ORIGINAL_ARTICLE
از گهواره تا گور
چه بسا مردمانی در این عهد اتم و برق و کمپیوتر،گوش فرا میدهند به آنچه مرادشان میگوید!آن مردمان میتوانند خانم ریگان باشند،یا خانم نهرو؛برژنف باشند یا سلطان برنئو!
این، همان است که تاریخ ما و دیگر ملل، مشحون از آن است؛ هیچ فرقی نمی-توان از این بابت میان آن ماهیگیر دیلمی که برای تعبیر خوابش سراغ شخصی رفت که«دعوی علم نجوم و تعبیر خواب کردی» و و برژنف که یک راهب روستایی را مراد خود میدانست قائل شد؛یا میان شاه عباس با آن منجّم درباری که در باب نابودی حروفیها با شاه به شور نشست و خانم نهرو که برای فرستادن موشک ماهوارة خود به آسمان از جهت ساعت سعد ونحس، از منجّم سالخوردة هندی استخاره میخواست.سخن اینست که مردم دنیا هنوز طفل ابجدخوان هستندوزبانی را با گوش جان نیوشمیکنند که غیر از زبان آدمیزاد است.
https://jhss.ut.ac.ir/article_28912_434466dda49db96d633b2e2531874c8f.pdf
2009-11-22
1
15
پیشگویی و رویدادهای تاریخی
تاریخ تطبیقی
تاریخ و نجوم
دکتر محمدابراهیم
باستانی پاریزی
jhss22@ut.ac.ir
1
استاد گروه تاریخ دانشگاه تهران
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
تهدیدات فرانسه و طرح سرجان مالکوم
برای تصرف خارک
(1809ـ1798م.)
در سال 1798م. با تصرف مصر به دست فرانسه و تهدید مسیر ارتباطی بریتانیا به سوی هند، مرحلهای از درگیری و رقابت این دو کشور در شرق مدیترانه، عثمانی، ایران، اقیانوس هند و خلیج فارس شکلگرفت. اگرچه تهدیدات با خروج فرانسویان از مصر موقتاً فروکش کرد، اما با ادامة توسعهطلبیهای فرانسه در شرق به قوّت خود باقی ماند. درحالیکه عثمانی و ایران به فرانسه نزدیک، و در دایرة سیاست اروپایی وارد میشدند، قلمرو آنان در مسیر حملة فرانسه به هند در اولویت بود. در سال 1808م. سرجان مالکوم پس از معاهدة تیلسیت و اتحاد فرانسه و روسیّه، طرح تصرف خارک را به منظور مقابله با خطر احتمالی حملة یک ارتش اروپایی از مسیر عثمانی و جنوب ایران به حکومت هند ارائه کرد. در این نوشتار، چگونگی این تهدیدات، واکنش بریتانیا و طرح مالکوم در چارچوب سیاستهای اروپایی و به تبع آن، سیاست منطقهای فرانسه وبریتانیا مورد بررسی قرار گرفته است.
https://jhss.ut.ac.ir/article_28913_ee255cd7a1ad6f1475275ef99e191f99.pdf
2009-11-22
17
40
بریتانیا
خلیج فارس
روسیّه
فرانسه
هند
فرجالله
احمدی
1
استادیار گروه تاریخ دانشگاه تهران
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
روانشناسی قدرت در عصر غزنوی
با تکیه بر اصل «نیست همتایی» در تاریخ بیهقی
توصیفات زنده و جاندار تاریخ بیهقی از واقعیتهای سیاسی عصر خود، بر پژوهندگان این میراث ارزشمند تاریخ ایران پوشیده نیست. در میان انبوه گزارشهای سیاسیِ خواجه ابوالفضل بیهقی(385-470هـ .ق.) که اغلب با ذکر جزئیات و اشراف بر نهان و آشکار حوادث سیاسی عصر غزنوی همراه است، مقولهی روانشناسی قدرت به خوبی قابل ردیابی است.
یکی از محورهای قابل توجه در این عرصه، اصل «نیست همتایی» یا «بیمانندگی» سلطان است که در دربار غزنوی بر القاء و تزریق آن به آحاد رعایا تلاش میشد و نظارتهای دقیق و هشیارانهای وجود داشت تا اتباع سلطان از هرگونه رفتاری که صبغهای از «همتایی» و «مانندگی» به سلطان را در اذهان متبادر میساخت، بازداشته شوند. علاوه بر این، همواره به عواقب ناگوار «مانندگی جستن» رعایا به سلطان، در قالب پند و اندرزهای سیاسی هشدار داده میشد.
در این مقاله تلاش میگردد تا با محوریت تاریخ بیهقی تحلیل و تبیین دقیقی از چشماندازهای مذکور ارائه شود.
https://jhss.ut.ac.ir/article_28914_67d5effa2e696d42de67b8d1ee5e3f88.pdf
2009-11-22
41
54
تاریخ بیهقی
عصر غزنوی
قدرت
نیست همتایی
بشری
دلریش
jhss21@ut.ac.ir
1
استادیار گروه تاریخ دانشگاه اراک
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
نقش قبایل مهاجر آسیایمیانه
در تحوّلات روزگار سلطانسنجرسلجوقی
یکی از پدیدههای تأثیرگذار درتاریخ ایران پس از اسلام، ورود گروههای اجتماعی، از خارج از قلمرو این سرزمین در قالب قبیله و چادرنشینی است. این امر، نخست به شکل مهاجرت قبایل عرب مسلمان، که برای جهاد به ایران میآمدند، تحقق یافت؛ اما پس از فتح ایران به دست اعراب مسلمان و سقوط نظام سیاسی ـ اداری ساسانی ، نبودِ دولت مرکزی در قرون نخستین اسلامی در ایران و فروپاشی مرزهای سیاسی کشور، راه را برای ورود دیگر قبایل از سرزمینهای همسایه، به ویژه قبایل ترک آسیای میانه، فراهم نمود. ورود عناصر اخیر، تأثیری عمیق بر مقدّرات تاریخ اجتماعی ایران پس از اسلام برجای نهاد؛ یکی از مهمترین دوران ورود این قبایل به ایران، دوران سلجوقی است. در این مقاله تلاش شده است تا نقش قبایل مهاجر آسیایمیانه در رویدادهای نواحی شرقی ایران در نیمة پایانی فرمانروائی سلجوقیان، با تأکید بر دوره پادشاهی سلطان سنجر، مورد بررسی قرارگیرد.
https://jhss.ut.ac.ir/article_28915_c254b47100c5e036f7ec9c18f445c18d.pdf
2009-11-22
55
64
آسیایمیانه
چگل
غُز
قبایل ترک
قرلغ
مقصودعلی
صادقی
jhss20@ut.ac.ir
1
دانشیار گروه تاریخ دانشگاه تبریز
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
تاریخ نویسی در ایران عصر صفوی (سالهای 1148ـ 1038هـ .ق.)؛ مراحل و گونهشناسی
تاریخ نویسی در ایران عصر صفوی، تحت تأثیر دگرگونیهای مذهبی و تحولات اندیشهای و سیاسی این دوران، شاهد پیدایی و تکامل گونة نوینی از رویکرد به زمان وفنون نگارش تاریخ بود.چشمگیرترین ویژگی این تاریخ- نویسی،تداوم الگوها و قواعد پیشاصفوی از سویی و شکلگیری ساختار ویژة اندیشه و فنّ تاریخنویسی صفوی از سوی دیگر بود.در این دوره، انواع تاریخ- نویسیها همچنان انجام می-شدند و مورّخان بر بنیاد الگوهای پیشین کار ثبت رویدادها را ادامه میدادند.آنچه این دوره را از دیدگاه تاریخ نویسی واجد اهمیت میسازد،ورود تدریجی آموزه های شیعی در اندیشة مورّخ و بازتاب آن در متون تاریخی است.جهانشناسی و مضامین اعتقادی تشیع از آن پس، اساس اندیشة مورّخان شد و نگاه به تاریخ بر مبنای درک خاص سیاسی این عهد و نظریة ویژة تشیع به تقسیمبندی زمان، فراگیر شد.پژوهش کنونی میکوشد تا به گونهای گذرا،پیدایش و تحوّل تاریخ نویسی در ایران عهد صفوی را بررسی کند.این موضوع با طرح دیدگاههای معاصر دربار? تاریخ نویسی این دوره،مراحل آن و دسته بندی انواع متون تاریخی روزگار صفویان در سالهای1038تا1148 انجام مییابد.
https://jhss.ut.ac.ir/article_28916_4fc41d7f4edb3f373c2382eb100c9cae.pdf
2009-11-22
65
84
تاریخنگاری علما.
تاریخ نویسی
تاریخ نویسی ادبیات
تاریخ نویسی شیعی
صفویان
منصور
صفتگل
sefatgol2@ut.ac.ir
1
دانشیار گروه تاریخ دانشگاه تهران
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
روند بهبود امور زردشتیان ایران و حذف جزیه از ایشان
در دورة ناصرالدین شاه
(باتکیه بر اسناد نویافته در یزد)
جزیه، یکی از وجوه نظام مالیاتی بود که بر اقلیتهای دینی اعمال میشد. سیر تحوّلاتی که طی دورة قاجار در ایران رخ داد، به ویژه ارتباط با خارجیها منجر به حذف بسیاری از سازوکارها در رابطه با اقلیتهای دینی شد. جزیه نمونة بارز این تحوّلات است. البته در آغاز نوگرایی در ایران به همت میرزا عیسی قائم مقام و احتمالاً به درخواست اروپائیان، جزیه از اقلیت مسیحی ایران برداشته شد، امّا زردشتیان به شدّت از این رویّه رنج میبردند، زیرا علاوه بر جزیه، انواع و اقسام تحمیلات بر آنان روا داشته میشد. افزایش رفت و آمدها به خارج از کشور منجر به اطلاع پارسیان هند از اوضاع رقّتبار همکیشان خود شد؛ آنان با «ایجاد انجمن رفاه زردشتیان» و به دنبال آن بنگاههای خیریه و فرستادن نمایندهای از جانب خود به ایران، مجدّانه برای بهبود وضعیت زرتشتیان کوشیدند. مانکجی نماینـدة پارسیان به ایران آمد و با پرداخت مبالغ هنگفت توانست طی بیش از سه دهه تلاش نه تنها جزیه را از زردشتیان بردارد، بلکه با حمایتهای همه جانبه، سطح فکری، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی آنان را نیز بالا برد. مقالة حاضر بر پایة اسنادی نوشته شده که اصل آنها در اختیار نگارنده است و تاکنون انتشار نیافته است.
https://jhss.ut.ac.ir/article_28917_52cccbee8c6776435a8f9d668c2094dd.pdf
2009-11-22
جزیه
زرتشتیان
قاجار
مانکجی
نظام مالیاتی
یزد
محمدحسن
میرحسینی
jhss19@ut.ac.ir
1
استادیار دانشگاه یزد
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
تولّد یک شهر بندری در دورة صفویه (مروری بر کیفیت شکلگیری و تأسیس بندرِ عبّاسی)
یکی از نتایج فتح هرموز در سال 1031 هـ .ق./ 1622 م. به وسیلة نیروهای نظامی ایران، تأسیس و شکلگیری شهر بندری جدیدی به نام بندر عباسی بود. در واقع، این شهر در این سال متولّد شد و پس از آن ایام تاکنون به عنوان یکی از کانونهای مهم تجارت خلیجفارس از اهمیت ویژهای برخوردار بوده است. این مقاله در صدد است با بررسی منابع اصلی تاریخی به مسئله چگونگی پیدایش و شکلگیری این بندر و کیفیت توسعة شهری آن در دورة شاهعباس اوّل بپردازد
https://jhss.ut.ac.ir/article_28918_c67679e03a71f56fb0cab971d87dbae4.pdf
2009-11-22
109
125
امامقلیخان
بندرعباسی
گُمرون
لارستان
محمّدباقر
وثوقی
vosoughi2@ut.ac.ir
1
دانشیار گروه تاریخ دانشگاه تهران
AUTHOR