ORIGINAL_ARTICLE
محاصره دریایی آق قویونلوها توسط دولت عثمانی
در سراسر نیمۀ دوم قرن نهم هجری / نیمۀ دوم سدۀ پانزدهم میلادی، دولتهای آق قویونلو و عثمانی به نحوی روزافزون به مقابله با یکدیگر کشیده میشدند. دولت آق قویونلو برای توسعۀ مناسبات تجاری، دستیابی به آناتولی مرکزی را امری ضروری میدانست، در مقابل عثمانی با خنثی کردن اقدامات آق قویونلوها، میکوشید مانع از پیوند آن دولت با ونیز شود که از دشمنان اروپایی دولت عثمانی به شمار می آمد، از این رو، آق قویونلوها ابتدا تلاش کردند در گام اول فرمانروایی خود را تثبیت کنند و در گام دوم وارد رقابت با فرمانروایی عثمانی شوند. مقالۀ حاضر با روش توصیفی- تحلیلی در پی کاویدن اقدامات فرمانروایان آق قویونلو برای دستیابی به تجارت با بنادر اروپایی در آن سوی دریای سیاه و مدیترانه است. نتیجۀ چنین فرایندی در مرحلۀ نخست، شکست آق قویونلوها از دولت عثمانی در دوران حسن پادشاه و در مرحلۀ دوم زوال اقتصادی آق قویونلو، با توسعۀ ارضی عثمانی بود.
https://jhss.ut.ac.ir/article_59440_8418585249d97a35b97e8c6dc45c53a8.pdf
2015-11-22
1
16
10.22059/jhss.2016.59440
آق قویونلوها
عثمانی
تجارت دریایی
آناتولی مرکزی
آق کرمان (مون کاسترو)
عبدالرسول
خیراندیش
namdarimonfared@yahoo.com
1
استاد گروه تاریخ دانشگاه شیراز
AUTHOR
مصطفی
نامداری منفرد
mnamdarimonfared@gmail.com
2
دانشجوی دکتری تاریخ دانشگاه شیراز
LEAD_AUTHOR
ابن ایاس الحنفی، محمد بن احمد، بدایع الزهور فی وقایع الدهور، حققها و کتب لها المقدمه و الفهارس محمد مصطفی، الجزء الثانی، مکتبه دارالباز، مکه المکرمه، 1395ق.
1
ابن تغری بردی، جمال الدین محاسن، النجوم الزاهره فی ملوک المصر و القاهره، به اهتمام محمد محرز و محمد شلتوت، الجزء السادس عشر، قاهره،1391ق.
2
ابن تغری بردی، جمال الدین محاسن، الحوادث الدهور فی مدی الایام و الشهور، تحقیق الاستاد فهیم محمد شلتوت، الجزء الثالث، قاهره، 1411 ق.
3
احمدبن لطفالله (منجمباشی)، تاریخ منجمباشی یا صحایف الاخبارفی وقایع الاثار ، ج 3، نسخۀ شمارۀ 2826، کتابخانه مجلس شورای اسلامی.
4
اسناد مربوط به روابط تاریخی ایران و جمهوری ونیز از دورۀ ایلخانان تا عصر صفوی (بایگانی اسناد شهر ونیز و کتابخانۀ ملی مارچانا). ترجمۀ ایرج انور و قدرتالله روشنی زعفرانلو، تهران، مرکز اسناد دانشگاه تهران، 1352.
5
اوزون چارشلی، اسماعیل حقی، تاریخ عثمانی، ترجمۀ ایرج نوبخت، ج2، تهران، کیهان،1370.
6
الغون، ابراهیم و درخشان، آصف خان، فرهنگ ترکی به پارسی، تهران، بنیاد فرهنگ ایران،1350.
7
باجاکو، ویورل، «ارتباط اوزون حسن و اشتفن کبیر فرمانروای مولداوی»، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، شمارۀ 3 و 4، سال بیست و دوم. صص 29-11،1354.
8
بدلیسی، ادریس، هشت بهشت، ج7. نسخه خطی شمارۀ 8093، کتابخانه مجلس شورای اسلامی.
9
بغدادی غیاثی، عبدالله فتحالله، التاریخ الغیاثی، تصحیح و تحقیق طارق نافع الحمدانی، بغداد، مطبعه اسعد، 1975م.
10
تتوی، احمد و قزوینی، آصف خان، تاریخ الفی؛ تاریخ ایران و کشورهای همسایه در سالهای 984-850هـ.، تصحیح سیدعلی آل داوود، تهران، فکر روز، 1378.
11
جوزافا باربارو و دیگران، سفرنامههای ونیزیان در ایران، ترجمه منوچهر امیری، تهران، خوارزمی، 1349.
12
چوآنو، ولادبانا. «روابط فرهنگی و تاریخی بین ایران و رومانی»، مجلۀ دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، شمارۀ سوم، سال پنجم، صص30-12، 1337.
13
خنجی، فضلالله روزبهان، تاریخ عالمآرای امینی، تصحیح محمداکبر عشیق، تهران، میراث مکتوب، 1382.
14
رضازاده لنگرودی، رضا، «آق کرمان»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج1، زیر نظر محمدکاظم بجنوردی، تهران، مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی،1374.
15
روملو، حسن بیگ، احسن التواریخ، به اهتمام عبدالحسین نوایی، ج1، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1349.
16
طهرانی، ابوبکر، دیار بکریه؛ تاریخ اوزون حسن آق قویونلو و اسلاف او و آنچه بدان متعلق است از تواریخ قراقویونلو و چغاتای، تصحیح و اهتمام نجاتی لوغال و فاروق سومر، تهران، طهوری، 1356.
17
عزاوى، عباس، موسوعة تاریخ العراق بین احتلالین، الجزء الثالث، ناشر الدار العربیة للموسوعات، بیروت، 1425 ق.
18
فریدون بیک، منشآت السلاطین، استانبول، 1274 ق.
19
قزوینی، یحیی بن عبداللطیف، لب التواریخ، تهران، بنیاد گویا، 1363.
20
منجمباشی، احمدبن لطفالله، تاریخ منجمباشی یا صحایف الاخبار فی وقایع الاثار: از تشکیل دولت عثمانی تا پایان سلطنت سلیمان خان قانونی، ترجمۀ نصرتالله ضیائی، تهران، مهراندیش، 1393.
21
هامرپور گشتال، یوزف، تاریخ امپراتوری عثمانی، مترجم میرزا زکی علیآبادی، به اهتمام جمشید کیانفر، تهران، زرین، 1367.
22
Allen David, Edward William.History of the Georgian people; from the beginning down to Russia conquest in the nineteenth century. London: Routledge & Kegan Paul, 1932.
23
Baykal, Bekir.“Fatih sultan Mehmet- Uzun Hasan rekabetinde Trabuzan meselesi”, Moskova Şarkiyatçılar Kongresinde yaptığı.67-81,1964.
24
Beldiceanu, N.Beldiceanu-Steinherr.Irène.“Déportation et pêche à Kilia entre 1484 et 1508”. Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London,Vol 38, No1Pp.40-54,1975.
25
Berindei, Mihnea.“Les Vénitiens en Mer Noire. Xvie-Xviie siècles. Nouveaux documents”. Cahiers du monde russe et soviétique, Vol 30 No3/4, PP.207-223,1989.
26
De Hrtog, Leo.Russia and the Mongol Yoke (The History of the Russian principalities and the Golden Horde,1221-1502).Lodon: British Academic press,1996.
27
Deletant, Dennis.“Genoese, Tatars and Rumanians at the Mouth of the Danube in the Fourteenth Century” The Slavonic and East European Review, Vol. 62, No. 4, pp. 511-530,1984.
28
Depping,G.B.Histoire Du Commerce entre le Levant et l’Europe. Imprime par autorisation du roi a’ l’ Imprimerie Royale,1828.
29
Faroqhi, Suraiya.Geschichte des Osmanischen Reiches. München, Deutschland: Verlag C.H.Beck,2000.
30
Hammer Purgstall, Joseph.Geschichte der Chane der Karim unter Osmanischer Herrschaft. Wein,Osterrich:Aus der.K.Hof Und sdruckerei, 1856.
31
Heyd,Wilhelm.Histoire Du Commerce Du Levant Au Moyen-Âge .Vol2. Leipzig, Allemagne: Otto Harrssowitz,1886.
32
Howorth, Henry H. History of the Mongols From the 9th to the 19th century. The so-called Tartars of Russia and central Asia. PartII. Division I. London: Hakluyt society,1880.
33
Imber, Colin. The Ottoman Empire, 1300–1650, Palgrave Macmillan, Library of Congress Cataloging,2002.
34
Inalcık, Halil.“An Outline of Ottoman-Venetian Relations” in Venezia: Centro di mediazione tra oriente e occidente (secoli XV-XVI): Aspetti e problemi, ed. Hans-Georg Beck, Manoussos Manoussacas, and Agostino Pertusi (Florence: Leo S. Olschk).pp.82-90,1977.
35
Inalcık, Halil “Struggle for East-European Empire: 1400-1700, The Crimean Khanate, Ottomans and the Rise of the Russian Empire”, Read at the international conference on "The Crimea: Past and Present", Kiev, 12-1 3 May,PP.1-16, 1994.
36
Kellner-Heinkele, Barbara. “ Waqāy' at-Turkumān: Eine Bisher Wenig Beachtete Quelle Zur Geschichte der Turkmenen”. Central Asiatic Journal Vol 27, No 1/2,PP. 46-57,1983.
37
Kiliç, Remzi.“Fatih Devri (1451-1481) Osmanli-Akkoyunlu ilişkileri”, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Sayı :14 Yıl , S.95-118,2003.
38
Kołodziejczyk, Dariusz. The Crimean Khanate and Poland-Lithuania. Leiden, 2011.
39
Kortepeter, Carl M, “Ottoman imperial policy and economy of the Black Sea region in the sixteenth century”, Journal of the American Oriental Society, Vol.86, No.2, pp.86-113, 1966.
40
Minorsky,V. Persia in 1478-1490 AD.(An abridge translation of Fadlullah b.Ruzbihan Khunji’s Tarikh-I Alam-Ara-ye Amini) .Royal Asciatic Society of Great Britain and Ireland. Luzac & Co., LTD. London,1957.
41
Özturk,Yücel.Osmanli Hakimyetinde Kefe(1475-1600).Kültür Bakanligi, Ankara, 2000.
42
Paydaş, Kâzim.Ak-Koyunlu Devlet Teşkilâti. Doktora Tezi, Dr.İlhan Erdem Ankara Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2003.
43
Perrie, Maureen. History of Russia; From Early Rus’to 1689. Cambridge University press, 2006.
44
Rosetti, R.“Stephen the Great of Moldavia and the Turkish Invasion (1457-1504)” The Slavonic Review, Vol. 6, No. 16, pp. 86-103,1927.
45
Setton, Kenneth MThe Papacy and the Levant, 1204-1571. Vol.2. The Fifteenth Century. Philadelphia: The American Philosophical society, 1978.
46
Teixeira, Pedro. The Travels. Trans by William. F.Sinclair. Printed for the Hakluyt Society. London, 1958.
47
Toumanoff, Cyril.“The fifteenth-century bagratids and the institution of collegial sovereignty in Georgia” Traditio,Vol.7, pp.169-22, 1949-1951.
48
Venzke, Margaret L.“The case of a Dulgadir-Mamluk iqṭāʿ: a re-assessment of the Dulgadir principality and its position within the Ottoman-Mamluk rivalry”. Journal of the Economic and Social History of the Orient, Vol.43, No. 3, PP.399-474, 2000.
49
Wansbrough, John.“A Mamluk Letter of 877/1473”. Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London,Vol 24 No2. pp.200-213, 1961.
50
Woods. E. John. The Aq Quyunlu Clan, Confederation, Empire .A Study in 15th/9th Century Turko- Iranian Politics. University of Chicago,1999.
51
ORIGINAL_ARTICLE
مسئلۀ شیعه و سنّی در اندیشۀ علی الوردی
مسئلۀ اختلاف شیعه و سنّی یکی از محوریترین مسائل در تاریخ اسلام و اندیشۀ اسلامی است. این مسئله ابعاد گوناگون دینی، اجتماعی و سیاسی دارد و از همین رو، بسیاری از پژوهشگران با استفاده از ابزارها و شیوههای گوناگون، و از دیدگاه خود به بررسی آنها پرداختهاند. یکی از این پژوهشگران، دکتر علی الوردی (1913ـ1995م)، جامعهشناس و تاریخنگار عراقی است که در این مقاله به بیان رویکرد و دیدگاه او در مورد این پدیده پرداختهایم. الوردی مخاطبان بسیاری در عراق و کشورهای عربی و جهان داشته و این امر اهمیت آگاهی و بحث و مناقشۀ آثار وی را بیشتر روشن میسازد؛ زیرا نفوذ و عمق بسیاری در جامعۀ مخاطب خود دارد. در نگاه کلی، الوردی پدیدۀ اختلاف میان سنّی و شیعه را پیش از هر چیز نتیجۀ شکاف میان آرمانگرایی و واقعگرایی در بسترهای اجتماعی و تاریخی میداند. در این راه وی به بازتفسیر رخدادهای صدر اسلام هم دست میزند. در قالب این مقاله تلاش شده است دیدگاه او در این زمینهها مورد بحث قرار گیرد.
https://jhss.ut.ac.ir/article_59441_29a7482306644d6ef53d0d246b626577.pdf
2015-11-22
17
35
10.22059/jhss.2016.59441
تشیّع
تسنّن
علیالوردی
آرمانگرایی
واقعگرایی
هادی
دوستمحمدی
1
استادیار بازنشسته دانشگاه تهران
AUTHOR
داخل
خضر رخیص
alruyemi_14@yahoo.com
2
دانشجوی دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
الجابری، علی حسین، علی الوردی (سیرته، فلسفته، مصادره)، ط1، دمشق، دار نینوى للدراسات و النشر و التوزیع، 1429ه/2009م.
1
حسن، حسین سرمک، علی الوردی عدو السلاطین و وعاظهم (مراجعة و تحلیل دور المفکر الثائر علی الوردی فی الثقافة العراقیة و العربیة)، ط1، بغداد، دار الضفاف للطباعة و النشر و التوزیع، 2013م.
2
الخاقانی، محمد عیسى، مئة عام مع الوردی، ط1، لندن، دار الحکمة، 2014م.
3
الروازق، صادق جعفر، الدکتور علی الوردی مقاربات اصلاحیة فی فهمالدین والذات، ط1، الدیوانیة، دار نیبور للطباعة و النشر، 2015.
4
الساهوکی، ناهض حسن جابر، البعد السیاسی فی فکر علی الوردی، ط1، بیروت، مرکز حمورابی للبحوث و الدراسات الاستراتیجیة، 2014م.
5
عبدالحمید، صائب، و المرهج، علی عبدالهادی، و مجهول، فیصل غازی، علی الوردی قراءة نقدیة فی آراءه المنهجیة، مؤسسة العارف للمطبوعات، 2008م.
6
عبدالجبار، فالح، فی الأحوال و الأهوال المنابع الاجتماعیة و الثقافیة للعنف، ط2، بغداد، دار میزوبوتامیا للطباعة و النشر و التوزیع، 2014م.
7
القیسی، محمود عبدالواحد محمود، علی الوردی و السوسیولوجیا التاریخیة (محاولة للتأصیل فی منظره و منهجه وفقا إلى «وعاظ السلاطین» و«لمحات اجتماعیة...»)، ط1، بغداد، دار و مکتبة عدنان للطباعة و النشر و التوزیع، 2014م.
8
المطبعی، حمید، علی الوردی یدافع عن نفسه، ط2، بیروت، دارالکتب العراقیة للطباعة و النشر و التوزیع، 1431ه/2010م.
9
مار، فیبی، عراق مابعد 2003، ترجمة: مصطفى نعمان أحمد، بغداد، دارالمرتضى، 2013م.
10
نخبة من الکتاب والمختصین، علی الوردی و المشروع العراقی، إعداد: د. علی ثوینی و مازن لطیف، ط1، بغداد، دارالسجاد ع، 1431ه/2010م.
11
الهاشمی، هشام، عالم داعش من النشأة إلى اعلان الخلافة، ط1، لندن، دارالحکمة للنشر والتوزیع، 2015م.
12
الوردی، علی، لمحات اجتماعیة من تاریخ العراق الحدیث ج1- ج6، ط2، بیروت، دارالراشد، 1426ه/2005م.
13
الوردی، علی، دراسة فی طبیعة المجتمع العراقی (محاولة تمهیدیة لدراسة المجتمع العربی الأکبر فی ضوء علم الإجتماع الحدیث، ط1، بیروت، دار و مکتبة دجلة و الفرات، 1430ه/2009م.
14
الوردی، علی، منطق ابن خلدون فی ضوء حضارته و شخصیته، ط1، بیروت، دار و مکتبة دجلة و الفرات، 1430ه/2009م.
15
الوردی، علی، وعاظ السلاطین (رأی صریح فی تأریخ الفکر الإسلامی فی ضوء المنطق الحدیث)، ط1، بیروت، دار و مکتبة دجلة و الفرات، 1430ه/2010م.
16
الوردی، علی، أسطورة الأدب الرفیع، ط1، بیروت، دار و مکتبة دجلة و الفرات، 1430ه/2009م.
17
الوردی، علی، مهزلة العقل البشری (محاولة جدیدة فی نقد المنطق القدیم لاتخلو من سفسطة)، ط1، بیروت، دار و مکتبة دجلة و الفرات، 1430ه/2009م.
18
الوردی، علی، شخصیة الفرد العراقی (بحث فی نفسیة الشعب العراقی على ضوء علم الإجتماع الحدیث)، ط2، لندن، منشورات دار لیلى، 2001م.
19
الوردی، علی، الأحلام بین العلم و العقیدة، ط1، بیروت، دار و مکتبة دجلة و الفرات، 1430ه/2009م.
20
الوردی، علی، خوارق اللاشعور أو أسرار الشخصیة الناجحة، ط1، بیروت، دار و مکتبة دجلة و الفرات، 1430ه/2009م.
21
الوردی، علی، فی الطبیعة البشریة محاولة فی فهم ماجرى، تقدیم: سعد البزاز، ط1، عمان، منشوران الأهلیة للنشر و التوزیع، 1416ه/1996م.
22
الوردی، علی، من وحی الثمانین، جمع و تعلیق: سلام الشماع، ط1، بیروت، مرکز الحضارة الثقافیة، 1432ه/2011م.
23
الوردی، علی، دروس فی حیاتی، اعداد و تقدیم: ماجد السامرائی، ط1، بغداد، مکتبة المجلة، 2015م.
24
الوردی، علی، الفیلسوف الثائر السید جمالالدین الأفغانی، حققه و قدم له: عبدالحسین الصالحی، ط1، بیروت، مؤسسة البلاغ للطباعة و النشر و التوزیع، 1430ه/2009م.
25
الوردی، علی، هکذا قتلوا قرة العین، حققه و قدم له: عبدالحسین الصالحی، ط1، بیروت، مؤسسة البلاغ للطباعة و النشر و التوزیع، 1430ه/ 2009م.
26
الوردی، علی، دراسة فی سوسیولوجیا الإسلام، ترجمة: رافد الأسدی، ط1، بیروت، دارالوراق، 2013م.
27
الوردی، علی، علی الوردی فی النفس و المجتمع، اعداد: سعدون هلیل، ط1، لبنان، مکتبة المجلة، 2014م.
28
الوردی، سلیم، علم الإجتماع بین الموضوعیة و الوضعیة (مناقشة لمنهج الدکتور علی الوردی فی دراسة المجتمع العراقی)، بغداد، 1978م.
29
یاسین، باقر، تاریخ العنف الدموی فی العراق (الوقائع – الدوافع- الحلول، خمسة آلاف سنة من العنف المتواصل)، ط2، دمشق،2014م.
30
یاسین، باقر، الاجتثاث فی التاریخ العراقی (احتکار السلطة و الإلغاء و العزل السیاسی)، دمشق، 2015م.
31
ORIGINAL_ARTICLE
رابطۀ حزب پانایرانیست با جبهۀ ملی تا کودتای 28 مرداد 1332
رابطه حزب پانایرانیست با جبهۀ ملی تا کودتای 28 مرداد 1332 از سرفصلهای مهم در ادوار فعالیت این حزب میباشد. این حزب که اساس تشکیل آن بر مسائل هویت ملی، ناسیونالیسم و جلوگیری از نفوذ بیگانه مبتنی بود، مسئلۀ نفت را مهمترین مسئلۀ کشور در زمان خود میدانست و به همین دلیل با جبهۀ ملی به همکاری پرداخت. رابطۀ حزب پانایرانیست با جبهۀ ملی در دو سطح قابل بررسی است: الف) حمایت آشکار و فراگیر، ب) مخالفت و جدایی. سؤال مهم این است که زمینهها و دلایل این رفتار سیاسی متفاوت چیست؟ ظاهراً این تغییر رویکرد، تحتتأثیر دو آرمان حزبی حزب پانایرانیست یعنی ناسیونالیسم و پادشاهی قرار داشت. ناسیونالیسم، وجه مشترک نزدیکی سیاسی و سرنوشت سنت پادشاهی دیرین ایرانی، نقطه اختلاف این دو جریان با هم بود. مسائل دیگری نیز در گسترش اختلافات فیمابین نقش داشتند: مانند رفتار سیاسی دکتر مصدق در برخورد با مخالفین بهویژه حزب توده، فعالیت دولتهای انگلستان و آمریکا و مسائل داخلی جبهه مانند رابطۀ دکتر مصدق و آیتالله کاشانی.
https://jhss.ut.ac.ir/article_59448_84c54781be48733431d43dd201f48e2f.pdf
2015-11-22
37
56
10.22059/jhss.2016.59448
: حزب پانایرانیست
جبهۀ ملی
ملی شدن صنعت نفت
کودتای 28 مرداد 1332
دکتر محمد مصدق
محمدرضا
علم
mralam36@yahoo.com
1
دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه شهید چمران اهواز
LEAD_AUTHOR
محمد
افسری راد
mohammadafsarirad@gmail.com
2
دانشجوی دکتری تاریخ ایران دورۀ اسلامی، دانشگاه شهید چمران اهواز
AUTHOR
آشوری، داریوش، دانشنامۀ سیاسی، مروارید، تهران، 1371.
1
ادیب هروی، محمدحسین، تاریخ پیدایش مشروطیت ایران، چاپ علمی، تهران، 1331.
2
اسماعیلی، خیرالله، احزاب سیاسی ایران، طاق بستان، کرمانشاه، 1379.
3
بختیاری، شهلا، حزب پانایرانیست به روایت اسناد، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تهران، 1385.
4
بزرگمهر، جلیل، تقریرات مصدق در زندان، فرهنگ ایران زمین، تهران، 1359.
5
جامی، گذشته چراغ راه آینده است، بینا، بیجا، 1362.
6
جزنی، بیژن، تاریخ سی ساله ایران، تهران، مازیار، ج1، 1357، ص62.
7
خامهای، انور، خاطرات سیاسی (پنجاه نفر و سه نفر)، گفتار، تهران، 1372.
8
رزمجو، علیاکبر، حزب پانایرانیست، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تهران، 1378.
9
روزولت، کرمیت، کودتا در کودتا، شرکت سهامی خاص، تهران، 1359.
10
زارعشاهی، احمدعلی، علل تشکیل و انحلال جبهه ملی ایران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، تهران، 1380.
11
زعیم، کورش، جبهه ملی ایران از پیدایش تا کودتای 28 مرداد 1332، ایران، تهران، 1379.
12
سنجابی، کریم. خاطرات سیاسی، صدای معاصر ایران، تهران، 1381.
13
شاهدی، مظفر، حزب پانایرانیست (1388-1330)، مؤسسۀ مطالعات و پژوهشهای سیاسی، تهران، 1389.
14
طیرانی، بهروز، اسناد احزاب سیاسی ایران، سازمان اسناد ملی، تهران، 1376.
15
عاملی تهرانی، محمدرضا، رابطۀ حکومت و مردم، تهران، انتشارات حزب پانایرانیست، 1347.
16
عظیمی، فخرالدین، بحران دمکراسی در ایران، البرز، تهران، 1372.
17
فوران، جان. مقاومت شکننده، مؤسسه انتشارات رسا، تهران، 1383.
18
قاسمی، ابوالفضل. تاریخچۀ جبهۀ ملی، نشریه حزب ایران، تهران، 1357.
19
کاتم، ریچارد، ناسیونالیسم در ایران، ترجمۀ فرشته سرلک، گفتار، تهران، 1371.
20
کاتوزیان، محمدعلی همایون. مصدق و مبارزه برای قدرت در ایران، ترجمۀ فرزانه طاهری، نشر مرکز، تهران، 1378.
21
کرمانی، رضا، با پانایرانیستم و حزب پانایرانیست آشنا شویم، شمارۀ3، تشکیلات کرج، کرج، انتشارات حزب پانایرانیست، 1384.
22
کوهستانینژاد، مسعود، حزب ایران و مجموعهای از اسناد و بیانیهها، شیرازه، تهران، 1379.
23
کیانفر، سید نوری، زمانهای سوخته، مه، تهران، 1384.
24
گازیوروسکی، مارک، کودتای 28 مرداد 1332، ترجمه غلامرضا نجاتی، شرکت سهامی انتشار، تهران، 1378.
25
گازیوروسکی، مارک، سیاست خارجی آمریکا و شاه، ترجمه فریدون فاطمی، نشر مرکز، تهران، 1371.
26
متینی، جلال، نگاهی به کارنامۀ سیاسی دکتر مصدق، شرکت کتاب، تهران، 1384.
27
رجال عصر پهلوی، (کتاب اول)، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات، تهران، 1385.
28
مکی، حسین، خلع ید (کتاب سیاه)، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران، 1360.
29
مهربان، رسول، بررسی مختصر احزاب بورژوازی لیبرال در مقابله با جنبش کارگری انقلابی ایران، پیک ایران، تهران، 1365.
30
نجاتی، غلامرضا، جنبش ملی شدن صنعت نفت و کودتای 28 مرداد 1332، شرکت سهامی انتشار، تهران، 1378.
31
نجاتی، غلامرضا، مصدق سالهای مبارزه و مقاومت، مؤسسۀ خدمات فرهنگی رسا، تهران، 1378.
32
نجمی، ناصر، مصدق مبارز بزرگ، کلینی، تهران، 1359.
33
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، اسناد احزاب سیاسی در ایران، جلد سی و یکم، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، 1379.
34
وطندوست، غلامرضا، اسناد سازمان سیا و کودتای 28 مرداد، مؤسسۀ خدمات فرهنگی رسا، تهران، 1379.
35
هوشنگ مهدوی، عبدالرضا، سرنوشت یاران دکتر مصدق، چ2، انتشارات علمی، تهران، 1384.
36
مصاحبه با رضا کرمانی20/4/87 .
37
مصاحبه ناصر تکمیل همایون: مورخ 13/ 3/ 87.
38
مصاحبه با هوشنگ طالع، مورخ 19 /4 / 87 و 21 /4 / 87 و 21 /6 / 87.
39
باختر امروز، شماره 865، سال 1331 و شماره 871، 6 شهریور 1331 و شماره 73، 2آبان 1328.
40
تهران مصور، سال 1331.
41
خاک و خون، ش 148، سال 1345.
42
ساسانی، شماره 29،23 اسفند 1329 و شماره 35،27، مرداد1330.
43
کیهان، دوشنبه2361377، ص: 8.
44
ندای پانایرانیست، شماره 25، 14 تیر 1331 و شماره 42، آبان 1331 و سال دوم شماره 34، 8/6/1331 و شماره 39،26، مهر 1331 و شماره 31،18 مرداد 1331.
45
مرکز اسناد انقلاب اسلامی، اسناد شماره 01467009 و 62135517.
46
مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، اسناد شماره 9135517 و 15135617
47
سازمان اسناد ملی، اسناد شماره 12970 و 87510
48
ORIGINAL_ARTICLE
کاوشی دربارۀ رواج لفظ«سند» در متون فارسی به معنای نوشتهای رسمی
اصطلاح «سند»، واژهای کلیدی در حوزۀ علم تاریخ محسوب میشود. اگرچه دربارۀ مفهوم و حوزههای کاربردی سند تحقیقات ارزندهای صورت پذیرفته است، در خصوص ریشههای تاریخی این واژه و روند شکلگیری این مفهوم، تحقیقات علمی و دقیقی انجام نشده است. از آنجایی که ظاهراً لفظ «سند» به معنای نوشتهای رسمی، سابقهای کهن در تاریخ اسلام و ایران ندارد، پژوهش حاضر در صدد پاسخ به این پرسش است که پیشینۀ تاریخی کاربرد «سند» به معنای اخیر در متون تاریخی فارسی چیست؟ و از چه زمانی به معنای نوشتهای رسمی معمول شده است؟ این تحقیق نشان میدهد که سند به معنای نوشته و مکتوبی رسمی در متون فارسی متاخر است و در اواخر سدۀ نهم هجری از راه تشکیلات دیوانی به معنای رایج و پرکاربرد آن در روزگار اخیر تحول یافته است.
https://jhss.ut.ac.ir/article_59449_ebd7cac1fe3f25ebe32ad2acaae6c6ab.pdf
2015-11-22
57
72
10.22059/jhss.2016.59449
سند تاریخی
کاربرد رسمی
تشکیلات دیوانی
یزدان
فرخی
y_farrokhi@pnu.ac.ir
1
استادیار گروه تاریخ دانشگاه پیام نور
LEAD_AUTHOR
آملی، شمسالدین محمد، نفائس الفنون فی عرائس العیون، به تصحیح ابوالحسن شعرانی، تهران، اسلامیه، 1381.
1
ابن فارس بن زکریا، ابوالحسن احمد، معجم المقاییس اللغه، به اهتمام ابراهیم شمسالدین، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1420 ق.
2
ازهری، احمد، معجم تهذیب اللغه، به تصحیح ریاض زکی قاسم، بیروت، دارالمعرفه، 2001.
3
انوری، حسن، اصطلاحات دیوانی دورۀ غزنوی و سلجوقی، تهران سخن، 1373.
4
بغدادی، بهاءالدین محمد، توسل الی الترسل، به تصحیح احمد بهمنیار، تهران، اساطیر، 1385.
5
بلعمی، ابوعلی، تاریخنامۀ طبری، به تصحیح محمد روشن، تهران، البرز، 1378.
6
بوسه، هربرت، پژوهشی در تشکیلات دیوان اسلامی بر مبنای اسناد دوران آق قویونلو و قراقویونلو و صفوی، ترجمه غلامرضا ورهرام، تهران، مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1367.
7
بیانی کرمانی، خواجه عبدالله مروارید، شرفنامه، ترجمه و تفسیر هانس روبرت رویمر، ویس بادن: چاپخانه فرانس اشتاینر، 1951.
8
بیهقی، ابوالفضل، تاریخ بیهقی، به تصحیح خلیل خطیب رهبر، تهران، مهتاب، 1374.
9
تاریخ عالم آرای شاه اسماعیل، به تصحیح اصغر منتظر صاحب، تهران، علمی فرهنگی، 1384.
10
ترکمان، اسکندربیگ، تاریخ عالم آرای عباسی، به تصحیح ایرج افشار، تهران، امیرکبیر، 1382.
11
تفلیسی، ابوالفضل جیش بن ابراهیم، قانون الادب، به اهتمام غلامرضا طاهر، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، 1350.
12
جوهری، اسماعیل بن حماد، معجم الصحاح، به اهتمام خلیل مامون شیحا، بیروت، دارالمعرفه، 2008.
13
جوینی، منتجبالدین بدیع، عتبه الکتبه، به اهتمام علامه قزوینی، تهران، اساطیر، 1384.
14
حافظ ابرو، عبدالله ابن لطفالله، زبدةالتواریخ، به تصحیح سید کمال حاج سید جوادى، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، 1380.
15
حموی، صبحی، المنجدفیاللغهالعربیهالمعاصره، بیروت، دار المشرق، 2000.
16
خاقانی، افضلالدین، منشات خاقانی، به تصحیح محمد روشن، تهران، دانشگاه تهران، 1349.
17
خواندمیر، غیاثالدین بن همامالدین، حبیبالسیر، زیر نظر محمد دبیرسیاقی، تهران، خیام، 1333.
18
خنجی، فضلالله روزبهان، تاریخ عالم آرای امینی، به تصحیح محمداکبر عشیق، تهران، میراث مکتوب، 1382.
19
داعی الاسلام، سید محمدعلی، فرهنگ نظام، تهران، حیدری، 1363.
20
دورانتی، لوچیانا، «سندشناسی»، ترجمه مریم وتر، فصلنامه گنجینه اسناد، سال نوزدهم، دفتر چهارم، تهران، زمستان، 1388.
21
دهخدا، علیاکبر، لغتنامه، زیر نظر محمد معین و سید جعفر شهیدی، تهران، دانشگاه تهران، 1377.
22
راوندی، محمد بن علی، راحةالصدور و آیةالسرور، به تصحیح محمد اقبال و مجتبى مینوى، تهران، امیرکبیر، 1364.
23
سیستانی، ملک شاه حسین، احیاءالملوک، به تصحیح منوچهر ستوده، تهران، علمی فرهنگی، 1385.
24
شامی، نظامالدین، ظفرنامه، به تصحیح فلیکس تاور، به اهتمام پناهی سمنانی، تهران، بامداد، 1363.
25
شریک امین، شمیس، فرهنگ اصطلاحات دیوانی دوران مغول، تهران، فرهنگستان ادب و هنر ایران، 1357.
26
صفتگل، منصور، پژوهش دربارۀ مکتوبات فارسی ایران و ماوراءالنهر، توکیو، مؤسسۀ مطالعات زبانها و فرهنگهای آسیا و آفریقا، 1385.
27
طباطبایی، محمدحسین، تفسیرالمیزان، ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی قم، جامعه مدرسین حوزه علمیه، 1374.
28
طهرانی، ابوبکر، تاریخ دیار بکریه، به تصحیح و اهتمام نجاتی لوغال و فاروق سومر، تهران، کتابخانۀ طهوری، 1356.
29
عزیزی، غلامرضا، «بررسی تعریف سند از دیدگاههای گوناگون»، فصلنامۀ گنجینۀ اسناد، سال بیست و یکم، دفتر اول، بهار1390.
30
قائممقامی، جهانگیر، مقدمهای بر شناخت اسناد تاریخی، تهران، انجمن آثار ملی، 1350.
31
قاشانی، ابوالقاسم عبدالله بن محمد، تاریخ اولجایتو، به تصحیح مهین همبلی، تهران، علمی فرهنگی، 1384.
32
قمی، قاضى احمد، خلاصةالتواریخ، به تصحیح احسان اشراقی، تهران، دانشگاه تهران، 1383.
33
کرمینی، علی بن محمد الادیب، تکمله الاصناف، با کوشش علی رواقی و زلیخا عظیمی، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1385.
34
کوهستانینژاد، مسعود، «سند چیست؟ بحثی در باب لزوم تعریف سند»، اسناد بهارستان، سال اول، شمارۀ دوم، 1390 تابستان.
35
گردیزی، عبدالحی بن الضحاک، زین الاخبار، به تصحیح عبدالحی حبیبی، تهران، دنیای کتاب، 1363.
36
مختار عمر، احمد، معجم اللغه العربیه المعاصر، قاهره، عالم الکتب، 1425.
37
میرزا رفیعا، دستورالملوک، به تصحیح محمد اسماعیل مارچینکوفسکی، به تصحیح علی کردآبادی، تهران، مرکز اسناد و تاریخ دیپلوماسی، 1385.
38
میرزا سمیعا، تذکرةالملوک، به تصحیح محمد دبیر سیاقی، تهران، امیرکبیر، 1378.
39
میهنی، محمد بن عبدالخالق، دستور دبیری، به اهتمام سید علی رضوی بهابادی، یزد، بهابادی، 1375.
40
میهنی، محمد بن منور، اسرار التوحید، به تصحیح محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران، آگه، 1386.
41
نخجوانی، محمد بن هندوشاه، صحاح الفرس، به اهتمام عبدالعلی طاعتی، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1355.
42
نخجوانی، محمدبن هندوشاه، دستورالکاتب فی تعیین المراتب، تصحیح، ع. ع. علیزاده، مسکو، دانش، 1976.
43
نخجوانی، هندوشاه بن سنجر، صحاح العجم، به تصحیح غلامحسین بیگدلی، تهران، نشر دانشگاه، 1361.
44
نصیری، میرزا علی نقی، القاب و مواجب دورۀ سلاطین صفویه، به تصحیح یوسف رحیملو، مشهد، دانشگاه فردوسی، 1371.
45
نظامی، عبدالواسع، منشاء الانشاء، به کوشش رکنالدین همایون فرخ، تهران، دانشگاه ملی، 1357.
46
نظری، حمید، «سند» در دایرةالمعارف تشیع، زیر نظر صدر حاج سید جوادی، تهران، شهید سعید محبی، جلد نهم، 1381.
47
وصاف، عبدالله بن فضلالله شیرازی، تجزیه الامصار و تزجیه الاعصار، تهران، کتابخانه ابن سینا، 1338ق.
48
همدانی، رشیدالدین فضلالله، جامعالتواریخ، به تصحیح محمد روشن و مصطفی موسوی، تهران، البرز، 1373.
49
Bosworth, C.E, “Sanad” Encyclopaedia of Islam, Leiden, Brill, Vol.XII, 2004.
50
Bearman,P.J, and et al, “Wathiḵa”, Encyclopaedia of Islam, Leiden, Brill, Vol. XI, 2002.
51
BjÖrkman,W, “Diplomatic: i. Classical Arabic”, Encyclopaedia of Islam, Leiden, Brill, Vol. II, 199.
52
Busse, H, “Diplomatic: iii. Persia”, Encyclopaedia of Islam, Leiden, Brill, Vol. II, 1991.
53
Robson, J, “Hadith”, Encyclopaedia of Islam, Leiden, Brill & Luzac, Vol. III, 1986.
54
Shaki, Mansour, “documents, i. In pre-Islamic periods”, Encyclopaedia Iranica,New York, Encyclopedia Iranica foundation, Vol. VII, 1995.
55
ORIGINAL_ARTICLE
شناسایی ضرابخانۀ جعفرآباد در دورۀ صفوی
برای پژوهشگران حوزۀ تاریخ، دسترسی به اسناد جدید و یا چگونگی ارتباط اسناد و مدارک به یکدیگر، کلید حل بسیاری از نقاط تاریک تاریخی است. سکهها، یکی از مدارک مهم و ارزشمند در شناسایی نکات و ابهامات تاریخی از جمله نامهای جغرافیایی و سیر تحول نام آنها، نام پادشاهان و... هستند، چراکه بسیاری از تغییرات در منابع دیگر ثبت نشده و یا به دوران ما منتقل نشدهاند، اما به کمک سکهها و علم سکهشناسی میتوان بسیاری از شهرهای از یاد رفته یا تغییر نام یافته، موضوعاتی نظیر دورۀ اهمیت آنها و بسیاری از موارد دیگر را شناسایی کرد. در این پژوهش ضمن بررسی نظرات مختلف سکهشناسان در شناسایی محل ضرابخانۀ جعفرآباد، اسناد و متون تاریخی و تصاویر تعدادی از سکههای ضرب شده، همزمان با شکلگیری فرضیۀ مجاورت شهر جعفرآباد با شهر قزوین، به تحلیل آنها پرداخته میشود.
https://jhss.ut.ac.ir/article_59450_c123dddf9191854e96ac3cf29bbbacc1.pdf
2015-11-22
73
84
10.22059/jhss.2016.59450
سکّه
ضرابخانه
جعفرآباد
قزوین
صفویه
مهرداد
فردیار
fardyar@gmail.com
1
دانشآموختۀ کارشناسی ارشد مهندسی صنایع، دانشگاه تربیت مدرس
LEAD_AUTHOR
محمدجواد
جدی
2
پژوهشگر مُهرشناسی و خوشنویسی
AUTHOR
آلهاشمی، آیدا، «خیابان قزوین: حضور باغ در شهر بازخوانی خیابان قزوین با تکیه بر اشعار عبدی بیگ و سایر مکتوبات موجود»، هنر و مردم، 22، صص 74-65، 1391.
1
ابوالعباس احمدبن ابی الخیر زرکوب شیرازی، شیرازنامه، به کوشش: محمد جواد جدی و احسانالله شکراللهی، تهران، فرهنگستان هنر، 1389.
2
احمدی، عباسعلی و جاوری، محسن، «مدرسۀ جعفرآباد بنایی ناشناخته از دورۀ صفوی». مطالعات معماری ایران، 5، صص 131-150، 1393.
3
اشراقی، احسان، «توصیف دولتخانه و کاخها و باغهای صفوی در منظومههای عبدی بیگ نویدی شاعر دوران شاه تهماسب اول»، فرهنگ، 68، صص 58-41، 1387.
4
اشراقی، احسان، «شهر تاریخی قزوین»، پژوهشهای علوم تاریخی، 4، صص 1-16، 1390.
5
اشراقی، احسان، «نقاشیهای کاخ چهلستون قزوین و کاخهای دیگر صفوی از خلال منظومه عبدی بیک شیرازی»، هنر و مردم. 182، صص 2-9، 1356.
6
باستانیراد، حسین و مردوخی، دلارا، «گونهشناسی جاینامها در جغرافیای تاریخی ایران»، پژوهشهای تاریخی ایران و اسلام، 12، صص 21-50، 1392.
7
پاپلی یزدی، محمد حسین، فرهنگ آبادیها و مکانهای مذهبی کشور، چاپ دوم، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی، 1388.
8
ترابی طباطبایی، سیدجمال، تاریخ تبریز به روایت سکه و ضمایم، تبریز، مولف، 1384.
9
خواجگیاصفهانی، محمد معصوم، خلاصةالسیر: تاریخ روزگار شاه صفی صفوی، زیر نظر ایرج افشار، تهران، کتابخانه بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، 1368.
10
خوبنظر، حسن، جانشینان کریم خان زند، شیراز، انتشارات دانشگاه پهلوی، 1354.
11
درایتی، مصطفی، فهرستگان نسخههای خطی ایران (فنخا)، تهران، سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، 1394.
12
دیزانی، احسان، «بازآفرینی شهرشاهی صفوی قزوین از متون و اسناد تاریخی»، هویت شهر، 14، صص 61-70، 1392.
13
سرفراز، علیاکبر و آورزمانی، فریدون، سکههای ایران: از آغاز تا دوران زندیه، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت)، 1379.
14
صدرایی خویی، علی، 1384، فهرستگان نسخههای خطی (حدیث و علوم حدیث شیعه)، ج6، تاریخ دسترسی: 10/8/1393، قابل دسترس در: http://lib.eshia.ir/27351/6/21
15
صفری، امرالله، «باغ و باغ آرائی در ایران»، هنر،11، صص 198-255، 1367.
16
طالبی، تهماسب. 1386، «بررسی علل انتخاب قزوین به عنوان پایتخت در عصر صفویه»، فقه و تاریخ تمدن، 14، صص 119-142.
17
عادلفر، باقرعلی و فراهانی منفرد، رقیه، «کالبدشناسی شهری قزوین در دوران صفوی». تحقیقات تاریخ اجتماعی، 2، صص 51-70، 1390.
18
عالمی، مهوش، «باغهای شاهی صفوی (صحنهای برای نمایش مراسم سلطنتی و حقانیت سیاسی)»، گلستان هنر، 12، صص 68-47، 1387.
19
ــــــــــــــ، پایگاه اینترنتی معمارنت، «باغ شهرشاه طهماسب در واژگان شاعر و نقاش وی»، ترجمه: مهکامه لوافی، 1392، تاریخ دسترسی: 09/08/1393
20
http://www.memarnet.com/node/923
21
عقیلی، عبدالله، دارالضربهای ایران در دورۀ اسلامی، تهرانۀ بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، 1377.
22
علاءالدینی، بهرام، سکههای مسی ایران: فلوس دورههای صفوی تا قاجار، تهران، یساولی، 1392.
23
فرحبخش، هوشنگ، راهنمای سکههای ضربی (چکشی) ایران از سال 900 تا 1296 هجری قمری (1500 تا 1879) میلادی، برلین، 1353.
24
فروتن، منوچهر، «تحلیلی از فضاهای شهری از تبریز ایلخانی تا اصفهان صفوی (بررسی زمینههای اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی)»، هویت شهر، 4، صص 95-106، 1388.
25
کالمار، ژان [ناظر]، مطالعات صفوی- گزیدۀ مقالات همایش پاریس، ترجمه: سید داوود طبایی، تهران، فرهنگستان هنر، 1385.
26
موزۀ سکه بانک سپه، تهران، سکههای شاه طهماسب صفوی، ثبتی به شماره ردیفهای 12929و 12903.
27
میرنیا، سید علی، وقایع خاور در ایران، تهران، پارسا، 1367.
28
پایگاه اینترنتی موزه بریتانیا، مجموعه آنلاین/سکه، تاریخ دسترسی: 10/6/1393.
29
http://www.britishmuseum.org/research/collection_online/collection_object_details.aspx?objectId=3151764&partId=1&place=33252&plaA=33252-2-16&page=1
30
--، پایگاه اینترنتی گروه سکهشناسان کلاسیک، تاریخ دسترسی: 10/6/1393.
31
http://www.cngcoins.com/Coin.aspx?CoinID=163316
32
--، پایگاه اینترنتی سکههای پاسارگاد، تاریخ دسترسی: 10/6/1393.
33
http://www.parscoins.com/itemdetail.asp?sz=lg&type=S&item=9830
34
--، پایگاه اینترنتیrasmircoin، تاریخ دسترسی: 10/6/1393.
35
http://rasmircoins.ucoz.ru/forum/28-1551-2
36
--، پایگاه اینترنتی میراث سکههای هند، تاریخ دسترسی: 10/6/1393.
37
http://www.anwarscoincollection.com/2011/12/03/the-marathas-maratha-mints/
38
Codrington, M.DTA, manual of musalman numismatics, London: Royal Asiatic Society. 1904.
39
40
ORIGINAL_ARTICLE
مکالمات خیالی: وجه انتقادی نو در گفتمان مطبوعاتیِ دورۀ مشروطه
هدف پژوهش حاضر، بررسی مکالمات خیالی مندرج در مطبوعات دورۀ مشروطه است. توجه ویژه به گفتمان مطبوعاتی این دوره به دلیل اوج کاربرد این وجه انتقادینو میباشد. تأکید بر مطبوعات نیز به دلیل نقش آنها به عنوان مهمترین منبع اطلاعرسانی در زمانۀ مدنظر است. در این میان پرسش اصلی این است که آیا میتوان این مکالمات خیالی را از نظر موضوعی دارای رویکردی مشابه دانست؟ این مقاله که به روش توصیفی ـ تبیینی و با برشماری کامل شمارگان باقی مانده از 82 روزنامه گردآوری شده به این نتیجه رسیده است که استفاده از ساختار مکالمات خیالی در پی آشنایی با متون غربی انجام پذیرفته و پس از ظهور در آثار روشنفکران دورۀ ناصری، به ترتیب در مطبوعات فارسیزبان برونمرزی و داخلی انعکاس یافتهاست. در این مکالمات، اوضاع ایران با فرانسه و ژاپن مقاسیه شده است. این مکالمهها از نظر موضوعی دارای نگرش انتقادی نسبت به دولت قاجار و مخالفان نظام مشروطه است.
https://jhss.ut.ac.ir/article_59452_c35aa741f1c30d51ec767eef6d4e1a8d.pdf
2015-11-22
85
104
10.22059/jhss.2016.59452
مکالمات خیالی
رویکرد انتقادی
مطبوعاتِ مشروطه
قاجار
نقی
لطفی
ali. b.delgosha@gmail.com
1
عضو هیئت علمی بازنشسته گروه تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد
AUTHOR
علی
باغدار دلگشا
ali.b.delgosha@gmail.com
2
دانشجوی دکتری تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد
LEAD_AUTHOR
آخوندزاده، میرزا فتحعلی، مکتوبات: نامههای کمالالدوله به شاهزاده جلالالدوله، به اهتمام م. صبحدم، چاپ اول، مرد امروز، بیجا، 1364.
1
آدمیت، فریدون؛ناطق، هما، افکار اجتماعی، سیاسی و اقتصادی در آثار منتشر نشده دوران قاجار، چاپ اول، آگاه، تهران، 1356.
2
آیینۀغیبنما، «مکالمات مردم با میرغضبان»، شماره 2، سال دوم، 24 ربیعالثانی 1325 هـ.ق.
3
آیینۀغیبنما، «منافق مذبذب وطن فروش»، شماره3، سال دوم، 28 ربیعالثانی 1325 هـ.ق.
4
آیینۀغیبنما، «بی نام»، شماره 4، سال دوم، غره جمادیالاول 1325 هـ.ق.
5
آیینۀغیبنما، «خطاب صاحب شریعت»، شماره 9، سال دوم، 7 جمادیالثانی 1325 هـ.ق.
6
اتابکی، تورج، «مشروطهخواهان بدون مرز»، گفتگو، شماره 51، صص 45-33، 1387.
7
اتابکی، تورج، «وجه ادبی نو در گفتار سیاسی عصر مشروطه»، گفتگو، شماره 23، صص113-106، 1378.
8
اتابکی، تورج، «مصاحبۀ ایرانیه»، ایرانشناسی، سال4، شماره 16، صص802-770، 1371.
9
اختر، «مذاکرۀ وزیر و سفیر»، شماره 46، سال 4، صص 1175-1176، 24 ذیقعده 1295 هـ.ق.
10
اتحاد اسلام، «گرگ و گوسفند»، شماره4، سال اول، 12 ربیعالثانی 1324 هـ .ق.
11
ادب، «در اثبات ذات واجبالوجود عزشأنه»، شماره2، سال اول، 27 جمادیالآخر 1316 هـ.ق.
12
استبداد، «انجمن استبداد»، شماره 1، سال اول، 5 جمادیالثانی 1325 هـ.ق.
13
استبداد، «ندای طفل مشروطه»، شماره 10، سال اول، 20 شعبان 1325 هـ.ق.
14
استبداد، «بقیه ندای طفل مشروطه»، شماره 11، سال اول، 4 رمضان 1325 هـ.ق.
15
استبداد، «بقیه انجمن استبداد»، شماره 12، سال اول، 19 رمضان 1325 هـ.ق.
16
اصفهانی، فتحعلی، خواب شگفت، شمارۀ بازیابی 233289، نسخۀ کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
17
اقیانوس، «لطائف»، شماره 1، سال اول، 17 ربیعالثانی 1326 هـ.ق.
18
اقیانوس، «تحصن شکسته بندان طهران»، شماره 2، سال اول، 24 ربیع الثانی 1326 هـ.ق.
19
اقیانوس، «انجمن ماکیان»، شماره 8، سال اول، سلخ رمضانالمبارک 1326 هـ.ق.
20
اقیانوس، «بلوای مورچگان»، شماره 3، سال اول، غره جمادیالاول1326 هـ.ق.
21
الهی، عبدالرحیم، مجلس شورای آسمانی، 1324هـ.ق؛ در زرگرینژاد، غلامحسین، رسائل مشروطیت، جلد اول، چاپ دوم، موسسۀ تحقیقات و توسعۀ علوم انسانی، تهران، 1390.
22
انجمن ولایتی گیلان، «صحبت بقال و زنبور»، شماره 3، سال اول، 26 رجب 1325 هـ.ق.
23
برجیس، «روابط برجیس با عالم ارواح»، شماره 5، سال اول، 9 برج سرطان؟
24
پروانه، «مجادلۀ شمع و پروانه»، شماره1، سال اول، 7 شوال 1328 هـ.ق.
25
پروانه، «خزان و بهار: صحبتهای پروانه و خروس»، شماره 2، سال اول، 14 شوال 1328 هـ.ق.
26
پروانه، «بقیۀ مجادله شمع با پروانه»، شماره 4، سال اول، 5 ذیقعده 1328 هـ.ق.
27
پرورش،«رویای غریب و مکاشفۀ عجیب»، شماره؟، سال؟، دهم شهر صفرالمظفر 1318 هـ.ق.
28
پروین، ناصرالدین، تاریخ روزنامهنگاری ایرانیان و دیگر پارسینویسان، جلد2، چاپ اول، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، 1379.
29
پورجوادی، نصرالله، زبان حال در عرفان و ادبیات پارسی، چاپ اول، هرمس، تهران، 1385.
30
تمدن،«رؤیای صادقه یا خیالات واهبه»، شماره 23، سال اول، 11 جمادیالاول 1325 هـ.ق.
31
ـــ، «حمام جنیان»، شماره 61، سال اول، 2 ربیعالاول 1326 هـ.ق.
32
ـــ، «حمام جنیان»، شماره 63، سال اول، 6 ربیعالاول 1326 هـ.ق.
33
ثریا، «مقالۀ مخصوصه مصاحبه»، شماره 27، سال دوم، 19ذی الحجه 1316 هـ.ق.
34
ــ، «مقاله تاریخی»، شماره 30، سال دوم، 9 ربیعالاول 1318 هـ.ق.
35
ــ، «مقالۀ تاریخی»، شماره 33، سال دوم،9 ربیعالاثانی 1318 هـ.ق.
36
ــ، «مقاله تاریخی»، شماره 35، سال دوم، 13 جمادیالاول 1318 هـ.ق.
37
ــ، «مقاله تاریخی»، شماره 39، سال دوم، 12 جمادیالثانی 1318 هـ.ق.
38
ــ، «مقالۀ تاریخی»، شماره 30، سال چهارم، 19 ربیعالاول 1318 هـ.ق.
39
جنوب، «روایای دلخراش»، شماره1، سال اول، 21 ذیالحجه الحرام 1328ق.
40
چهرهنما،«مکالمه میرزا سعید سمنانی با ابومفید کرمانی»، شماره 23، 15 ربیعالثانی 1323 هـ .ق.
41
حبلالمتین، «مکاشفۀ صادقانه از خامۀ یکی از ارباب دانش»، شمارۀ؟، سال چهاردهم، 21 ذیالقعده 1324 هـ.ق.
42
خورشید، «مناقشۀ قلمی ملا بیپروای خراسانی و میرزا ترسوی کاشانی»، شماره؟، سال؟، ؟ربیع الاول 1324 هـ.ق.
43
خیر الکلام، «مکاشفات»، شماره1، سال اول، 24 جمادی الثانی 1325 هـ.ق.
44
دالوند، حمیدرضا، «حمام جنیان: بهرهگیری روشنفکر دورۀ مشروطه از فرهنگ مردم برای چالش با فرهنگ مردم»، فرهنگ مردم، شماره18، سال5، صص163-169، 1385.
45
رجائی زفرهای، محمدحسن، «نامۀ ناقور»، وحید، شماره 3، سال 8، صص 357-355، 1349.
46
رسالۀ تاریخ مشروطیت ایران، شمارۀ نسخه 9326، کتابخانۀ آیتالله مرعشی نجفی.
47
رهنما، «سؤال و جواب مشهدی محمدنقی و کربلائی تقی: یا مکالمۀ مستبد و مشروطهطلب»، شماره2، سال اول، 3 رجب 1325 هـ.ق.
48
شرافت، «مکتوب از یزید بن معاویه ابن ابی سفیان...»، شماره7، سال اول، 27 صفر 1326 هـ.ق.
49
شرافت، «سؤال و جواب»، شماره10، سال اول، 6 ربیعالثانی 1326 هـ.ق.
50
صابر، علیاکبر، هوپ هوپنامه، به کوشش عزیز احمدوف، چاپ اول، شباهنگ، تهران، 1357.
51
طوس، «خواب پریشان»، شماره 41، سال اول، 29 ربیعالآخر 1328 هـ.ق.
52
عصر جدید، «ترانۀ یک مرغ»، شماره 29، سال اول، 2 جمادیالثانی 1333 هـ.ق.
53
عمیدالدوله، جنگ، شمارۀ نسخه 15360، کتابخانۀ آیتالله مرعشی نجفی.
54
قانون، شمارۀ 29، سال؟، صص 4-1، 1308 هـ.ق.
55
قیصری، علی، «طنز در مطبوعات دورۀ مشروطیت: معرفی مجلۀ استبداد»، ایراننامه، سال 23، شماره 4-3، صص 354-333، 1386.
56
کرمانی، آقاخان، سوسمارالدوله، به کوشش رحیم رضازادهملک، چاپ اول، تهران، نشردنیا، 1354.
57
کرمانی، سه مکتوب، به کوشش بهرام چوبینه، چاپ اول، آلمان، نیما، 2000م.
58
کرمانی، صد خطابه، به کوشش محمدجعفر محجوب، چاپ اول، لس آنجلس، شرکت کتاب، 1384.
59
کرمانی، ناظم الاسلام، تاریخ بیداری ایرانیان، به کوشش سعیدی سیرجانی، چاپ هشتم، تهران، امیرکبیر، 1387.
60
کشکول اصفهان، «دولت و ملت»، شماره1، سال 2، ص4، 12 ربیعالاول 1327 هـ.ق.
61
کشکول اصفهان، «قشون ظفر نمون ملی»، شماره 8، سال2، ص4، 7 ربیعالثانی 1327 هـ.ق.
62
کشکول اصفهان، «جواب مکتوب بیاثر»، شماره 11، سال2، ص 4، 20ربیعالثانی 1327 هـ.ق.
63
کوکب دری، «صحبت داش حسن با داش اسدالله»، شماره 7، سال 3، 9 ربیعالاول 1325 هـ.ق.
64
کهن، گوئل، تاریخ سانسور در مطبوعات ایران، جلد اول، تهران، آگاه،1360.
65
گلستان، «طفل هشتساله»، شماره 3، سال اول، 9 رمضان 1325 هـ.ق.
66
گنجینۀ انصار، «شیخ و شاب»، شماره 2، سال اول، 2 ذیقعده 1325 هـ.ق.
67
گیلان، «جا تر است و بچه نیست»،،شماره9 ، سال اول، 20 ربیعالاول 1326 هـ.ق.
68
مجلس، «بانک ملی چیست»، شماره 8، سال اول، 22 شوال 1324 هـ.ق.
69
مساوات،«حکایت یا افسانه»، ، شماره 3، سال اول، 26 رمضان 1325 هـ.ق.
70
نجمآبادی، افسانه، حکایت دختران قوچان، چاپ اول، تهران، روشنگران، 1374.
71
ندای وطن،«گفتگوی شیخ بهلول با ملانصرالدین»، شماره 25، سال دوم، 13ربیعالاول 1325 هـ.ق.
72
ندای وطن، «بقیه گفتگوی منوچهر با فریدون در یکی از قهوهخانههای پاریس»، شماره44، سال اول، 5 جمادیالاول 1325 هـ.ق.
73
ندای وطن، «بقیه گفتگوی شیخ بهلول با ملانصرالدین»، شمارۀ6، سال اول، 11ذیحجه1324 هـ.ق.
74
ندای وطن، «گفتگوی میرزا عبدالله و میرزا صادق»، ، شماره 53، سال اول، 14رجب 1325 هـ.ق.
75
نقل از روزنامۀ غیبی رؤیای صادقه، شمارۀ نسخه 51928، کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی.
76
Gheissari,Ali "Despots of the World Unite!: Satire in the Persian Constitutional Press (Introducing Majalleh-ye Estebdad, 1907- 1908 ", Comparative Studies of South Asia, Africa and the Middle East, Vol.24, No.3, pp. 360-376, 2005.
77
Balaghi ,Shiva."Print Culture in Late Qajar Iran: The Cartoons of Kashkūl" ,Iranian Studies, Vol. 34, No. 1/4, pp. 165-181, 2001.
78
ORIGINAL_ARTICLE
جدیدیه، اسلام و روسیگردانی: نقش جدیدیه در گذار آسیای مرکزی از دورۀ اسلامی به دورۀ شوروی
در دهههای واپسین سدۀ نوزدهم/سیزدهم یک جنبش فکری در حوزۀ مسلماننشین روسیۀ تزاری ظهور کرد که بعدها به جدیدیه شهرت یافت. خاستگاه نخستین این جنبش، تاتارستان و کریمه و بنیانگذار آن روشنفکری تاتار به نام اسماعیل گاسپرینسکی (گاسپیرالی/غصپری) بود. هدف اصلی جنبشی که او به راه انداخت، اصلاح نظام آموزش در جوامع مسلمان روسیه به عنوان گام نخست و بنیادی برای اصلاح فرهنگی و اجتماعی این جوامع بود. گاسپرینسکی، آرای نوگرایانه خود را با نگارش مقالاتی در روزنامۀ ترجمان که خود تأسیس کرده بود و شماری رساله در میان جوامع مسلمان روسیه تزاری منتشر کرد. این اقدام او با استقبال گستردۀ طیفی از تجددگرایان مسلمان در تاتارستان و آسیای مرکزی مواجه شد. در پژوهش پیشرو کوشش شده است با تمرکز بر یکی از جنبههای نسبتاً مغفول جنبش جدیدیه، نقش این جنبش در روند گذار فرهنگی آسیای مرکزی از دورۀ تزاری به دورۀ شوروی بررسی شود. به این منظور کوشش شده است روند تاریخی توسعه و شکوفایی جنبش جدیدیه در آسیای مرکزی و بنمایههای نظری آن، با رویکردی تاریخی و روش توصیفی ـ تحلیلی بررسی شود. نتیجۀ اولیۀ این بررسی نشان میدهد که اندیشۀ جدیدیه هم در مرحلۀ تکوین و هم در مرحلۀ گسترش، با سیاستهای روسیگردانی آسیای مرکزی همراستا بوده است.
https://jhss.ut.ac.ir/article_59453_2953590bb7dfa3d7e5151246cebd04ae.pdf
2015-11-22
105
124
10.22059/jhss.2016.59453
آسیای مرکزی
جدیدیه
گاسپرینسکی
روسیگردانی
ماوراءالنهر و ترکستان
جواد
مرشدلو
jmorshedlou31@gmail.com
1
دانشآموختۀ دکتری تاریخ دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
آذرنگ، عبدالحسین، «جدیدگرایان»، دانشنامه بزرگ اسلامی، به سرپرستی محمدکاظم موسوی بجنوردی، جلد 17، تهران، بنیاد دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، 1388.
1
ناشناس، اقدامات روسیه در آسیای مرکزی، چاپ شهرام فرحناکی، تهران، نشر تاریخ ایران، 1391.
2
بلجوانی، محمدعلی ابن محمدسید، تاریخ نافع، به کوشش احرار مختار، تهران، مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی، 1384.
3
بوستانی بخارایی، میرزاعبدالعظیم، تحفه شاهی، چاپ نادره جلالی، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1388.
4
تاشکندی، محمدصالح خوجه، تاریخ جدیده تاشکند، بازیابی از وبگاه:
5
http://zerrspiegel.orientphil.uni-halle.de/t386.html
6
حانری، عبدالهادی، آزادیهای سیاسی و اجتماعی از دیدگاه اندیشهگران، گذری بر نوشتههای فارسی در دو سدۀ واپسین، مشهد، 1374.
7
دانش، احمد مخدوم، رسالۀ مختصری از تاریخ سلطنت خاندان منغیتیه، دوشنبه، ثروت (سیریلیک) 1992.
8
رمزی، م. م.، تلفیق الاخبار و تلقیح الآثار فی وقایع قزان و بلغار و ملوک التتار، اورنبورگ روسیه، 1908.
9
رئیسنیا، رحیم، جنبش جدیدیه در تاتارستان، تهران، مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه، 1386.
10
رئیسنیا، رحیم، «جدیدها، نهضت»، دانشنامۀ جهان اسلام، به سرپرستی غلامعلی حداد عادل، جلد 9، تهران، بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، 1384.
11
رئیسنیا، رحیم، «جراید: مسلمانان روسیه»، دانشنامۀ جهان اسلام، به سرپرستی غلامعلی حداد عادل، جلد10، تهران، بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، 1385.
12
صدرضیاء، شریفجان مخدوم، روزنامه صدرضیاء، به اهتمام محمدجان شکوری بخارایی، تهران، مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی، 1382.
13
صفتگل، منصور، پژوهشی دربارۀ مکتوبات تاریخی فارسی ایران و ماوراءالنهر (صفویان، اوزبکان، امارت بخارا)، با همکاری دکتر نوبواکی کندو، توکیو: مؤسسۀ مطالعات زبانها و فرهنگهای آسیا و آفریقا، 1385.
14
عینی، صدرالدین، تاریخ انقلاب فکری بخارا، تهران، سروش،1381.
15
عینی، صدرالدین، نمونه ادبیات تاجیک، 300-1200، سمرقند، 1925.
16
عینی، صدرالدین، یادداشتها، چاپ علیاکبر سعیدی سیرجانی، تهران: آگاه، 1362.
17
غفورف، باباجان، تاجیکان، تاریخ قدیم، قرون وسطی و دورۀ نوین، دوشنبه: عرفان،1377.
18
فطرت، عبدالرئوف، بیانات سیاح هندی، بیجا: حکمت، (1339[ق.؟]).
19
کستنکو، کاپیتان اتاماژور، شرح آسیای مرکزی و انتشار سیویلیزاسیون روسی در آن، ترجمه مادروس داودخانف، تصحیح و مقدمه از غلامحسین زرگرینژاد، تهران، مؤسسۀ تحقیقات و توسع، علوم انسانی، 1383.
20
محمدحسن کاوسی عراقی، (کوششگر)، مراسلات در باب آسیای مرکزی، تهران، مرکز مطالعات قفقاز و آسیای مرکزی، وزارت امورخارجه، تهران، 1373.
21
مسلمانیان قبادیانی، رحیم، «نهضت جدیدیه در بخارا و...»، کتاب ماه ادبیات، شماره 9، پیاپی 133، صص 22-32، 1386 .
22
معتمدنژاد، کاظم، مطبوعات در آسیای مرکزی، تهران، صص 61-62،1390.
23
میرزاسراجالدین حاجی عبدالرئوف[حکیم]، تحف اهل بخارا، با مقدمه محمد اسدیان، تهران، 1369.
24
Abdirashidov, Zainabidin, (2011) Ismail Gasprinskiii Turkistan v nachale XX veka: sviiazi, otnosheniya, vlianyie, Tashkent;
25
al-Khalidi, Gurban Ali, (2004) An Islamic Biographical Dictionary of the Eastern Kazakh Steppe, 1770-1912, by Allen J, Frank & M. A. Usmaniov, New York.
26
Ashurov, G., (2005) "Intellectual and Political Ferment" in Ch. Adle (ed.), History of Civilizations of Central Asia, vol.6, UNESCO, pp. 185-210.
27
Bartol’d, V. V., (1962) “Istoria kul’turnoi zhizni turkestana”, in Sochinenia, vol. 2/1, Moscow, pp. 292-318.
28
Becka, Jìrì, (1968)"Tajik literature from the 16th century to the present", in J. Rypkaet al., History of the Iranian Literature, Holland.
29
Bennigsen, A., (1962) “’Molla Nasreddin’ et la presse satirique musulmane de Russie avant 1917”, Cahiers du Monde russe et soviètique, vol. 3/3, pp. 505-520.
30
Bennigsen, Alexandre & Chantal Lemercier-Quelquejay, (1964) Le presse et le mouvement national chez les musulmans de russieavant 1920, Paris.
31
Berkes, Niyazi, (1998) The Development of Secularism in Turkey, London: McGill University Press;
32
Cohen, Ariel, (1996) Russian Imperialism, Development and Crisis, New York;
33
Crews, Robert D., (2006) For Prophet and Tsar, Islam and Empire in Russia and Central Asia, Harvard University Press;
34
Curzon, George N., (1889) Russia in Central Asia in 1889 and the Anglo-Russian Question, London;
35
DadkhahTashkandi, Mulla Muhammad Yunus Djan Shighavul, (2001) The Life of ‘Alimqul, A Native Chronicle of Nineteenth Century Central Asia, ed. And trans. By Timur K. Beisembiev, RoutledgeCurzon;
36
Dana Sherry, (2003) “Mosque and State in the Caucasus, 1828-1841”, Caucasus and Central Asia Newsletter, Issue 4;
37
d'Encausse, H. Carrère, (1962) "La politique culturelle du pouvoir tsariste au Turkestan (1867-1917)", Cahiers du Monde russe et soviétique, Vol. 3, No. 3 (Jul. - Sep.), pp. 374-407;
38
Dudoignon, Stéphan, (1996) "La question scolaire à Boukhara et au Turkestan russe, du "Premier renouveau" à la soviétisation (Fin du XVIIIe siècle-1937)", Cahiers du Monde russe, Vol. 37, No. 1/2, (Jan. - Jun.), pp. 133-210.
39
ـــــــــــــــــــــــــــ, (2006) "Echos to al-Manar among the Muslim of Russiam Empire: a preliminary research note on Reza al-din b. Fakhr ad-Din and the Šurâ (1908-1918)" in Stéphane A. Dudoignon, KomatsoHisao, and Kosugi Yasushi (eds.), Intellectuals in the Modern Islamic World, Transmission, Transformation and Communication, London & New York, pp. 85-116
40
Frank, Allen J., (2001) Muslim's Religious Institutions in Imperial Russia, The Islamic World of Novouzensk District and the Kazakh Inner Horde, 1780-1910, Leiden;
41
Gaspirali, İsmail, (2008) Seçilmiş Eserleri, Yavuz Akpinar, III vols., İstanbul: Ötüken.
42
Gasprinskii, I., (1881) Russkoe Musul’manstvo, mïsli, zametki i nabliudenia, simferopol’.
43
Grassi, Evelin, (2009) "Soviet Studies on the Literature of the Tajik Enlightenment, (Second Half of the Nineteenth Century)", Eurasian Studies, vol. 7/1-2.
44
Kemper, Michael & Stephan Dudoignon, (1996) "Entre Boukhara et la Moyenne-Volga: Abd-al Nasir al-Qursawi (1776-1812), enconflit avec les oulémastraditionalistes", Cahiers du Monde russe, vol. 37, no. 1/2, 41-51;
45
Khalid, Adeeb, (1998) The Politics of Muslim Cultural Reform, Jadidism in Central Asia, California.
46
Lansdell, Henry, (1885) Russian Central Asia, including Culdja, Bukhara, Khiva &Merv, 2 vols. London;
47
Lazzerini, (1992) “Ismail Bey Gasprinskii’sPrevodchik/Tercüman: A Clarion of Modernism”, in Hasan B. Paksoy (ed.), Central Asian Monuments, Istanbul: Isis press, pp. 143-156.
48
ــــــــــــ, (1975) “Gadidism at the turn of the twentieth century: a view from within”, Cahiers du Monde russe et soviètique, vol. 16/2, pp. 245-277;
49
Lemercier-Quelquejay, Chantal, (1963) "Un reformateur tatare au XIXe siècle, 'Abdul Qajjum al-Nasyri", Cahiers du Monde russe et soviètique, vol. 4, no. 1/2, p. 117-142.
50
ــــــــــــ, (1967) “Le missions orthodoxesen pays musulmane de moyenne-et basse- Volga, 1552-1865”, Cahiers du Monde russe et soviètique, vol. 8/3, pp. 371-389.
51
Mackenzie, David, (1967) “Kaufman of Turkestan: An Assessment of His Administration 1867-1881”, Slavic Review, vol. 26/2, p. 265-285;
52
Morrison, A., (2008) Russian Rule in Samarkand, 1868-1910, A Comparison with British India, Oxford University Press, pp. 51-73;
53
Ney, Napoleon, (1888) En Asie central à la vapeur, Paris.
54
Ortayli, Ilber, (1991) “Reports and Considerations of Ismail Bey Gasprinskii in “Tercüman” on Central Asia”, Cahiers du Monde russe et soviètique, vol. 32/1, pp. 43-46.
55
Ostromov, N. P., (1899) Konstantin Petrovitch fon-Kavfmann,stroitel Turkestana, Tashkent.
56
Rawlinson, Henry, (1875) England and Russia in the East, A Series of Papers on The Political and Geographical Conditions of Central Asia, London.
57
Saussay, Jean, (1967) “Il’minskij et la politique de russification du Tatars, 1865-1891”, Cahiers du Monde russe etsoviètique, vol. 8/3, pp. 414-426.
58
Skrine, Francis Henry & Edward Denison Ross, (2005)The Heart of Asia, A History of Russian Turkestan and the Central Asian Khanates from the Earliest Times, New York.
59
Swietochowski, Tadeusz, (1985) Russian Azerbaijan, 1905-1920, The Shaping of National Identity in a Muslim Community, Cambridge University Press.
60
Vambery, Arminius, (1865) Travels in Central Asia, New York.
61
Wennberg, Franz, (2013) On the Edge, the Concept of Progress in Bukhara during the Rule of Later Manghits, Sweden.
62
Yemelianova, Galina M., (2002) Russia and Islam, a Historical Survey, New York.
63
Zarconne, Thierry, (1996) "Philosophie et théologie chez les djadids: La question du raisonnement indépendant (Iǧtihâd)", Cahiers du Monde russe, Vol. 37, No. 1/2, (Jan. - Jun.), pp. 53-63.
64
ORIGINAL_ARTICLE
حقوق اجتماعی زن در اندیشۀ محمد قاسم امین
این پژوهش تلاش دارد با بررسی اندیشههای محمد قاسم امین، نگاه این اندیشمند مصری به مسئلۀ زن را درک نماید. در این نوشتار، به این پرسش بنیادین پاسخ داده میشود که متون وی، دربارۀ حقوق اجتماعی زن مصری، چگونه صورتبندی شده است؟ در این راستا، از رویکرد نظری تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف بهره گرفته شده است. مدعای این پژوهش اینگونه تنظیم شده است: متون تولید شده توسط یک اندیشمند سکولار مصری در نیمۀ نخست قرن بیستم، نابرابری موجود در حقوق اجتماعی زن را بازتاب میدهد. این متون تحتتأثیر هژمونی غربگرایی، تلاش دارد جامعۀ سنتی مصر را زیر سؤال ببرد. گفتمان موجود در جامعه را که به شدت تحت تسلط اندیشۀ مردسالارانه و سنت قرار دارد در هم شکند و گفتمانی نوین، ایجاد نماید. گفتمانی که نابرابری جنسیتی موجود در جامعه را به چالش میکشد و متصور است که با بهرهگیری از نگاه غرب به مسئلۀ حقوق اجتماعی زن، میتواند دگرگونی ایجاد کند. متون تولید شده، به عنوان یک ساختار اجتماعی، خود بازتابدهندۀ ویژگیهای موجود در جامعۀ مصر در دهههای پایانی قرن نوزده و سالهای آغازین قرن بیست است.
https://jhss.ut.ac.ir/article_59454_c5fbd8c04e217abfd19be40429cf73e3.pdf
2015-11-22
125
144
10.22059/jhss.2016.59454
حقوق اجتماعی زن
قاسم امین
تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف
نوگرایی
یاسمن
یاری
yari_yasaman@yahoo.com
1
دانشآموختۀ دکتری تاریخ اسلام، دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
آقاگل زاده، فردوس، تحلیل گفتمان انتقادی، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1385.
1
امین، محمد قاسم، تحریر المرأة قاسم امین الأعمال الکاملة، قاهره، دارالشرق، 1989.
2
امین، محمد قاسم، المرأة الجدید، قاسم امین الاعمال الکاملة، محمد عماره، قاهره، دارالشرق، 1989.
3
امین، محمد قاسم، زن امروز، ترجمه مهذب، تهران، چاپخانه مرکزی، بی تا.
4
جواهر کلام، علی، تاریخ مصر و خاندان محمد علی بزرگ، بیجا، بینا، بیتا.
5
رجایی، فرهنگ، اندیشۀ سیاسی معاصر در جهان عرب: از قراداد پارسارووتیز تا قراداد غزه- اریحا، تهران، مرکز پژوهشهای علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه، 1379.
6
ساسانی، فرهاد، معنا کاوی: به سوی نشانهشناسی اجتماعی، تهران، علم، 1389.
7
سلطانی، اصغر، قدرت، گفتمان و زبان، تهران، نشر نی، 1384.
8
السید، احمد لطفی، صفحات مطویة من الحرکة الاستقلالیة فی مصر من مارس سنه 1907 إلی سنة 1909م، عصر انقلاب فی السیاسة الوطنیة، مصر، المختارات السیاسیة، 1946.
9
شادلو، شیده، سیمای زن در جهان مصر، تهران، زیتون، 1377.
10
شرابی، هشام، روشنفکران عرب و غرب: سالهای تکوین 1914-1875، ترجمه عبدالرحمن عالم، چاپ دوم، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بینالمللی، 1369.
11
الطهطاوی، رفاعة، المرشد الامین للبنات و البنین، قاهره، دارالکتاب المصری، 2012.
12
الطهطاوی، رفاعة، تخلیص الإبریز فی تلخیص باریز، مصر، کلمات، 2011.
13
عبده، محمد، اسلام بین العلم و مدنیت، مصر، دارالهلال، 1983.
14
العقاد، عباس محمود، سعد زغلول زعیم الثوره، قاهره، دارالهلال، 1988.
15
عماره، د.محمد، الجامعة الاسلامیة و الفکرة القومیة نموذج مصطفی کامل، قاهره، دارالشرق، 1994.
16
عماره، د.محمد، الاعمال الکامله محمد امین، قاهره، دارالشرق، 1989.
17
عماره، د.محمد، الاعمال الکاملة للامام الشیخ محمد عبده، بیروت، دارالشرق، 1993.
18
عنایت، حمید، اندیشۀ سیاسی در اسلام معاصر، ترجمۀ بهاءالدین خرمشاهی، چاپ دوم، تهران، خوارزمی، 1365.
19
فرکلاف، نورمن، تحلیل انتقادی گفتمان، مترجمان: فاطمه شایسته پیران[و دیگران]، ویراستاران محمد نبوی، مهران مهاجر، چاپ دوم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، دفتر مطالعات و توسعۀ رسانهها، 1387.
20
کمگویان، اعظم، رهایی زنان و روندهای سیاسی در خاورمیانه، www.middleeast women.org، [17/01/2008]، 2008.
21
منوچهری، عباس؛ محمدرضا تاجیک [و دیگران]، رهیافت و روش در علوم سیاسی، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی و دانشگاهی (سمت)، 1387.
22
ون دایک، تئون ای، مطالعاتی در تحلیل گفتمان از دستور متن تا گفتمان کاوی انتقادی، مترجمان، پیروز ایزدی [و دیگران]، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه، 1384.
23
پرستش، شهرام؛ ساسانیخواه، فائزه، «بازنمایی جنسیت در گفتنمان رمان (1375 تا 1384)،» زن در فرهنگ و هنر، دورۀ اول، شمارۀ 4، صص 55-74، 1389.
24
پزشکی، محمد، «صورتبندی مطالعات فکری دفاع از حقوق زن در جهان عرب»، کتاب زن، ش 29، صص 8-107، 1384.
25
زیدان، جرجی، «المدرسة الکلیة المصریة»، الهلال، جزء الثانی، سال 15، صص 74-67، 1906.
26
محسنی، محمدجواد، «جستاری در نظریه و روش تحلیل گفتمان فرکلاف»، معرفت فرهنگی اجتماعی، سال سوم، شمارۀ 11، صص66-83، 1391.
27
مرادی، فاطمه؛ سمیعزاده، رضا، «ضرورت تعلیم و تربیت زنان در اندیشه قاسم امین مصری و پروین اعتصامی»، مطالعات ادبیات تطبیقی، شمارۀ 28، زمستان 1392، صص101 -126، 1392.
28
Ahmed, Leila (1992), woman and gender in Islam. New haven & London: Yale university press, 1992.
29
Chapman Smock ,Audrey; Haggagyoussef, Nadia (1977). "Egypt:From selusion to limited participation inter science،"Women roules and status in eight countries, Newyourk, London: wiley.
30
Hourani, Albert (1967), Arabic Thought in the Liberal Age,London: Oxford University Press.
31
Wodak, Ruth and Meyer, Michael (2001). Methods of Critical discourse analysis. London: SAGE publications.
32