورۀ معاصر، ضرورت ارزیابی و بررسی پژوهش­های این عرصه را از آغاز تا کنون مطرح می­سازد. صفویه­شناسی کوششی ریشه­دار و در عین حال پراهمیت برای شناخت ایران در سده­های دهم تا دوازدهم هجری بود. این کوشش از یکسو بازتاب تحقیقات ایرانی و از سوی دیگر دستاورد ایرانشناسان به ویژه ایرانشناسی اروپایی غربی ...  بیشتر

بازتاب وقایع ژاپن بر اذهان عمومی اواخر قاجار

سید بنیامین کشاورز؛ احمد چایچیان امیرخیز

دوره 13، شماره 1 ، خرداد 1400، ، صفحه 187-214

https://doi.org/10.22059/jhss.2021.314006.473338

چکیده
  در قرن نوزدهم کشور دولت علیه ممالک محروسۀ شاهنشاهی ایران، همانند دیگر دول و جوامع آسیایی (که اکثریت ایشان استقلال خود را ازدست دادند) بخاطر موقعیت استراتژیک خود تحت فشار دول امپریالیست به خصوص بریتانیای کبیر و روسیه قرار گرفت و مردم ایران به­مانند بسیاری دیگر مردم آسیا سرنوشت رو به زوال خود و برتری غرب را پذیرفتند. شرایط به­طور ...  بیشتر

بررسی نقش و کارکرد امامزاده‌ها در تحول تاریخی شیعه در ایران پیش از صفویه با تأکید بر امامزاده‌های شیراز و یزد

اصغر منتظرالقائم

دوره 12، شماره 4 ، اسفند 1399، ، صفحه 129-150

https://doi.org/10.22059/jhss.2021.310486.473319

چکیده
  فرزندان و نواده‌گان امامان شیعه برای به دست آوردن امنیت و موقعیت اجتماعی و تبلیغی به ایران مهاجرت کردند و به مرور زمان بر تعدادشان افزوده گشت. ایرانیان آنان را به سبب انتساب به رسول الله(ص) با اشتیاق پناه دادند. منزلت اجتماعی امامزاده‌ها نه­تنها به دلیل انتساب به آن حضرت و سفارش قرآن به دوستی اهل بیت بود بلکه کارکرد علمی و فرهنگی ...  بیشتر

«ماچین» و «ختا» در تصور جغرافیایی مسلمانان

محمدباقر وثوقی؛ مهران رضایی

دوره 12، شماره 2 ، شهریور 1399، ، صفحه 195-217

https://doi.org/10.22059/jhss.2020.308536.473300

چکیده
  ایرانیان به عنوان میانجی فرهنگی و اقتصادی بین شرق و غرب موجب انتقال و تبادل فرهنگی بین چین و دنیای غرب بوده­اند. تا پیش از قرن شانزدهم میلادی بخشی از تمدن و فرهنگ چین از دریچۀ نگاه ایرانیان به غرب معرفی شده است. بازرگانان ایرانی از دو مسیر زمینی و دریایی مسیر چین را بارها پیموده و بار اصلی تبادل فرهنگی و اقتصادی دو کشور را به دوش کشیدند. ...  بیشتر

بازی بزرگ و مسئلۀ هرات (1828-1838م)

فرج الله احمدی؛ آروین قائمیان

دوره 11، شماره 2 ، اسفند 1398، ، صفحه 1-20

https://doi.org/10.22059/jhss.2019.278907.473098

چکیده
  بازی بزرگ روسیه و بریتانیا که از دهه‌های نخستین قرن نوزدهم آغاز شده بود، به رویارویی آن دو قدرت در ایران طی سال‌های آغازین قرن بیستم منجر شد. رقابت روسیه و بریتانیا در ایران در شرایطی تشدید شد که پس از دور دوم جنگ‌های ایران و روسیه در قفقاز، اعادۀ حاکمیت تاریخی ایران بر هرات در دستور کار دولت ایران قرار گرفت؛ اقدامی که باعث نگرانی ...  بیشتر

مُهر نویافتۀ ساسانی در چین

نعمت‌اله علی‌محمدی؛ محرم باستانی

دوره 11، شماره 1 ، شهریور 1398، ، صفحه 153-172

https://doi.org/10.22059/jhss.2019.274932.473077

چکیده
  مُهرها ازجمله اشیاء باارزشی هستند که سابقة بسیار طولانی در تاریخ دارند. بنا بر شواهد باستان­شناسی قدمت این اشیاء به هزارة ششم قبل از میلاد بازمی­گردد. چنان­که از اسناد و مدارک برمی­آید، مُهر در طیّ ادوار تاریخی تحولات زیادی پشت­ سرگذاشته است؛ به­طوری­که طرح­ها، شکل­ها، رنگ­ها و کتیبه­های آن بنا به شرایط زمانی دست‌خوش ...  بیشتر

عملکرد و پیامدهای فعالیت تجاری کمپانی های ونشتورگ و تسنترسایوز شوروی در مناطق شمالی ایران ( 1300 تا 1306ش)

سید حسن شجاعی دیوکلائی؛ محمدحسن پورقنبر

دوره 10، شماره 2 ، اسفند 1397، ، صفحه 117-136

https://doi.org/10.22059/jhss.2019.260410.473002

چکیده
  پس از پیروزی انقلاب چپ­گرایانه در همسایة شمالی ایران، یعنی روسیه، حکومت این کشور بنا بر رویکرد سوسیالیستیِ خود، اقتصاد را کاملاً در اختیار گرفت و تجارت خارجی را ملی اعلام کرد. برای تحقق این هدف، حکومت شوروی در اواخر سال 1299ش دو کمپانی دولتی ونشتورگ و تسنترسایوز را تأسیس و صادرات و واردات شوروی را به انحصار آنها درآورد. پیوند اقتصاد ...  بیشتر

رویکرد روزنامة اختر (1292 -1314ق) به ساختارسازی مدنی با تکیه بر نهاد مجلس شورا (پارلمان)

داریوش غلامی؛ مرتضی دهقان نژاد

دوره 10، شماره 2 ، اسفند 1397، ، صفحه 153-170

https://doi.org/10.22059/jhss.2019.258216.472994

چکیده
  سال­های نخستین سدة نوزدهم میلادی سرآغاز تحولات بنیادین در ایران بود. جنگ­های ایران و روس، ایرانیان را به فکر تحول­خواهی انداخت. دورة طولانی سلطنت ناصرالدین شاه (1264-1313ق) و شرایط حاکم بر ایران عصر ناصری باعث شکل­گیری کانون­هایی از ایرانیان در خارج از مرزها شد. استانبول از مهم‌ترین نقاط شکل­گیری چنین جمعیت­هایی بود. روزنامة ...  بیشتر

ایران به مثابة «دیگری» در هویّت ملی عراق

یاسر قزوینی حائری

دوره 10، شماره 2 ، اسفند 1397، ، صفحه 171-190

https://doi.org/10.22059/jhss.2019.254909.472959

چکیده
  عراق با وجود ریشه‌های تمدنی کهن، کشوری نوپاست که در ابتدای دهة سوم قرن بیستم تأسیس شد. شکل‌گیری هویّت ملی در عراق از ابتدای تأسیس تاکنون با مشکلات و چالش‌های فراوانی روبه­رو بوده است؛ یکی از این مشکلات، قرائت قومی از هویّت ملی عراق است که در اکثر قریب­به­اتفاق سال‌های تأسیس این واحد سیاسی تا سقوط نظام صدام در آوریل 2003م، بر آن ...  بیشتر

نسبت ارامنه با سیاست‌های توسعه‌طلبی روسیه در قفقاز (از اواخر دولت صفوی تا عهدنامة ترکمانچای)

گودرز رشتیانی

دوره 9، شماره 2 ، اسفند 1396، ، صفحه 51-70

https://doi.org/10.22059/jhss.2018.251966.472945

چکیده
  منطقة قفقاز در تاریخ ایران از دورة باستان از اهمیّت ویژه­ای برخوردار بوده و در عمده تحولات روابط خارجی ایران نقش مهمی داشته است که با جدایی از ایران در 1243 هـ.ق/ 1828م این اهمیّت برای دهه­های آتی همچنان پابرجا ماند؛ گرچه شکل و صورت آن تغییر پیدا کرد. در مقالة حاضر نقش ارامنة قفقاز در موضوع گرایش به روسیه و جدایی از ایران در دورة بعد از ...  بیشتر

عوامل و موانع مؤثر بر حضور پزشکان اروپایی در جامعۀ ایرانِ عصر قاجار

حمید حاجیان پور؛ اکبر حکیمی پور

دوره 8، شماره 1 ، اسفند 1395، ، صفحه 15-35

https://doi.org/10.22059/jhss.2017.60647

چکیده
  حضور پزشکان اروپایی در ایران عصر قاجار، علاوه بر جنبه­های بهداشتی و درمانی، جلوه­های سیاسی و مذهبی نیز به­ خود گرفت. در این دوران شیوع روزافزون انواع بیماری­های واگیردار از یک‌سو، و ناکارآمدی نسبی طب سنتی در درمان بیماری­ها از سوی دیگر، عرصۀ حیات را برای اقشار مختلف جامعۀ ایرانی تنگ کرده بود. این پژوهش با شیوۀ توصیفی ـ‌تحلیلی ...  بیشتر

ایل سنجابی و سیاست‌های انگلیس در غرب ایران در جنگ جهانی اول

محسن رحمتی؛ پیرحسین نظری

دوره 7، شماره 1 ، شهریور 1394، ، صفحه 21-39

https://doi.org/10.22059/jhss.2015.57831

چکیده
  ایل سنجابی از ایلات کرد غرب ایران هستند که در جریان جنگ جهانی اول، به حمایت از دولت موقت ملی نظام‌السلطنه و ملی­گرایان همراه وی برخاستند و ضمن اعلامِ مخالفت با حضور و فعالیت سپاهیان دولت­های انگلیس و روس، با نیروهای آلمانی و عثمانی همراه شدند. بعد از غلبة سپاهیان روس و انگلیس بر منطقة غرب، این ایل پناهگاه عناصر ملی دولت موقت شدند ...  بیشتر

نام قدیم «کره» در متون جغرافیایی و تاریخی «یافته‌هایی نو در نسخه‌های خطی فارسی»

محمدباقر وثوقی

دوره 6، شماره 2 ، اسفند 1393، ، صفحه 135-150

https://doi.org/10.22059/jhss.2015.56630

چکیده
  تاریخ مناسبات تاریخی ایران و کره، دارای پیشینۀ چندان طولانی نیست و اگرچه محققّان دو کشور و شرق‌شناسان در این باره پژوهش‌هایی انجام داده‌اند، پرسش‌هایی چند دربارۀ این روابط هنوز بی­پاسخ مانده است. با انتشار منظومۀ «کوش­نامه» که روایت پیش از اسلام روابط ایران و کره را نشان می‌دهد، دریچه­ای نو بر روی محققّان گشوده و مشخص ...  بیشتر

بررسی گذر‌گاه‌های قفقاز در دورة باستان و دلایل اهمیت یافتن گذرگاه «‌لازیکا» در واپسین رقابت‌های ایران ساسانی و بیزانس

علی علی‌بابایی درمنی

دوره 5، شماره 2 ، اسفند 1392، ، صفحه 113-132

https://doi.org/10.22059/jhss.2014.50979

چکیده
  در طول تاریخ باستان، اقوام بیابان‌گرد شمال قفقاز، با گذر از گذرگاه­های قفقاز، به­خصوص دو گذرگاه پراهمّیّت «دربند» و «داریال»، مناطق ثروتمند جنوبی را غارت می­کردند. در دوران شاهنشاهی خسرو انوشیروان، استحکامات نیرومندی در مقابل این گذرگاه­ها ساخته شد و اقوام بیابان‌گرد شمال قفقاز دیگر نتوانستند از طریق این دو ...  بیشتر

مسئلة تشیع عراق در دورة عبدالحمید دوم عثمانی

رسول عربخانی

دوره 4، شماره 2 ، اسفند 1391، ، صفحه 41-62

https://doi.org/10.22059/jhss.2013.30331

چکیده
  گسترش فعالیت‌های شیعیان در عراق و سرایت این مذهب در میان عشایر سنی‌مذهب آنجا یکی از مهمترین مسائلی بود که ذهن دولتمردان عثمانی را در نیمة پایانی قرن نوزدهم، مصادف با دورة سلطنت عبدالحمید دوم (1876-1909) به خود مشغول می‌کرد. گزارش‌های فراوانی – خواه واقعی، خواه غیر واقعی- که از سوی کارگزاران محلی ولایت بغداد در خصوص محذورات فرهنگی، سیاسی ...  بیشتر

تأملی در نگرش جامعه‌شناختی مارکسیستی به تاریخ ایران

ناصر صدقی

دوره 4، شماره 1 ، شهریور 1391، ، صفحه 133-152

https://doi.org/10.22059/jhss.2012.30150

چکیده
  امروزه، با نگاهی به سابقة نیم‌‌ قرنی مطالعات و تحقیقات نظری در تاریخ ایران میبینیم که اجزای نظریه‌های موسوم به «ماتریالیسم تکاملی تاریخ» و «نظام آسیایی»، گفتمانهای نظری مسلط در تحلیل جامعه‌شناختی ویژگیهای تاریخ ایران بودهاند. نظریاتی که دارای اصل و منشأ اروپایی، یا اروپایی ـ روسی و ترویج‌کنندة ایدئولوژی مارکسیسم ـ لنینیسم و ...  بیشتر

ساخت‌کالبدی ـ فضایی شیراز؛ همسازگری و ناهمسازگری قبایل و یکجانشینان از آغاز زندیّه تا پایان عصر ناصری

محمدباقر وثوقی؛ علی ستاری

دوره 3، شماره 2 ، اسفند 1390، ، صفحه 113-128

چکیده
  قبایل سرزمین فارس در دوره‌های زند و قاجار از گروههای تأثیرگذار و تغییرآفرین سیاسی و اجتماعی بودند. هنگامی که درآمدهای یک ایل پاسخگوی نیازهای آنها نبود به شهرها و بویژه شهر شیراز که از نظر آنها مرکز انباشت کالا و ثروت بود، هجوم میبردند و بقتل و غارت مبادرت مینمودند. شهر شیراز مرکز قدرت سیاسی ایران در دولت زند و مرکز حاکمیّت سیاسی ایالت ...  بیشتر