ORIGINAL_ARTICLE
رابطة ازدواج بین نخبگان محلی و سلسله سلطنتی مطالعة موردی خاندان نجفقلی¬خان دنبلی تبریز در دورة قاجار
در این مقاله با توجه به این که خاندان نجفقلیخان دنبلی در تبریز دورة قاجاریه نفوذ داشت، اهمیت ازدواج بین نخبة محلی و خاندان سلطنتی مورد تحقیق قرار میگیرد. تاکنون به این موضوع در تحقیقات تاریخ ایران کمتر توجه شده است. نجفقلیخان «ثانی» به دلیل فداکاری در جنگ ایران و روس مورد توجه عباسمیرزا واقع شد و در دیوانسالاری قاجار ترقی یافت. بهعلاوه او با دختر وی به نام مهرجهان ازدواج کرد. نگارنده مرسلهای از محمدشاه به خواهرش مهرجهان را بررسی کرده و آشکار ساخته است که این مرسله هرچند خصوصی است، محتوای دیوانی هم دارد. نجفقلیخان از رابطه خصوصی بهره میبرد و همزمان پادشاه نیز از طریق غیررسمی از نجفقلیخان میخواست تا مشکلات موجود در جامعة محلی را حل کند. لهذا میتوان گفت که رابطة ازدواج برای هر دو اهمیت ویژهای داشت و خاندان سلطنتی و نخبگان محلی از یکدیگر استفاده میکردند
https://jhss.ut.ac.ir/article_36028_4e3405ba1b2d67063e70c340fafef48a.pdf
2013-08-23
1
16
10.22059/jhss.2013.36028
نخبگان محلی
سلسله سلطنتی قاجار
ازدواج
خاندان دبنلی
نائو
فومی آبه
1
دکترای علوم انسانی از دانشگاه توکیو
و پژوهشگر سازمان توسعه علم و دانش ژاپن ¬(JSPS)
LEAD_AUTHOR
منابع منتشرنشدة فارسی
1
«نامة محمدشاه به بهمنمیرزا دربارة نجفقلیخان» ش ۲۹٦۰۱۰۸۰۱، سازمان اسناد و کتابخانة ملی جمهوری اسلامی ایران.
2
«عقدنامة نجفقلیخان دنبلی و مهرجهان خانم دختر عباس میرزا نایبالسلطنه» ش ۲۹۶٠۱۱۲۹٨، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.
3
«فرمان ناصرالدین شاه قاجار مبنی بر واگذاری حکومت خلخال به نجفقلیخان» ش ۲۹۶٠۱۱۳٠۹، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.
4
«حکم قهرمانمیرزا مبنی بر واگذاری چند قریه واقع در ارونق به خواهرش مهرجهان خانم» ش ۲۹٦۰۱۱۳٦۳، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.
5
«مراسله محمدشاه پاسخ به مهرجهان خانم» ش ۲۹۶٠۱۲٤٧۱، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.
6
«مراسله محمدشاه احتمالاً به مهرجهان خانم» مرقعات، ش سنای سابق ۶۲۹، کتابخانه مجلس شورای اسلامی.
7
فضلی خوزانی اصفهانی، افضلالتواریخ، نسخة خطی، ش ٦.۵،کتابخانه دانشگاه کامبریج.
8
محمدحسن اشتهاردی، تذکرة الدنابله، نسخة خطی، ش ٨۳٤۵، کتابخانه مجلس شورای اسلامی.
9
ملک ایرج میرزا، احوالات پسرهای خاقان، نسخة خطی، ش ۱۱۴۱، کتابخانه و موزة کاخ گلستان.
10
ناشناخته، تاریخ دنبلی،نسخه خطی، ش ۳۲۱٠، کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران.
11
منابع منتشر شده فارسی
12
نادرمیرزا قاجار، تاریخ و جغرفیای دارالسلطنة تبریز، تصحیح: غلامرضا طباطبائی مجد، انتشارات ستوده، تبریز، ۱۳۷۳.
13
ریاحی، محمدامین، تاریخ خوی، انتشارات طرح نو، تهران، ۱۳٧٨.
14
میرجعفری و هادیان، «جایگاه کارکرد خاندان دنبلی در تاریخ ایران، صفویه تا قاجار» پژوهش تاریخی (دانشگاه اصفهان) سال ٤۵، شماره ۳، صص ۱۸‒۱، ۱۳٨٨.
15
Aubin, J., “Etudes Safavides. I: Šāh Ismā‘īl et les notables de l’Iraq persan.” Journal of the Economic and Social History of Orient 2, pp. 37–80,1959.
16
Ebrahimnejad, H., Pouvoir et succession en Iran: les premiers Qâjâr, 1726–1834. Harmattan, Paris, 1999.
17
Haneda, M., “La famille Hūzānī d’Isfahan, 15e-17e siecles.” Studia Iranica 18, 2, pp. 77–92, 1989.
18
Kondo, N., “Yazd no Mohammad Taqī Khān to sono ichizoku (in Japanese)”(محمدتقی خان و خاندان او در یزد). Shigaku-zasshi 102, 1, pp. 1–36, 1993.
19
Kondo, N., “Hājjī Ebrāhīm to 1791 nen seihen (in Japanese)” (حاجی ابراهیم و کودتای ۱۷۹۱). Orient 41, 1, pp. 125–40, 1998.
20
Kondo, N., “Qizilbash afterwards: The Afshars in Urmiya from the Seventeenth to the Nineteenth Century.” Iranian Studies 32, 4, pp. 537–56, 1999.
21
Lambton, A.K.S., Qājār Persia, Tauris, London, 1987.
22
Schneider, I., The Petitioning System in Iran: State, Society and Power Relations in the Late 19th Century. Harrassowitz, Wiesbaden, 2006.
23
Szuppe, M., “La participation des femmes de la famille royale à l’exercice pouvoir en Iran sadavide au XVIe siècle (première partie).” Studia Iranica 23, pp. 211–58, 1994.
24
Szuppe, M., “La participation des femmes de la famille royale à l’exercice pouvoir en Iran sadavide au XVIe siècle (sconde partie).” Studia Iranica 24, pp. 61–122, 1995.
25
Werner, Ch., An Iranian Town in Transition-A Social and Economic History of the Elites in Tabriz, 1747–1848. Harrassowitz, Wiesbaden, 2000.
26
Yamaguchi, A., “Shāh Tahmāsb no tai kurudo seisaku (in Japanese)” (سیاست کردی شاه طهماسب صفوی). The Journal of Sophia Asian Studies 25, pp. 81–123, 2007.
27
ORIGINAL_ARTICLE
خویشکاری خدای نبوی بین¬النهرینی در فرمان کوروش
کتیبۀ فرمان کوروش تاکنون اساس پژوهشهای فراوان قرار گرفته، ولی به نقش خدای نبوی بینالنهرینی در این کتیبه از منظر اسطورهشناختی عنایت چندانی نشده است. کتیبۀ فرمان کوروش آسیبهایی دیده و نبو و مردوک تنها خدایانی هستند که نامشان در این نوشته باقی مانده است. خدای نبو، صاحب خویشکاری توکل بر خط، کتابت، خرد، محافظت از کاتبان و تا حدی شادیبخشی، گاه وزیر و گاه فرزند مردوک انگاشته میشد. هدف نگارنده در این مقاله بررسی این موضوع است که چرا کوروش هخامنشی در فرمان (استوانۀ) مشهور خود، که به هنگام فتح بابل دستور نگارش آن را صادر کرد، در کنار نام مردوک از خدای نبو یاد کرده و انگیزۀ کوروش یا کاتبان تحت فرمان او در استفاده از نام این خدا، بهجای نام خدایان دیگر، چه میتوانسته باشد. با این هدف ابتدا به معرفی خویشکاریها و معبد و خاستگاه نبو میپردازیم و سپس نقش او در جاهای مختلف و متون پادشاهی در طول زمان و همچنین اهمیت آمدن نام نبو و مردوک را در کنار یکدیگر ذکر میکنیم. آنگاه به بررسی تقش نبو در استوانۀ کوروش میپردازیم و نتیجه میگیریم که بهاحتمال فراوان نبو، به دلیل جانشینی مردوک، حفاظت از پادشاهی کوروش و جانشینش کمبوجیه، توکل بر خرد و عمر طولانی و شادی و قدرتبخشیدن و مشروعیتبخشیدنبهکوروش وجانشینانشدر اینکتیبهبهجایگاهدوم پس از مردوک دست یافته است.
https://jhss.ut.ac.ir/article_36029_4e23f7ad9fa3a8589740b0a0702dc16f.pdf
2013-08-23
17
35
10.22059/jhss.2013.36029
بابل
فرمان (استوانۀ) کوروش
کتیبه
مردوک
نبو
محسن
ابوالقاسمی
1
استاد بازنشسته دانشگاه تهران و مدعو دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات
AUTHOR
مریم
دارا
maryam_dara@yahoo.com
2
دکترای فرهنگ و زبان¬های باستانی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، گروه فرهنگ و زبان¬های باستانی، تهران، ایران
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
عبور کشتیهای بخار از کانال سوئز و تأثیر آن بر رشد تجارت بنادر ایرانی خلیج فارس در سه دهة آخر قرن نوزدهم میلادی
در قرن نوزدهم میلادی اختراع کشتیهای بخار که توناژ بالاتری داشتند و همچنین افتتاح کانال سوئز که جایگزین راه جنوب افریقا شد، تغییرات مهمی در تجارت ایجاد کرد. بنادر ایران در جنوب که از طریق خلیج فارس به آبهای آزاد دسترسی دارند نیز از این تحول بهرهمند شدند. این تحقیق درصدد است تأثیر کانال سوئز را بهطور غیرمستقیم و براساس افزایش رفتوآمد کشتیهای بخار به بنادر ایران مورد بررسی قرار دهد. بهترین راه نشاندادن این تغییر بررسی آماری تعداد و توناژ کشتیهای بخار است که به خلیج فارس آمدهاند. مطالعة موردی این تحقیق متمرکز بر چهار بندر بوشهر، لنگه، بندر عباس و خرمشهر است. این تحقیق براساس روش کتابخانهای و کیلیومتریک تهیه شده و در دو مرحله تنظیم شده است. نخست طرحی جهانی از تجارت میان شرق و غرب ارائه میشود سپس نقش کانال سوئز در افزایش تعداد و توناژ کشتیهای بخار واردشده به بنادر خلیج فارس در مقایسه با کشتیهای بادبانی به تفکیک و سپس در قیاس با هم مورد بررسی قرار میگیرند. قواعد کیلیومتریک این تحقیق نیز در بخش پینوشت منعکس شده است.
https://jhss.ut.ac.ir/article_36031_f40a94dfdbf63c9257bb06ab506b1c91.pdf
2013-08-23
38
51
10.22059/jhss.2013.36031
کشتی بخار
راه ابریشم
برزخ سوئز
کانال سوئز
خلیج فارس
عبدالرسول
خیراندیش
jhss8@ut.ac.ir
1
دانشیار گروه تاریخ دانشگاه شیراز
AUTHOR
مریم
شیپری
2
دانشجوی دکتری رشتة تاریخ گرایش ایران دورة اسلامی دانشگاه شیراز
AUTHOR
اعتمادالسلطنه، محمدحسن خان، سالنامة دولت علیه ایران(1291هـ.ق).
1
اعتمادالسلطنه، محمدحسنخان، منتظم ناصری، جلد سوم، تصحیح محمداسماعیل رضوانی، تهران: دنیای کتاب، 1364.
2
اعتمادالسلطنه، محمدحسنخان، بغازهای اروپا، روزنامه علمی، دوم ربیعالاول 1294، ص2.
3
شمیم، علیاصغر، ایران در دورة سلطنت قاجار، چاپ هفتم، تهران: مدبر، 1375.
4
صدرهاشمی، محمد، تاریخ جراید و مجلات ایران، چاپ دوم، تهران: انتشارات کمال،1363.
5
نوروسیس، ماریاجی، آموزش آنالیز آماری دادهها با spss 15 ، ترجمة اکبر فتوحی، فریبا اصغری، تهران: کانون نشر علوم، 1387.
6
ملکالمورخین، مراتالوقایع مظفری، تصحیح عبدالحسین نوایی، جلد اول، چاپ سوم، تهران: میراث مکتوب، 1386.
7
Administration Report on the Persian Gulf 1873-1947, Vol 1.1873-1879. Archive Editons, 1986.
8
Administration Report on the Persian Gulf 1873-1947, Vol2.1879-1883.Archive Editions, 1986.
9
Administration Report on the Persian Gulf 1873-1947, Vol.3. 1883-1890.Archive Editons, 1986.
10
Administration Report on the Persian Gulf 1873-1947,Vol,4. 1890-1899.Archive Editions, 1986.
11
Administration Report on the Persian Gulf 1873-1947.Vol,5. 1899-1905.Archive Editions, 1986.
12
Fletcher, Max E..The Suez Canal and World Shipping 1869-1914. The Journal of E conomic History.Vol 18, 1958, Pp 556-573.
13
Munro, j.forbes, Maritime enterprise and empire sir William Mackinnon and his business network 1823-1893.UK. Boydell press, 2003.
14
Spuler, Bertold, The Mongols in History. Translated by Geaffery Wheeler. London: Pall Mall Press. 1971
15
Wilson, Arlond, The Suez Canal, International Affairs (Royal Institute of international Affairs 1931-1939) Vol.18, 1939, pp380-395.
16
Thomas ,D. A. The Growth and Directing of Our Foreign Trade in Coal during the last half century. Journal of the royal Statistical Society .vol 66, 1903, PP 439-533.
17
http://www.theshipslist.com/ships/lines/moungul.htm
18
http://fa.wikipedia.org/wiki
19
http://rnp-co.com/products/transportation
20
ORIGINAL_ARTICLE
گسترش اسلام در قلمرو قرلُق¬ها
همزمان با غلبه اعراب مسلمان بر ماوراءالنهر، با مقاومت قرلُقها، منطقه هفت آب و ترکستان شرقی، فتح نشده و تا دو قرن بعد، در برابر حملات سپاهیان مسلمان مقاومت کردند. اما به تدریج، تعالیم اسلام در این منطقه نفوذ پیدا کرده و در نیمة دوم قرن چهارم هجری به عنوان مذهب غالب آن نواحی درآمد. این مقاله درصدد است تا با روش توصیفی- تحلیلی و از طریق بهپرسشکشیدن دادههای موجود، تا حدّ امکان به این روند گسترش اسلام در قلمرو قرلُقها وضوح بیشتری ببخشد. این مطالعه نشان میدهد که اگرچه قرلُقها به لحاظ نظامی در مقابل سپاهیان اسلام مقاومت کردند، اما بهتدریج از طرق مختلف همچون تبلیغات مذهبی بازرگانان، غازیان، مراودات سیاسی، و بالاتر از همه فعالیت مبلغان مسلمان در آن ناحیه، تحتتأثیر فرهنگ اسلامی قرار گرفته و مسلمان شدند.
https://jhss.ut.ac.ir/article_36032_5b0e23fdb2d9cc2754265917d6918147.pdf
2013-08-23
53
75
10.22059/jhss.2013.36032
گسترش اسلام
قرلُق¬ها
قراخانیان
کاشغر
هفت¬آب
ترکستان شرقی
محسن
رحمتی
rahmati.mo@lu.ac.ir
1
دانشیار گروه تاریخ دانشگاه لرستان
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
تحلیلی بر چگونگی منصب وزارت دولت سلاجقة کرمان
شاخة سلاجقة کرمان در حدود سال 433هـ.ق و به همت ملک قاورد بن چغریبیگ تأسیس گردید. وی که در این سال به دستور عم خود، طغرلبیگ، عازم فتح کرمان گردیده بود توانست با تصرف این سرزمین، دولتی جدید را بنیان نهد، دولتی که پس از وی نیز در خاندان او به صورت موروثی باقی ماند و تا سال 583هـ.ق تداوم یافت. مطالعة این شاخه از سلجوقیان این نکته را روشن ساخت که گرچه در باب چگونگی شکلگیری دولت مذکور و وقایع سیاسی دوران حاکمیت آنها مطالبی بیان شده است، در برخی از حوزهها همچون وضعیت فرهنگی قلمرو سلاجقة کرمان، اوضاع اجتماعی دوران حاکمیت این دولت و صدالبته اوضاع اداری و دیوانسالاری آن، فقری جدی احساس میگردد. از همینرو نوشتار حاضر بر آن است تا با غور در دیوانسالاری این دولت، نهاد وزارت آن را مورد تحلیل قرار داده و ضمن معرفی وزرای نسبتاً گمنام دولت سلاجقة کرمان، نقش و جایگاه آنان را در ساختار سیاسی و شاکلة فرهنگی این دولت مشخص سازد.
https://jhss.ut.ac.ir/article_36033_e2ffa9e1fb71b6ab06e38b73ff53233f.pdf
2013-08-23
75
95
10.22059/jhss.2013.36033
سلاجقه
کرمان
دیوانسالاری
منصب وزارت
وزرا
جمشید
روستا
jamshidroosta@yahoo.com
1
استادیار گروه تاریخ دانشگاه شهید باهنر کرمان
LEAD_AUTHOR
مهدیه
محمودآبادی
2
کارشناس ارشد تاریخ ایران اسلامی دانشگاه شیراز
AUTHOR
آقسرایی، محمدبنمحمد، تاریخ سلاجقهیامسامرهالاخبار.تصحیح عثمان توران، آنقره:اساطیر،1362.
1
ابنطقطقی، محمدبنعلی. تاریخ فخری. محمدوحید گلپایگانی، تهران: ترجمه و نشر کتاب، 1360.
2
ابن اثیر،عز الدین علی، تاریخ کامل اسلام و ایران. بیجا: نشر کتب ایران،1363.
3
ابنبی بی، محمدبن علی، الامرالعلائیه فیالامور العلائیه. تهران: کتابفروشی تهران، 1350.
4
ابن بلخی، فارسنامه. تصحیح گای لسترنج و رینولدالن نیکلسون، تهران: دنیای کتاب، 1363.
5
اقبال، عباس، وزارت در عهد سلاطین بزرگ سلجوقی. تهران: دانشگاه تهران،1338.
6
بازورث،کلیفورد ادموند و دیگران، سلجوقیان. یعقوب آژند، بیجا: موسی، 1380.
7
بویل،جی .آ، تاریخ ایران کمبریج. حسن انوشه، جلد پنجم، تهران: امیرکبیر،1380.
8
بنداری اصفهانی،تاریخ سلسله سلجوقی. محمدحسین جلیلی بیجا: بنیاد فرهنگ ایران، 1355.
9
بیهقی، خواجه ابوالفضل محمد، تاریخ بیهقی. تهران: مهتاب،1381.
10
جوزجانی، منهاج سراج، طبقات ناصرى. تحقیق عبدالحى حبیبى، تهران: دنیاى کتاب،1363.
11
حلمی، احمد کمالالدین، دولت سلجوقیان. جودکی و افضلی، قم: حوزه و دانشگاه، 1383.
12
حافظ ابرو، ابوحامد شهابالدینعبداللهخوافی، جغرافیای حافظ ابرو. بیجا: بینا، 1378.
13
حسینی،صدرالدین، اخبارالدولة السلجوقه زبدةالتواریخ. جلیل نظری، تهران:دانشگاه آزاد، 1382.
14
خواندمیر، غیاثالدین بن همامالدین، دستور الوزراء. تهران: اقبال،1317.
15
خواندمیر، غیاثالدین بن همامالدین، حبیب السیر. بیجا: کتابفروشی خیام،1353.
16
خبیصی، محمدابراهیم. سلجوقیان و غز در کرمان. با مقدمه باستانی پاریزی، بیجا: صفا،1373.
17
راوندی، محمدبنعلی. راحةالصدور و آیةالصدور، تصحیح محمد اقبال، تهران: امیرکبیر،1363.
18
ستارزاده، ملیحه، سلجوقیان، چاپ سوم، تهران: سمت،1386.
19
شبانکارهای، محمدبنعلی. مجمعالانساب. تصحیح میرهاشم محدث، تهران: امیرکبیر،1363.
20
صفینژاد، جواد، کهن شهرها، تهران: اهل قلم،1383.
21
ضیاءالدین شهابی، شهریار، اعلام جغرافیایی کرمان، کرمان: مرکز کرمانشناسی،1381.
22
غفاری کاشانی، قاضی احمدبنمحمد. تاریخ نگارستان. تصحیح مدرس گیلانی، تهران: حافظ، بیتا.
23
کرمانی، افضلالدین ابوحامد. مجموعه آثار افضل الدین ابوحامد، کرمان: دانشگاه کرمان، 1383.
24
کرمانی، افضلالدین ابوحامد، عقدالعلیللموقفالاعلی. بهاهتمام نائینی، تهران: روزبهان،1355.
25
کرمانی، افضلالدین ابوحامد. بدایع الازمان فی وقایع کرمان، تهران: دانشگاه تهران،1326.
26
کلوزنر، کارلا، دیوانسالاری در عهد سلجوقیان. یعقوب آژند، تهران: امیرکبیر،1363.
27
گردیزی، ابوسعید عبدالحى، زین الاخبار، تحقیق عبدالحى حبیبى، تهران: دنیاى کتاب،1363.
28
مرسلپور، محسن، تاریخ سلجوقیان کرمان، کرمان: مرکز کرمانشناسی،1387.
29
مقدسى، أبوعبدالله محمد، أحسن التقاسیم فى معرفة الأقالیم، ترجمه علینقى منزوى، تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان ایران،1361.
30
میرخواند، محمد بن خاوند شاه بلخی، روضة الصفا. چاپ دوم، تهران:علمی، 1375.
31
مستوفی، حمدالله، تاریخ گزیده، چاپ دوم،تهران: دنیای کتاب، 1361.
32
متدین، محمود (همت کرمانی)، تاریخ کرمان، تهران: مالک اشتر،1370.
33
منشی کرمانی، ناصرالدین سمط العلی للحضره العلیا. تصحیح عباس اقبال تهران: اساطیر، 1362.
34
منشی کرمانی، ناصرالدین، نسائم الاسحار من لطائم الاخبار. تصحیح میرجلالالدین حسینی ارموی (محدث)، تهران: اطلاعات،1364.
35
نخجوانی، هندوشاه، تجاربالسلف. تصحیح عباس اقبال، چاپ دوم. تهران: بینا،1344.
36
نیشابوری، احمدبنعبدالملک متخلص به معزی، دیوان امیر معزی. تهران: مرزبان،1362.
37
وزیری، احمدعلیخان، تاریخ کرمان. تصحیح باستانی پاریزی، چاپ چهارم، تهران: علمی،1370.
38
وطواط، رشیدالدین، نامههای رشیدالدین وطواط. قاسم تویسرکانی، تهران: دانشگاه تهران، 1338.
39
Lambton,Ann K.S. »The Administration of Sanjar's Empire as Illustrated in the ‘Atabat AlKataba«. Bulletin of the School of Oriental and African Studies (Vol 20 / February 1957), pp 367-388.
40
Lambton, Ann K.S.»Administration and Social Organization«.Encyclopedia iranica, (Vol. V, Fasc. 6, 1991), pp 607-623.
41
ORIGINAL_ARTICLE
داریوش، حفر آبراهۀ سوئز، و نقش آن در توسعۀ روابط تجاری در دورۀ هخامنشی
ارتباط زمینی میان ایران و مصر مدتها پیش از دورۀ هخامنشی برقرار بود. در زمینۀ برقراری ارتباط دریایی نیز پیش از دورۀ هخامنشی تلاشهایی توسط فراعنۀ مصر صورت گرفته، ولی به دلایل مختلفی این تلاشها ناکام مانده بود. با فتح مصر توسط کمبوجیه (529-522 ق.م)، در سال 525 ق.م این کشور تحت تابعیت شاهنشاهی هخامنشی درآمد. پس از مرگ کمبوجیه، داریوش اول (522-486 ق.م) با شکستدادن گومات مغ به پادشاهی رسید. داریوش با اطلاع از اقدامات انجام گرفته در زمینۀ حفر آبراهۀ سوئز در دوران قبل، تصمیم گرفت تا این کار بزرگ را به نتیجه برساند. وی با فراهمآوردن مقدمات لازم، کار نیمهتمام فراعنه را دنبال کرد و با جدیت تمام توانست طی مدت 10 سال حفر آبراهۀ سوئز را با موفقیت به انجام برساند. با حفر این آبراهه، دریای مدیترانه، دریای سرخ، خلیج فارس، دریای عمان و اقیانوس هند بههم متصل شدند و ارتباط دریایی میان مصر و ایران و هند برقرار شد. پس از افتتاح آبراهۀ سوئز، روابط بازرگانی بین سه کشور مزبور و همچنین مناطقی که بین آنها قرار داشت، گستردگی بیشتری پیدا کرد و آبراهۀ سوئز محل گذر کالاهای تجاری مناطق مختلف غرب به شرق شد.
https://jhss.ut.ac.ir/article_36034_3d40cfb1973260b0d98d36a657f64226.pdf
2013-08-23
97
116
10.22059/jhss.2013.36034
آبراهۀ سوئز
هخامنشیان
داریوش اول
مصر
بازرگانی
روزبه
زرین¬کوب
1
استادیار گروه تاریخ دانشگاه تهران
AUTHOR
سهم¬الدین
خزائی
sahmedin.kh@gmail.com
2
سهم¬الدین خزائی
دانشجوی دکتری تاریخ ایران باستان دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
آقسرایی، محمدبنمحمد، تاریخ سلاجقهیامسامرهالاخبار.تصحیح عثمان توران، آنقره:اساطیر،1362.
1
ابنطقطقی، محمدبنعلی. تاریخ فخری. محمدوحید گلپایگانی، تهران: ترجمه و نشر کتاب، 1360.
2
ابن اثیر،عز الدین علی، تاریخ کامل اسلام و ایران. بیجا: نشر کتب ایران،1363.
3
ابنبی بی، محمدبن علی، الامرالعلائیه فیالامور العلائیه. تهران: کتابفروشی تهران، 1350.
4
ابن بلخی، فارسنامه. تصحیح گای لسترنج و رینولدالن نیکلسون، تهران: دنیای کتاب، 1363.
5
اقبال، عباس، وزارت در عهد سلاطین بزرگ سلجوقی. تهران: دانشگاه تهران،1338.
6
بازورث،کلیفورد ادموند و دیگران، سلجوقیان. یعقوب آژند، بیجا: موسی، 1380.
7
بویل،جی .آ، تاریخ ایران کمبریج. حسن انوشه، جلد پنجم، تهران: امیرکبیر،1380.
8
بنداری اصفهانی،تاریخ سلسله سلجوقی. محمدحسین جلیلی بیجا: بنیاد فرهنگ ایران، 1355.
9
بیهقی، خواجه ابوالفضل محمد، تاریخ بیهقی. تهران: مهتاب،1381.
10
جوزجانی، منهاج سراج، طبقات ناصرى. تحقیق عبدالحى حبیبى، تهران: دنیاى کتاب،1363.
11
حلمی، احمد کمالالدین، دولت سلجوقیان. جودکی و افضلی، قم: حوزه و دانشگاه، 1383.
12
حافظ ابرو، ابوحامد شهابالدینعبداللهخوافی، جغرافیای حافظ ابرو. بیجا: بینا، 1378.
13
حسینی،صدرالدین، اخبارالدولة السلجوقه زبدةالتواریخ. جلیل نظری، تهران:دانشگاه آزاد، 1382.
14
خواندمیر، غیاثالدین بن همامالدین، دستور الوزراء. تهران: اقبال،1317.
15
خواندمیر، غیاثالدین بن همامالدین، حبیب السیر. بیجا: کتابفروشی خیام،1353.
16
خبیصی، محمدابراهیم. سلجوقیان و غز در کرمان. با مقدمه باستانی پاریزی، بیجا: صفا،1373.
17
راوندی، محمدبنعلی. راحةالصدور و آیةالصدور، تصحیح محمد اقبال، تهران: امیرکبیر،1363.
18
ستارزاده، ملیحه، سلجوقیان، چاپ سوم، تهران: سمت،1386.
19
شبانکارهای، محمدبنعلی. مجمعالانساب. تصحیح میرهاشم محدث، تهران: امیرکبیر،1363.
20
صفینژاد، جواد، کهن شهرها، تهران: اهل قلم،1383.
21
ضیاءالدین شهابی، شهریار، اعلام جغرافیایی کرمان، کرمان: مرکز کرمانشناسی،1381.
22
غفاری کاشانی، قاضی احمدبنمحمد. تاریخ نگارستان. تصحیح مدرس گیلانی، تهران: حافظ، بیتا.
23
کرمانی، افضلالدین ابوحامد. مجموعه آثار افضل الدین ابوحامد، کرمان: دانشگاه کرمان، 1383.
24
کرمانی، افضلالدین ابوحامد، عقدالعلیللموقفالاعلی. بهاهتمام نائینی، تهران: روزبهان،1355.
25
کرمانی، افضلالدین ابوحامد. بدایع الازمان فی وقایع کرمان، تهران: دانشگاه تهران،1326.
26
کلوزنر، کارلا، دیوانسالاری در عهد سلجوقیان. یعقوب آژند، تهران: امیرکبیر،1363.
27
گردیزی، ابوسعید عبدالحى، زین الاخبار، تحقیق عبدالحى حبیبى، تهران: دنیاى کتاب،1363.
28
مرسلپور، محسن، تاریخ سلجوقیان کرمان، کرمان: مرکز کرمانشناسی،1387.
29
مقدسى، أبوعبدالله محمد، أحسن التقاسیم فى معرفة الأقالیم، ترجمه علینقى منزوى، تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان ایران،1361.
30
میرخواند، محمد بن خاوند شاه بلخی، روضة الصفا. چاپ دوم، تهران:علمی، 1375.
31
مستوفی، حمدالله، تاریخ گزیده، چاپ دوم،تهران: دنیای کتاب، 1361.
32
متدین، محمود (همت کرمانی)، تاریخ کرمان، تهران: مالک اشتر،1370.
33
منشی کرمانی، ناصرالدین سمط العلی للحضره العلیا. تصحیح عباس اقبال تهران: اساطیر، 1362.
34
منشی کرمانی، ناصرالدین، نسائم الاسحار من لطائم الاخبار. تصحیح میرجلالالدین حسینی ارموی (محدث)، تهران: اطلاعات،1364.
35
نخجوانی، هندوشاه، تجاربالسلف. تصحیح عباس اقبال، چاپ دوم. تهران: بینا،1344.
36
نیشابوری، احمدبنعبدالملک متخلص به معزی، دیوان امیر معزی. تهران: مرزبان،1362.
37
وزیری، احمدعلیخان، تاریخ کرمان. تصحیح باستانی پاریزی، چاپ چهارم، تهران: علمی،1370.
38
ORIGINAL_ARTICLE
الگوی حکایت در تاریخنگاری اسلامی بازنمایی شخصیت امین عباسی در اخبارالطوال دینوری
در منابع و تحقیقات تاریخی، شخصیت امین در میان خلفای عباسی، به عنوان خلیفهای که متصف به رذائل اخلاقی است شناخته میشود. این تصویر منفی از وی به واسطة گزارشهای متون تاریخنگاری مسلمانان در قرون نخستین اسلامی از جمله اخبارالطوال دینوری ایجاد شده و تحقیقات تاریخی معاصر دربارة خلافت عباسی نیز با اعتماد به آن گزارشها، این تصویر را بهعنوان واقعیت تاریخی وی پذیرفتهاند. اما با استفاده از رویکردهای تفسیری ـ انتقادی نقد متون میتوان دریافت دینوری در بازنمایی شخصیت امین و رویدادهای منجر به قتل وی، به دلیل ویژگیهای خاص این واقعه، فرم بیان «حکایت» را در پردازش و بازنمایی رویداد بهکار گرفته است تا به واسطة وجه تعلیمی فرم بیان حکایت تاریخی و کارکرد عبرتآموزی مطالعه «تاریخ» در فرهنگ اسلامی، تفسیری از مسئلة جبر و اختیار و نسبت آن با حقایق اخلاقی بر اساس کلام معتزلی را اثبات کند. به نظر میرسد همین پیشفرضهای عقیدتی، انتخاب فرم بیان حکایت و بازنمایی آن رویدادها را به صورت «واقعیت استعارهای» موجب شده
https://jhss.ut.ac.ir/article_36035_de3c20305c17f11ee41d66c2aaae5d08.pdf
2013-08-23
117
137
10.22059/jhss.2013.36035
امین عباسی
تاریخنگاری اسلامی
اخبارالطوال دینوری
حکایت تاریخی
زهیر
صیامیان گرجی
zohairsiamian@yahoo.com
1
استادیار گروه تاریخ دانشگاه شهید بهشتی
LEAD_AUTHOR
ابناثیر، عزالدین، الکامل فی التاریخ، ج 6، دار صادر، بیروت، 1965.
1
ابناعثم کوفی، احمد بن علی، الفتوح، تصحیح علی شیری، ج 8، دارالاضواء، بیروت، 1991.
2
ابنخلدون، عبدالرحمن، تاریخ ابن خلدون، تصحیح سهیل زکار، دارالفکر، بیروت، 1401.
3
ابنخیاط،خلیفه،تاریخخلیفهبنخیاط،تصحیحمصطفینجیبفواز،دارالکتبالعلمیه،بیروت، 1995.
4
ابنطقطقی، محمد بن علی، الفخری فی الاداب السلطانیة و الدول الاسلامیة، تحقیق ممدوح حسن محمد، مکتبة الثقافه الدینیه، مصر، بی تا.
5
ابنقتیبه دینوری، عبدالله بن مسلم، المعارف، تصحیح ثروت عکاشه، دارالکتب، مصر، 1960.
6
احمدوند، عباس، نهاد ولایتعهدی در خلافت اموی و عصر اول عباسی، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، 1390.
7
اصفهانی، محمد بن بحر، جامع التأاویل لمحکم التنزیل، به کوشش محمود سرمدی، انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، 1388.
8
اقبال، عباس، تاریخ ایران از صدر اسلام تا انقراض قاجاریه، تصحیح محمدباقر عاقلی، انتشارات نامک، تهران، 1378.
9
ایوب، ابراهیم، التاریخ العباسی السیاسی و الحضاری، شرکة العالمیة للکتاب، لبنان، 1989.
10
بامشکی، سمیرا، روایتشناسی داستانهای مثنوی، نشر هرمس، تهران، 1391.
11
بیات، عزیزالله، تاریخ ایران از آغاز تا سلسله پهلوی، انتشارات جهاد دانشگاهی، تهران، 1384.
12
پلا، شارل، «دامنه معنایی قصه در زبان عربی»، ترجمه ابراهیم موسیپور، قصه در جهان اسلام، نشر چشمه، تهران، 1390.
13
جبائی، محمد بن عبدالوهاب، تفسیر ابی علی الجبائی، جمع و اعداد و تحقیق خضر محمد نبها؛ تقدیم رضوان السید، دار الکتب العلمیه، بیروت، ۲۰۰۷.
14
جمیلی، رشید عبدالله، دراسات فی خلافة العباسیة، مکتب المعارف، بغداد، 1984.
15
حسن،ابراهیمحسن،تاریخسیاسیاسلام،ترجمهابوالقاسم پاینده، انتشارات جاویدان، تهران، 1376.
16
خضری،سیداحمدرضا،تاریخخلافتعباسیاز آغاز تا پایان آلبویه، انتشارات سمت، تهران، 1378.
17
خواندمیر، غیاثالدین، تاریخ حبیب السیر فی اخبار افراد البشر، تصحیح جلالالدین همایی، ج ۲، نشر خیام، تهران، 1333.
18
دوری، عزیز، عصر عباسی الاول، دارالطلیعه، بیروت، 1997.
19
دیپل، الیزابت، پیرنگ، ترجمه مسعودی جعفری، نشر مرکز، تهران، 1389.
20
دینوری، ابوحنیفه، اخبارالطوال، تصحیح عبدالمنعم عامر، مکتبة المثنی، بغداد، بیتا.
21
رابینسون،چیس.اف،تاریخنگاریاسلامی،ترجمه مصطفیسبحانی،پژوهشکدهتاریخاسلام،تهران،1389.
22
رضوانیان، قدسیه، ساختار داستانی حکایتهای عرفانی، نشر سخن، تهران، 1389.
23
رفاعی، احمد فرید، عصر المأمون، ج 1، مطبعة دارالکتب المصریه، قاهره، 1928.
24
روزنتال،فرانتس،تاریختاریخنگاریدراسلام،ترجمهاسدالله آزاد، آستان قدس رضوی، مشهد، 1365
25
زرینکوب، عبدالحسین، تاریخ مردم ایران، ج 2، نشر امیرکبیر، تهران، 1377.
26
زمخشری، محود بن عمر، تفسیر کشاف، ترجمه مسعود انصاری، ج 4، نشر ققنوس، تهران، 1391.
27
ستاری، جلال، «اسطوره و قصه از منظر عالم المثال»، ترجمه و تألیف جلال ستاری، جهان اسطورهشناسی اسطوره در جهان عرب و اسلام، نشر مرکز، تهران، 1384.
28
سیوطی، عبدالرحمن، تاریخ خلفا، تحقیق محمد محیالدین عبدالحمید، بیجا، بیتا.
29
شهیدی، سید جعفر، تاریخ تحلیلی اسلام از آغاز تا نیمه نخست سده چهارم، چ سوم، انتشارات علمیفرهنگی، تهران، 1386.
30
طبری، محمدبن جریر، تاریخ الطبری: تاریخ الامم و الملوک، ج 8، تصحیح محمد ابوالفضل ابراهیم، دارالصادر، بیروت، 1962.
31
طقوش، محد سهیل، دولت عباسیان، ترجمه حجتالله جودکی، نشر حوزه و دانشگاه، قم، 1383.
32
عبادی، احمد مختار، فی التاریخ العباسی، دارالنهضة العربیة، بیروت، 1987.
33
عبدالمنعم، محمد حمدی، الدوله العباسیة، دارالمعرفة الجامعیة، طرابلس، 2006.
34
عبدالنعیم، مدحت محمد، تاریخ دولة العباسیة، مکتبة الرشد، ریاض، 1426.
35
عبدالهادی، عبداللطیف، عصر عباسی، مکتب الجامع االحدیث، طرابلس، 2008.
36
عش، یوسف، تاریخ عصر الخلافة العباسیة، دارالفکر المعاصر، بیروت، 1990.
37
عوفی، محمد بن محمد، جوامعالحکایات و لوامعالروایات (تاریخ ایران و اسلام)، تصحیح جعفر شعار، نشر سخن، تهران، 1374.
38
فهد، توفیق، «تعبیر خواب در اسلام»، ترجمه جلال ستاری، جهان اسطورهشناسی: اسطوره در جهان عرب و اسلام، ترجمه و تالیف جلال ستاری، نشر مرکز، تهران، 1384.
39
فیاض، علی اکبر، تاریخ اسلام، چاپ شانزدهم، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1385.
40
قرآن کریم،
41
کعبی بلخی، عبدالله بن احمد، تفسیر ابی القاسم الکعبی البلخی، جمع و اعداد و تحقیق خضر محمد نبها؛ تقدیم رضوان السید، دار الکتب العلمیه، بیروت، ۲۰۰۷.
42
گوتاس، دیمیتری، تفکر یونانی، فرهنگ عربی، ترجمه محمدسعید حنایی کاشانی، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، 1381.
43
مسعودی، علیبنحسین، مروجالذهب و معادنالجوهر، ج 4، تصحیح شارل پلا، جامعة اللبنانیه، بیروت، 1965.
44
مشرف، مریم، جستارهایی در ادبیات تعلیمی ایران، نشر سخن، تهران، 1389.
45
ملحم، عدنان محمد، مورخون العرب و الفتنة الکبری، دارالطلیعه، بیروت، 1998.
46
منوچهری، عباس، رهیافت و روش در علوم سیاسی، انتشارات سمت، تهران، 1387.
47
میرخواند، محمد، تاریخ روضةالصفا فی سیرةالانبیاء و الملوک و الخلفا، ج ۵، مصحح جمشید کیانفر، نشر اساطیر، تهران، 1380.
48
وایت، هایدن، «متن تاریخی به مثابه فرآورده ادبی»، ترجمه جلال فرزانه دهکردی، تاریخ و روایت، نشر دانشگاه امام صادق، تهران، 1388.
49
وکیل، محمد سید، العصر الذهبی للدولة العباسیة، دارالقلم، دمشق،1418.
50
یعقوبی، احمد بن اسحاق، تاریخ یعقوبی، ج 2، دار صادر، بیروت، بیتا.
51
ORIGINAL_ARTICLE
نگاهی به الگوهای تاریخ¬نویسی سعودی
پس از شکلگیری حاکمیت سعودی در شبهجزیرة عربستان که پس از همپیمانی محمدبنسعود حاکم شهر الدرعیه در قلب منطقة نجد عربستان سعودی و محمدبنعبدالوهاب رخ نمود، تاریخنویسی سعودی نیز آغاز به کار کرد. این تاریخنویسی در طول تاریخ خود از الگوهای متعددی پیروی کرده است. در وهلة نخست و با توجه به تفاوتهای فرهنگی ـ مکانی میتوان از دو الگوی تاریخنویسی نجدی و بغدادی پیرامون برآمدن آل سعود سخن گفت، که در الگوی نخست عنصر وهابی در مقابل عنصر سعوی برجسته میشود، و در الگوی دوم سرزمین نجد بهعنوان عنصر اصلی درنظر گرفته شده است. تفاوت در عنصر زمان نیز باعث ایجاد الگوهای متعدد تاریخنویسی سعودی شده است، از همین جهت میتوان از منظر هویتی دوگونه تاریخنویسی متقدم (دورة نخست حاکمیت آل سعود) و متأخر (دورة پس از شکلگیری حاکمیت سوم سعودی) را در نظر گرفت.
https://jhss.ut.ac.ir/article_36037_06b0bde55168dd8d57e43d578dc3b26c.pdf
2013-08-23
137
156
10.22059/jhss.2013.36037
وهابی
سعودی
هویت
غیرت¬سازی
منطق هم¬ارزی
یاسر
قزوینی حائری
yasermosavi@yahoo.com
1
دکتری تاریخ اسلام از گروه تاریخ دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
الف) کتابها
1
ابوالاسعاد، محمد، السعودیه و الخوان المسلمون، مرکز الدراسات و المعلومات القانونیه لحقوق الانسان، القاهره، بی تا.
2
امین، سید محسن، کشف الارتیاب، تاریخچه و نقد و بررسی عقائد و اعمال وهابیها، ترجمه و نگارش: سید ابراهیم سید علوی، چاپ دوم، انتشارات امیرکبیر، تهران، 1365.
3
بن بشر النجدی الحنبلی، الشیخ عثمان بن عبدالله، عنوان المجد فی تاریخ نجد، حققه وعلق علیه: عبدالرحمن بن عبداللطیف بن عبدالله آل الشیخ، الجزء الاول، مطبوعات داره الملک عبدالعزیز، الطبعه الرابعه، الریاض، 1402هـ،1982م.
4
بن بشر النجدی الحنبلی، الشیخ عثمان بن عبدالله، عنوان المجد فی تاریخ نجد، حققه وعلق علیه: عبدالرحمن بن عبداللطیف بن عبدالله آل الشیخ، الجزء الثانی، مطبوعات دارةالملک عبدالعزیز، الطبعه الرابعه، الریاض، 1402هـ،1982م.
5
بن صالح بن عیسی، ابراهیم، تاریخ بعض الحوادث الواقعه فی نجد و وفیات بعض الاعیان وانسابهم وبناء بعض البلدان من (700-1340)، الامانه العامه للاحتفالات بمرور مئه عام علی تاسیس المملکه، الریاض،1999.
6
بن عباد العوسجی، محمد بن حمد، تاریخ ابن عباد، الامانه العامه للاحتفالات بمرور مئه عام علی تاسیس المملکه، الریاض،1999.
7
بن غنام، شیخ الامام حسین، تاریخ نجد، حرره وحققه الدکتور ناصرالدین الاسد، قابله علی الاصل: عبدالعزیز بن محمد بن ابراهیم الشیخ، دار الشروق، الطبعه الرابعه، بیروت- القاهره، 1415هـ ، 1994م.
8
حسن ابوعلیه، عبدالفتاح، محاضرات فی تاریخ الدوله السعودیه الاولی 1157-1233هـ/1744-1818م، دار المریخ للنشر، الریاض، 1411هـ، 1991م.
9
حمزه، فواد، البلاد العربیه السعودیه، مکتبه النصر الحدیثه، الطبعه الثانیه، الریاض، 1388هـ 1968م.
10
الحیدری البغدادی، ابراهیم فصیح بن السید صبعه الله، عنوان المجد فی بیان احوال بغداد و البصره و نجد، مکتبه مدبولی، الطبعه الثانیه، القاهره، 1999.
11
الحیدری، السید ابراهیم فصیح بن صبغه الله بن اسعد صدرالدین، النکت الشنیعه فی بیان خلاف الله تعالی و الشیعه، تحقیق و تعلیق: عبدالعزیز بن صالح المحمود الشافعی، مکتبه الامام البخاری، الطبعه الاولی، القاهره، 1428هـ،2007م.
12
الخطیب، السید عبدالحمید (وزیر المفوض و المندوب فوق العاده للمملکه العربیه السعودیه لدی حکومه الباکستان)، الامام العادل صاحب الجلاله الملک عبدالعزیز بن عبدالرحمن الفیصل آل سعود، سیرته-بطولته-سرعظمته، شرکه مکتبه و مطبعه مصطفی البابی الحلبی و اولاده بمصر، الطبعه الاولی، مصر، 1370هـ1951م.
13
رسول، محمد رسول، الوهابیون والعراق عقیده الشیوخ و سیوف المحاربین، ریاض الریس للکتب والنشر، الطبعه الاولی، بیروت،2005.
14
رشید رضا، محمد، السنه و الشیعه او الوهابیه و الرافضه حقائق دینیه تاریخیه اجتماعیه اصلاحیه، الطبعه الثانیه، دار المنار، 1366 هـ 1947 م، القاهره.
15
الریحانی، امین، تاریخ نجد الحدیث و ملحقاته وسیره عبدالعزیز بن عبدالرحمن آل فیصل آل سعود، المطبعه العلمیه لیوسف صادر، الطبعه الاولی، بیروت، 1928.
16
الزرکلی، خیرالدین، الوجیز فی سیره الملک عبدالعزیز، دارالعلم للملایین، بیروت، الطبعه الخامسه، 1988.
17
سعید، محمدعلی، بریطانیا و ابن سعود القلاقات السیاسیه و تأثیرها علی المشکله الفلسطینیه، دارالجزیره للنشر، الطبعه الاولی، بی جا، 1402هـ-1982م.
18
سلامه، غسان، السیاسه الخارجیه السعودیه منذ عام 1945، دراسه فی العلاقات الدولیه، معهد الانماء العربی، الطبعه الاولی، بیروت، 1980.
19
سلطانی، سید علیاصغر، قدرت گفتمان و زبان، نشر نی، چاپ دوم، تهران،1387.
20
شکری الالوسی،السید محمود،تاریخ نجد، مکتبه مدبولی بی تا، القاهره.
21
العثیمین، عبدالله، بحوث و تعلیقات فی تاریخ المملکه العربیه السعودیه، مکتبه التوبه، الریاض، 1411 هـ. ق- 1990م.
22
ضیمران، محمد، ژاک دریدا و متافیزیک حضور، انتشارات هرمس، تهران، 1379.
23
الغذامی، عبدالله محمد، حکایه الحداثه فی المملکه العربیه السعودیه، المرکز الثقافی العربی، الطبعه الثالثه، دارالبیضاء، بیروت، 2005.
24
فهد، خلیفه، جحیم الحکم السعودی و نیران الوهابیه، الصفا للنشر و التوزیع، الطبعه الاولی، لندن، 1991م.
25
فیرحی، داود ، قدرت دانش و مشروعیت در اسلام، نشر نی، چاپ هشتم، تهران، 1388.
26
الوردی، علی، لمحات اجتماعیه من تاریخ العراق الحدیث، ملحق الجزء السادس (قصه الاشراف و ابن سعود)، بی تا، بی جا.
27
یورگنسن، ماریان. فیلیپس، لوئیز، نظریه و روش در تحلیل گفتمان، ترجمه: هادی جلیلی، نشر نی، تهران،1389.
28
Al-Rasheed، Madawi، A history of Saudi Arabia، Cambridge، 2002.
29
Fandy، Mamoun، Saudi Arabia and the Politlcs of Dissent ،Macmillan ،London، 1999.
30
Weston، Mark، Prophets and princes: Saudi Arabia from Muhammad to the present، New Jersey،2008.
31
ب) مقالات
32
اطهری، سید حسین، بازنمایی بنیادهای فکری طالبان و القاعده معرکه افکار، مهرنامه، شماره 10، فروردین 90.
33
حوار مع الکاتب (خالد المشوح) عن التیارات الدینیة فی المملکة العربیة السعودیه،
34
05- 08 -2011 ، http://www.rpcst.com/news.php?action=show&id=2733
35
العثیمین، عبدالله الصالح، ابن غنَّام مؤرخاً لنجد فی عهد الدولة السعودیة الأولى (2)، جریدة الجزیرة السعودیه، العدد 10889، 12 جمادیالاولی 1423، 22 July, 2002
36
قزوینی حائری، یاسر، گفتمان مشروعیت در هشت بهشت ادریس بدلیسی، مطالعات تاریخ اسلام، سال دوم، شماره 5، تابستان 1389.
37
ORIGINAL_ARTICLE
دیپلماسی، جنگ و حاکمیت سیاسی نگاهی دوباره به مناسبات ایران و انگلستان در آغاز قرن سیزدهم / نوزدهم
در سالهای نخست قرن سیزدهم ـ نوزدهم ایران و انگلستان شاهد شکلگیری و توسعة محدود یک رابطة سیاسی بودند که مبنای اصلی آن شرایط ویژة ناشی از جنگ بود. در واقع، جدیشدن خطر ناپلئون انگلیسیها را واداشت که توجه خاصی به ایران داشته باشند. در مقابل، ایران نیز با توجه به رویارویی نظامی با روسیه از توسعة روابط با انگلستان استقبال کرد. اگرچه انگلستان تمایل چندانی به ارتقای سطح این تماس با ایران نداشت، اقدام همزمان ایران در توسعة روابط با فرانسه، آن دولت را به بازنگری در این رویکرد واداشت. در فاصلة سالهای 1224/ 1809 تا 1229/1812 انگلستان با تأمین بخشی از نیازهای نظامی دولت نوپای قاجار، جایگاه و نفوذ خود در ایران را تقویت کرد. این ارتقای نفوذ به سفیران وقت این کشور فرصت داد تا همراستا با منافع دولت متبوع خود، در روند ناپیوسته و نسبتاً طولانی مذاکرات صلح ایران و روسیه اعمال نفوذ کنند. مقالة پیشرو کوشیده است با استناد به دادههای موجود در دو مجموعة آرشیوی کمتردیدهشده، روند و سرشت مراحل پایانی این رابطه و پیامدهای ناشی از آن برای ایران را بررسی کند. این بررسی مدعی است مصالحة گلستان که در نهایت صورت عهدنامه به خود پذیرفت، پیامد همکنشی سه عامل متفاوت، یعنی اقتدار متزلزل حاکمیت قاجار، جنگ با روسیه، و سرانجام، سیاست محافظهکار و موقعیتنگر انگلیسیها در قبال ایران بود.
https://jhss.ut.ac.ir/article_36038_d2503ad32b2a03d6ec72515be91c0292.pdf
2013-08-23
157
174
10.22059/jhss.2013.36038
دولت قاجار
مصالحة گلستان
گور اوزلی
رابطة خارجی
دیپلماسی
جواد
مرشدلو
morshedlu@gmail.com
1
دانش¬آموختة دورة دکتری تاریخ دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
گزیده اسناد آرشیوی وزارت خارجه بریتانیا (PRO)، پروندههای شماره 128، 133،139.
1
گزیده اسناد فارسی آرشیو دولتی گرجستان (اسناد گرجی)، ذخیرههای شماره 2 و 1452.
2
محمود افشار یزدی، سیاست اروپا در ایران، ترجمه سید ضیاءالدین دهشیری، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، 1358.
3
عباسقلیآقا باکیخانوف، گلستان ارم، چاپ عبدالکریم علیزاده، تهران: ققنوس، 1383.
4
علیاکبر بینا، تاریخ سیاسی و دیپلماسی ایران، دو جلد، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1342.
5
عبدالرزاقبیک دنبلی، مآثر سلطانیه، تصحیح و تحشیه غلامحسین زرگرینژاد، تهران: مؤسسه ایران، 1383.
6
غلامحسین زرگرینژاد، «قرائتی دیگر از منازعه لرد مینتو و سرهارفورد جونز: تحلیلی از مبانی نخستین مسافرت ایلچی دربار قاجار به انگلستان»، تاریخ، نشریه تخصصی گروه تاریخ دانشگاه تهران، ش3،1381، صص 137- 155.
7
غلامحسین زرگرینژاد، «موافقتنامه گلستان: قرارداد متارکة جنگ یا عهدنامة قطعی (؟!)»، فصلنامة مطالعات تاریخ اسلام، سال 3، شمارة 8،1390، صص 77-102.
8
محمدتقی لسانالملک سپهر،ناسخالتواریخ، چاپ محمدباقر بهبودی، ج1، تهران: کتابفروشی اسلامیه، 1344.
9
علیاصغر شمیم، ایران در دوره سلطنت قاجار، قرن سیزدهم و نیمه اول قرن چهاردهم، تهران: انتشارات زریاب، 1379.
10
میرزا فضلالله خاوری شیرازی، تاریخ ذوالقرنین، چاپ ناصر افشارفر، دو جلد، ج1، تهران: انتشارات مجلس،1380.
11
الکساندر چلوخادزهفهرست اسناد آرشیوهای گرجستان پیرامون تاریخ ایران، تهران، مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی، 1381.
12
گودرز رشتیانی، فهرست اسناد آرشیوهای گرجستان دربارة تاریخ ایران، ج2، تهران، مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی،1384.
13
کنت آلفرد دوگاردان، خاطرات مأموریت ژنرال گاردان در ایران، ترجمة عباس اقبال آشتیانی، چاپ همایون شهیدی، تهران: انتشارات گزارش، 1362.
14
فتحالله عبداللهیف، گوشههایی از تاریخ ایران، تهران: انتشارات ستاره1356 .
15
میرزامحمدهادی علوی شیرازی، دلیلالسفرا، سفرنامه میرزا ابوالحسنخان ایلچی به روسیه، به کوشش محمد گلبن، تهران: مرکز اسناد فرهنگی آسیا ، 1357.
16
علی مشیری، «اوضاع سیاسی ایران بین سالهای 1800 و1810 میلادی و فرمان جرج سوم به سرگوراوزلی، مأمور فوقالعاده و ایلچی کبیر دولت انگلیس در دربار شاهنشاهی ایران و اولین سند نفوذ انگلیس درایران»،وحید، سال پنجم، شماره 1، 1346، صص 27-31.
17
سعید نفیسی، تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران در دورة معاصر، 2جلد، تهران: بنیاد،1361.
18
غلامعلی وحید مازندرانی، مجموعه عهدنامههای تاریخی ایران، تهران: انتشارات وزارت امورخارجه،1350.
19
رضاقلیخان هدایت،تاریخ روضةالصفای ناصری، چاپ جمشید کیانفر، جلد 13، تهران: اساطیر،1380.
20
Public Record Office (PRO), FO. 60
21
Muriel Atkin, Russia and Iran, 1780-1828, (Minneapolis: University of Minnesota Press, 1980.
22
A. Barrett, “A memoir of Lieutenant-Colonel Joseph D'Arcy. R.A, 1780-1748”, IRAN 43, pp. 241-275, 2005
23
A. Dupré, Voyage en Perse faite dans les années 1807, 1808 et1809, 2 toms, Paris, 1819.
24
W. Freygang & F. K Freygang, Lettres sur le Caucase et de Géorgie, London ,1823.
25
P. A. L. de Gardane, Journal d'un voyage dans la Turquie de Asie et la Pers fait en 1807 et 1808, Paris,1809.
26
Edward Ingram, Britain’s Persian Connection, 1798-1828, Prelude to the Great Game in Asia ,Oxford: Clarendon Press, 1992.
27
Harford Jones-Brydges, An Account of the Transactions of His Majesty's Mission to Persia in the years 1807-1811, London, 1841.
28
John W. Kaye, History of the War in Afghanistan, London, 1851.
29
John W. Kaye, the Life and Correspondence of Sir John Malcolm, vol. I, London, 1856.
30
J .B. Kelly, Britain and the Persian Gulf,1795-1880, London: Clarendon Press,1968.
31
[J. Malcolm], Sketches of Persia, 2 vols.(London), 1828.
32
John Malcolm, The Political History of India (London), 1969.
33
James Morrier, A Journey to through Persia, Armenia and Asia Minor to Constantinople in the years 1808and 1809, (London), 1812.
34
James Morrier, Second Journey through Persia, Armenia and Asia Minor, London,1818.
35
J. Reynolds, “A Memoir of the Late Right Hon. Sir Gore Ouseley Bart”, in. G. Ouseley, Biographical Notices on Persia Poets, London, 1846.
36
J. A. Saldanha, , The Persian Gulf Precise, vol. I, Calacutta, 1908.
37
ORIGINAL_ARTICLE
پارچههای دورة مغول براساس نسخة خطی«المُرشد فی الحساب»
یکی از مهمترین دستاوردهای دورۀ مغولان، تسهیل در امر تبادل تجربیّات مختلف ملتها و در نتیجه رشد و توسعۀ برخی از فنون و علومی بود که مورد علاقه و توجّه پادشاهان آن سلسله قرار داشت، صنعت «نسّاجی و پارچهبافی»دردورۀمغول نیزاز این امر مستثنی نبود و شواهد و مدارک تاریخی نشان میدهد که تبادل انواع پارچهها و منسوجات بین ایران و چین در دورۀ مغول افزایش یافته و علاوه بر آن، تجربیّات فنّی «پارچهبافی» ایران و چین نیز در این دوره بهخوبی ردّوبدل شده که از این میان سهم ایران در این تبادلات بسیار قابلملاحظه است. فنون پارچهبافی ایرانی در دورۀ مغول توسعه یافته و صادرات انواع منسوجات ایرانی به چین در این دوره سهم قابلتوجهی در مبادلات دو کشور ایفا مینمود. با همۀ اهمیتی که صنعت نساجی در این دوره دارد، هنوز مطالعهای بایسته در این مورد به انجام نرسیده که یکی از دلایل آن کمبود اطلاعات در منابع تاریخی است، بر این اساس شناسایی و معرفی اینگونه مراجع و منابع میتواند کمک موثری در تداوم مطالعات مرتبط با صنایع دورة مغول باشد، در این مقاله سعی شده تا یکی از منابع مهم دورۀ ایلخانان معرفی شده و اسامی پارچههای مختلف آن دوره با تکیه بر دیگر متون تاریخی عصر شناسایی شود. اساس این مقاله بر نسخۀ خطی«المرشد فی الحساب» استوار بوده ودر دو بخش تنظیم شده است، که در بخش نخست، نسخۀ خطی«المرشد فی الحساب»وویژگیهای نسخهشناسی آنمعرّفیشدهودربخشدوّماسامیپارچههای موجود در این نسخه با بهرهگیری از دیگر متون تاریخی قرائت و به شناسایی آنها پرداخته شده است.
https://jhss.ut.ac.ir/article_36040_5cb9f2a2d01febf658ba8ec9ad0c8dad.pdf
2013-08-23
175
193
10.22059/jhss.2013.36040
پارچه بافی
نسخۀ خطی المرشد فی الحساب
علی بن حسن قاسانی
علم حساب
محمدباقر
وثوقی
: vosoughi@ut.ac.ir
1
استاد گروه تاریخ دانشگاه تهران
AUTHOR
محمدحسین
سلیمانی
2
دانشجوی کارشناسی ارشد رشتة ایران¬شناسی دانشگاه تهران
AUTHOR
ابوالفضل بیهقی، تاریخ بیهقی (جلد 1)، (خلیل خطیب رهبر، مصحح) تهران، انتشارات مهتاب، 1374.
1
ابوسعید عبدالحی محمود گردیزی، زین الأخبار گردیزی، (عبدالحی حبیبی، مصحح) تهران، دنیای کتاب، 1364.
2
ابو عبدالله محمد بن احمد مقدسی، احسن التقاسیم فی معرقة الاقالیم، قاهره: مکتبة المدبولی، 1411.
3
ابو الشرف ناصح جرفادقانی، تاریخ یمینی، (جعفر شعار، مصحح) تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، 1374.
4
ابو علی بلعمی،. تاریخنامۀ طبری، (محمد روشن، مصحح) تهران: سروش 1378.
5
افشار، ایرج، تازهها و پارههای ایرانشناسی، بخارا، ص 202-203، 1385، تیر و مرداد.
6
اقبال، عباس، تاریخ مغول، تهران: امیرکبیر، 1384.
7
احمد بن علی مسکویه، تجارب الامم (جلد 3)، (ابوالقاسم امامی، مصحح) تهران: سروش، (1379).
8
تدنیف، گلیزیا، فهرست نسخههای خطی موجود در موسسۀ زبان و ادبیات و هنر تاتارستان، گازان 2002.
9
تهرانی، آغا بزرگ، الذریعه الی التصانیف الشیعه، تهران، مکتبة الاسلامیّه، 1390ق.
10
حافظ ابرو، زبدةالتواریخ (جلد 1)، (حاج سید جوادی، تدوین) تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1380.
11
حسن بن علی، (زنده در 691)، المرشد فی الحساب، نسخۀ خطی ش 21852: کتابخان، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
12
حمدالله مستوفی،. تاریخ گزیده، (عبدالحسین نوایی، مصحح) تهران: امیرکبیر، 1364.
13
خواجه رشیدالدین فضلالله همدانی، جامعالتواریخ؛ بخش آل سلجوق، (محمد روشن، مصحح) تهران: میراث مکتوب، 1386.
14
خواجه رشیدالدین فضلالله همدانی، جامعالتواریخ (جلد 2)، (محمد روشن و مصطفی موسوی، مصحح) تهران: البرز، 1373.
15
دهخدا، علیاکبر، لغتنامه، تهران: مؤسسۀ چاپ و انتشارات دانشگاه تهران، 1377.
16
سیف بن محمّد سیف هروی، پیراستۀ تاریخنامۀ هرات. (محمّد آصف فکرت، مصحح) تهران، بنیاد موقوفات افشار، 1381.
17
شهابالدین محمّد نسوی، سیرت جلالالدین منکبرنی، (مجتبی مینوی، مصحح) تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، 1384.
18
صفری آق قلعه، علی، چند نکته، گزارش میراث، (35)، 1388.
19
صفری آق قلعه، علی، چهار پاره و چند نکته، گزارش میراث، (39)، 1389.
20
عطاملک جوینی، تاریخ جهانگشای جوینی، (محمّد قزوینی، مصحح) تهران: دنیای کتاب1385.
21
عبدالله بن محمّد کیا المازندرانی، رسالۀ فلکیّه، (والتر هینتس، مصحح) ویسبادن، 1952.
22
کمالالدین عبدالرزّاق سمرقندی، مطلع سعدین و مجمع بحرین، (عبدالحسین نوایی، مصحح) تهران: پژوهشگاه علوم انسانی، 1383.
23
محمّد بن جریر طبری، تاریخ الرسل و الملوک (جلد 7) ، (محمّد ابوالفضل ابراهیم، تدوین) بیروت، روایح التراث العربی1387.
24
محمد بن علی بن محمد شبانکارهای، مجمع الانساب (جلد 2)، (میرهاشم محدث، مصحح) تهران، امیرکبیر، 1381.
25
محمد بن اسحاق بن یحیی الوشّاء، المُوشی او الظّرف والظُّرفاء، (کمال مصطفی، تدوین) مصر، مکتبة الخانجی، 1953.
26
محمد میرک بن مسعود حسینی منشی، ریاضالفردوس خانی، (ایرج افشار و فرشته صرّافان، مصحّحان) تهران، انتشارات بنیاد موقوفات افشار، 1385.
27
محمد بن علی سلیمان راوندی، راحة الصدور و آیة السرور، (محمد اقبال و مجتبی مینوی، مصحح) تهران، امیرکبیر، 1364.
28
معینالدین محمّد زمچی اسفزاری، روضات الجنات فی اوصاف المدینه الهرات (جلد 1)، (محمّد کاظم امام، مصحح) تهران: دانشگاه تهران، 1338.
29
معینی نطنزی، منتخب التواریخ، (پروین استخری، مصحح) تهران: اساطیر، 1383.
30
منهاجالدین سراج جوزجانی، طبقات ناصری (جلد 1)، (عبدالحی حبیبی، مصحح) تهران، دنیای کتاب، 1363.
31
منزوی، احمد، فهرستواره کتابهای فارسی، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1378.
32
مولانا محمد نظام قاری، دیوان البسه، (محمد مشیری، اهتمام) تهران، شرکت مؤلفان و مترجمان ایران، 1359.
33
نجمالدین ابو الرّجاء قمی، تاریخ الوزراء، (محمدتقی دانشپژوه، مصحح) تهران، مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1363.
34
نفیسی، سعید، فهرست کتابخانه مجلس شورای ملی، تهران، چاپخانه مجلس شورای ملی، 1344.
35
A C. Moul and paul pelliot, (edited). Marco polo the description of the world. London, 1983.
36
Henry Yule and Henry Cordier, (edited). Book of Serr marco polo,جلد 1, New delhi, 1988.
37
Wittfogel, A Karl, Feng Chia-Sheng. history of chineses society Liao (907-1125), 1949.
38
wittfogel,A karl, feng chia- sheng. history of chineses society. liao(907- 1125), 1949.
39
Vatabe, viki, Persian art teaching Financial Statement of 13th century Mongol domination period Iran Murshid fī al-hisāb, 2011.
40