%0 Journal Article %T ایرانیان قاف‌نشین؛ پژوهشی در اسناد نمایندگی ایران در ولادی‌قفقاز (1315-1337ق/1897ـ1919م) %J پژوهش‌های علوم تاریخی %I دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران %Z 2251-9254 %A کالیراد, علی %D 2020 %\ 02/20/2020 %V 11 %N 2 %P 207-230 %! ایرانیان قاف‌نشین؛ پژوهشی در اسناد نمایندگی ایران در ولادی‌قفقاز (1315-1337ق/1897ـ1919م) %K ولادی‌قفقاز %K قفقاز %K نمایندگی ایران %K مهاجران ایرانی %K روسیه %R 10.22059/jhss.2019.289901.473166 %X شهر ولادی‌قفقاز که طی فرآیند استیلای روسیۀ تزاری بر منطقۀ قفقاز در اواخر قرن هجدهم میلادی بنیان نهاده شد، به‌تدریج به‌صورت یکی از اهداف مهاجرت، از داخل و خارج امپراتوری روسیه درآمد. این شهر، به‌ویژه از نیمۀ دوم قرن نوزدهم میلادی، یکی از مقاصد مهاجرت دائمی و موقت ایرانیان در قلمرو روسیه بود. با افزایش جمعیت ایرانیان در ولادی‌قفقاز و مناطق پیرامون آن، نمایندگی کنسولی ایران در 1315ق/1897م، در آنجا تأسیس شد. مقالۀ حاضر کوشیده است تا برپایۀ اسناد به‌جامانده از نمایندگی ایران در ولادی‌قفقاز، موجود در آرشیو وزارت خارجۀ جمهوری اسلامی ایران، تصویری کلی از حضور و فعالیت کارگزاران دولتی و مهاجران ایرانی مقیم این شهر، از زمان تأسیس نمایندگی دولت ایران در ولادی‌قفقاز تا فروپاشی امپراتوری تزاری و وقوع جنگ‌های داخلی در روسیه ارائه کند. این اسناد، منبع ارزشمندی برای آگاهی از ابعاد مختلف حیات ایرانیان مقیم ولادی‌قفقاز و چالش‌های پیش روی کارگزاران نمایندگی است. نمایندگی دولت ایران به‌واسطۀ اقداماتش در ایجاد و حفظ مسجد شیعیان (ایرانیان)، مدرسۀ نوروز و انجمن همت، نقشی مهم در ایجاد همبستگی میان اعضای جامعۀ ایرانی شهر داشت و در مقاطع و موقعیت‌های مختلف به صیانت از حقوق اتباع ایران پرداخت. درعین‌حال، عدم توازن در روابط ایران و روسیه، خصومت‌ها و رقابت‌های شخصی و محفلی میان اجزای مختلف وزارت خارجه و وجود بی‌نظمی‌ها و بی‌انضباطی‌های مالی، مانعی جدی در ارتقای عملکرد نمایندگی ایران در ولادی‌قفقاز بود. %U https://jhss.ut.ac.ir/article_74933_d7bf036fe9a19a535979090a6e8c4472.pdf