دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران
پژوهشهای علوم تاریخی
2251-9254
2676-3370
13
1
2021
05
22
اسپهبدان آل دابویه در متون تانگ: جایگاه طبرستان در استراتژی سیاسی-نظامی امپراتوری تانگ در قرن هشتم میلادی
1
22
FA
حمیدرضا
پاشازانوس
استادیار گروه تاریخ و ایرانشناسی دانشگاه اصفهان
pasha.hamidreza@gmail.com
10.22059/jhss.2021.317884.473356
با مرگ یزدگرد سوم و تسلط اعراب بر بخش بزرگی از ایران ساسانی، سلسلههای محلی طبرستان که برخی نژاد از ساسانیان داشتند، برای حفظ فرهنگ و هویت خویش طبرستان را به پایگاه مقاومت ایرانیان در برابر اعراب تبدیل کردند. از جمله معروفترین این سلسلهها آل دابویه بود که در عصر امویان و عباسیان به شدت در مقابل اعراب پایداری کردند و حتی توانستند مرزهای خویش را از شرق تا نیشابور توسعه دهند. همزمان با ایستادگی اسپهبدان در برابر اعراب و ترکان، امپراتوری تانگ توانست ترکان را مغلوب کرده و به مجاورت مرزهای خراسان بزرگ برسد. حضور سپاهیان تانگ در نزدیکی مرزهای سرزمینی آل دابویه و نیاز این دو برای دفع خطر اعراب زمینه را برای تماس سیاسی بین آنها مساعد ساخت. جزئیات این مناسبات در متون چینی دورۀ تانگ بازتاب یافته است. ازآنجاکه تاکنون پژوهشی مستقل و جامع در مورد جزئیات این اطلاعات ارائه نشده است، مقاله حاضر بر آن است تا نخست چگونگی اوضاع طبرستان در دورۀ آل دابویه را شرح داده، سپس دلیل تلاش این خاندان برای جلب حمایت امپراتوران تانگ را مورد تحلیل و ارزیابی قرار دهد. فرضیۀ محقق آن است که از یک سو، نخستین سفیر طبرستان در زمان فرخان بزرگ هنگامی که طبرستان زیر آماج حملات اعراب و ترکان قرار داشت، به دربار تانگ فرستاده شد. از سوی دیگر، سیاست دربار تانگ این بود تا علاوه بر حمایت از بازماندگان یزدگرد سوم در تخارستان، با حمایت از شاهان محلی مانند حاکمان طبرستان خطر اعراب را که مانع بلندپروازیهایش در آسیای مرکزی بودند، دفع سازد.<br />
طبرستان,آل دابویه,اعراب,تانگ,چین
https://jhss.ut.ac.ir/article_83039.html
https://jhss.ut.ac.ir/article_83039_cec9d65d959b3a7b70d5c140fffa9321.pdf
دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران
پژوهشهای علوم تاریخی
2251-9254
2676-3370
13
1
2021
05
22
بررسی سالشمار و مدت زمان حکومت سلیمانخان؛ ایلخان دستنشاندۀ امرای چوپانی به استناد شواهد سکهشناسی و مستندات تاریخی
23
48
FA
میرزا محمد
حسنی
0000-0002-8202-3518
استادیار گروه تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی شاهرود
mohamadhassani68@yahoo.com
کوروش
صالحی
دانشآموختۀ کارشناسی ارشد تاریخ ایران دورۀ اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی
kourosh.salehi.68@gmail.com
10.22059/jhss.2021.310224.473315
با مرگ سلطان ابوسعید، آخرین ایلخان مغول در سال 736 ﻫ.ق قلمرو ایلخانان بین سربداران و امرای قبایل مختلف تقسیم شد. امرایی مانند چوپانیان و آلجلایر در این برهه از تاریخ با برکشیدن افرادی از خاندان سلطنتی با وابستگیهای خانوادگی به ایلخانان بزرگ مغول را به قدرت رسانیدند. این ایلخانان که تعداد آنها 9 نفر عنوان شده در پژوهشهای تاریخی به نام ایلخانان دستنشانده شهرت دارند. یکی از معروفترین این ایلخانان فردی به نام سلیمانخان است که با حمایت شیخحسنکوچک چوپانی به قدرت رسید. این ایلخان در فاصلۀ سالهای 744 – 739 ﻫ.ق بر بخشهای وسیعی از قلمرو امرای چوپانی حکومت کرد. بررسی شواهد سکهشناسی اثبات میکند 81 ضرابخانۀ مختلف به نام سلیمانخان سکه ضرب کردهاند. در این مقاله با بررسی مستندات تاریخی و تفکیک سکههای موجود بر مبنای سالشمار ضرب آنها سعی شده است دادههای تاریخی مبنی بر فتح نواحی مختلف با شواهد ضرب سکه در آن قلمرو مقایسه شود. با توجه به اطلاعات بدست آمده از سکهها مشخص میشود ضرابخانههایی چند در آناتولی و دیاربکر در فاصلۀ سالهای 745 تا 748 ﻫ.ق به نام سلیمانخان سکه ضرب کردهاند. این دادهها اثبات میکند مدت زمان حکومت سلیمانخان پس از پایان رسمی اعلام شده در متون تاریخی (سال 744 ﻫ.ق) چند سالی بیشتر آن هم در بخشهایی از قلمرو حکومتی تداوم داشته است.
ایلخانان دستنشانده,سیلمانخان,شیخحسنکوچک,امرای چوپانی,سکههای ایلخانی
https://jhss.ut.ac.ir/article_83040.html
https://jhss.ut.ac.ir/article_83040_bdfeba8e521864cc0cf791ebf3352570.pdf
دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران
پژوهشهای علوم تاریخی
2251-9254
2676-3370
13
1
2021
05
22
تولید متون فقهی شیعی در دورة نخست دولت صفوی نمونة موردی: جمالالانشاء
49
68
FA
محیا
شعیبی عمرانی
استادیار گروه تاریخ دانشگاه تهران
mahya.shoeibi@gmail.com
10.22059/jhss.2021.314648.473342
با روی کار آمدن دولت صفوی و رسمیت یافتن آییـن تشیّع، نیاز به متونی وجود داشت که دستورالعملها و قواعد فقهی این مذهب را در حوزههای مختلف برای عموم افراد جامعه شرح دهند. یکی از این حوزههای فقهی، علم شروط و وثایق است که دستورالعملهای تدوین اسناد و قبالههای شرعی را توضیح میدهد. اهمیت فراوان این حوزه و کمبود منابع مدوّن در خصوص آن، سبب شد عبدالحی بن عبدالوهاب حسینی، که منصب قضاوت هرات را در دورة شاه اسماعیل و شاه طهماسب صفوی بر عهده داشته و خود از نخبگان فرهنگی اواخر عصر تیموری محسوب میگردد، دستنامهای آموزشی بر مبنای اصول فقه شیعه برای راهنمایی محضرداران شرعی تدوین کند. این دستنامة آموزشیِ فقهی که آن را از حیث اشتمال بر تعداد زیادی از نمونههای اسناد شرعی و نامههای تاریخی میتوان یک مجموعة منشآت دانست، علیرغم اهمیت فراوانش تاکنون مورد توجه قرار نگرفته است؛ ولی چنانچه با مجموعههای مشابه و معاصر خود مورد قیاس قرار گیرد و شرایط تاریخی در زمان تألیف آن بررسی شود، روشن خواهد شد که مؤلف با هدف تقویت ادبیات فقه شیعی به تألیف آن دست زده است. علاوه بر این، کتاب از حیث مطالعة وقایع تاریخی هرات در قرن دهم هجری اعم از پیامدهای حملات چندبارة ازبکان به این منطقه و نیز نزاعها و کشمکشهای میان مقامات صفوی در خراسان و همچنین، از جهت شناخت اصول حاکم بر کار کاتبان محاضر شرعی در ابتدای دولت صفوی بسیار حائز اهمیت است.<br /> <br />
جمالالانشاء,عبدالحی حسینی,فقه شیعی,منشآت,هرات,صفویه
https://jhss.ut.ac.ir/article_83042.html
https://jhss.ut.ac.ir/article_83042_a40dad583fd23e06822512065a28d5d8.pdf
دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران
پژوهشهای علوم تاریخی
2251-9254
2676-3370
13
1
2021
05
22
رفتارشناسی و گونهشناسی تحولات متظلمان ایران عصر صفوی از سلطنت شاهعباس یکم تا پایان صفویان
69
91
FA
حسین
قاسمی
دانشجوی دکتری تاریخ ایران دورۀ اسلامی دانشگاه شهید بهشتی
ho_ghasemi@sbu.ac.ir
مقصود
علی صادقی گندمانی
دانشیار گروه تاریخ دانشگاه تربیت مدرس تهران
m_sadeghi@modares.ac.ir
10.22059/jhss.2021.311838.473323
ایران عصر صفوی، دوران رواج تظلمخواهیهای گستردۀ مردم دربرابر اجحافات کارگزاران حکومت و دیگر قدرتمندان بود. از این رو شناخت متظلمان و ویژگیهای آنان در این دوران میتواند گوشهای از حیات اجتماعی اقشار مردم را به واسطۀ اعتراضاتشان نسبت به عملکرد کارگزاران حکومت نشان دهد. پرسش اصلی پژوهش حاضر این است که سیاستهای حکومت صفویه چه تأثیری بر رفتار متظلمان این عصر داشت و از نظر گونهشناسی چه تغییراتی را در آنان ایجاد کرد؟ با بررسی متظلمان دورۀ صفوی در اسناد، کتب و مدارک گوناگون، و بر اساس یافتههای تحقیق باید گفت در اوایل این حکومت به جهت آشفتگی اوضاع مملکت، مجالی کمتر برای بروز خودنمایی متظلمان به وجود آمد، اما از زمان سلطنت شاه عباس یکم و نیز جانشینان او به تدریج ثبات حکومت موجب تثبیت نهاد تظلمات و بروز رفتارهایی چون شکایات دسته جمعی، مکتوب کردن تظلمخواهیها و ایجاد نوعی انسجام، سماجت و حتی برنامه-ریزی، و همچنین ایجاد همبستگیهای صنفی و گروهی از سوی متظلمان شد. ضمن اینکه عشایر، زنان، اقلیتها و بیگانگان برای نخستین بار به صورتی گسترده وارد جرگۀ متظلمان شدند. این مسئله در تحقیق حاضر بر اساس روش تاریخی و به صورت توصیفی - تحلیلی و بر اساس دادهیابی کتابخانهای مورد بررسی قرار گرفته است.
حکومت صفویه,نظام تظلمات,تظلمخواهی,متظلمان,رفتارشناسی,گونهشناسی
https://jhss.ut.ac.ir/article_83043.html
https://jhss.ut.ac.ir/article_83043_77a47e81718243d7f64fa8d60e7f79c1.pdf
دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران
پژوهشهای علوم تاریخی
2251-9254
2676-3370
13
1
2021
05
22
بازاندیشی در پژوهش های صفویه شناسی: پیشینه، اکنون ، چشم انداز
93
116
FA
منصور
صفت گل
استاد گروه تاریخ دانشگاه تهران
sefatgol@ut.ac.ir
10.22059/jhss.2021.326843.473442
گسترش افقهای صفویهشناسی در دورۀ معاصر، ضرورت ارزیابی و بررسی پژوهشهای این عرصه را از آغاز تا کنون مطرح میسازد. صفویهشناسی کوششی ریشهدار و در عین حال پراهمیت برای شناخت ایران در سدههای دهم تا دوازدهم هجری بود. این کوشش از یکسو بازتاب تحقیقات ایرانی و از سوی دیگر دستاورد ایرانشناسان به ویژه ایرانشناسی اروپایی غربی بود. بررسی کنونی میکوشد تا ضمن اشاره به مراحل آغازین صفویهشناسی و دستهبندی ادوار اساسی آن، نمونههایی از تحقیقات این عرصه را شناسایی و معرفـی و به دیـدگاههای مندرج در آنها دربارۀ تحولات ایران در این دوره توجه کند. صفویهشناسی به دو دستۀ بزرگ ایرانی و غیرایرانی قابل تقسیمبندی است. تحقیقات ایرانی پیرامون این موضوع از همان دورۀ صفویه آغاز شد اما در واقع در دورههای پس از آن و بهویژه در تاریخنویسی معاصر ایران جایگاهی در خور یافت. مهمترین بخش صفویهشناسی، تحقیقات غیرایرانیان بهشمار است که سهم اروپاییان و سپس مراکز علمی و ایرانشناسان آمریکا در آن چشمگیر است. پس از این بررسی، و اشاره به کمبودهای پژوهشی این موضوع، پیشنهادهایی برای گسترده ساختن عرصههای صفویهشناسی و توجه به استفاده از اسناد و مکتوبات و منابع ایرانی، لزوم توجه به منابع تصویری اروپایی و غربی بخصوص نقشهها و تابلوهای نقاشی، توجه به تاریخ دریایی ایران عصر صفوی و بازاندیشی در مفهوم جهان ایرانی این دوره بخش دیگری از بررسی کنونی را تشکیل میدهد
ایران,تاریخ,صفویهشناسی,صفویهشناسان,جهان ایرانی,ایرانشناسی
https://jhss.ut.ac.ir/article_83044.html
https://jhss.ut.ac.ir/article_83044_f729ef399c04601accb6fce13a10e609.pdf
دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران
پژوهشهای علوم تاریخی
2251-9254
2676-3370
13
1
2021
05
22
میراث موبدان شریف آباد از آغاز صفویه تا پایان قاجاریه
117
135
FA
مهرداد
قدردان
دانشجوی دکتری فرهنگ و زبانهای باستانی ایران دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران
mgh3747@gmail.com
زهره
زرشناس
استاد گروه فرهنگ و زبان های باستانی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
zohreh_zarshenas35@yahoo.com
10.22059/jhss.2021.318954.473362
شریفآباد اردکان یزد، حدود قرن هشتم هجری، با دو روستای مجاور خود، احمدآباد و ترکآباد، مثلثی تاثیرگذار بر حیات دینی زرتشتیان را تشکیل دادند. این تاثیرگذاری نتیجۀ مهاجرت موبد موبدان و گروه موبدان همراه طی همین قرن از فارس به این خطه بوده است. با تحقیق پیش رو این نتیجه حاصل آمد که با سکونت دستکم دو خاندان از موبدان در شریفآباد، آنها سه وظیفۀ مهم را بر عهده گرفتند، نخست نگاهبانی از آتش مقدس که همراه موبد موبدان از فارس و آتشکدۀ آذر فرنبغ به شریفآباد آورده شده بود، دوم نسخهبرداری از نسخ خطی متون اوستایی که خود اکنون نسخ کهن و قدیمی به شمار میروند و سوم پاسخگویی به پرسشهای فقهی همکیشان پارسی خود در هندوستان. برای رسیدن به این کارکردِ مهم موبدان شریفآباد، علاوه بر بررسی متون و مقالات متعدد مرتبط، دفتر قدیمی صورتجلسات انجمن ناصری شعبۀ شریف آباد و دفتر صورتجلسات دهههای گذشته مورد بررسی دقیق قرار گرفت. با کاوش و جستجو در دفتر کهن موقوفات و اسناد و مدارک خاندان موبدی و کدخدایان پیشین روستا اطلاعات مهمی به دست آمد و در این راستا با پرسش از کهنسالان شریفآبادی نکات غامض مرتفع گردید. به تبع این جستجوها علاوه بر یافت شدن دفتر کهن موقوفات روستا، با شناسایی خانههای قدیمی موبدان، مکان احتمالی کتابت یکی از کهنترین نسخ اوستای جهان (نسخۀ 976) معرفی گردید.
شریفآباد,موبدان,آذرخروه,دستنویس اوستا,پارسیان هند
https://jhss.ut.ac.ir/article_83047.html
https://jhss.ut.ac.ir/article_83047_c6dcf5b4950f983418bc5b863c50027f.pdf
دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران
پژوهشهای علوم تاریخی
2251-9254
2676-3370
13
1
2021
05
22
بررسی تاریخی و مردمشناختی سنگقبرهای صفوی جوشقانِ استرک
137
164
FA
محمد
مشهدی نوشآبادی
0000-0002-8626-0019
عضو هیات علمی گروه ادیان و فلسفه دانشکده ادبیات دانشگاه کاشان
mmn5135@kashanu.ac.ir
10.22059/jhss.2021.318211.473358
جوشقان آبادی باستانی منطقه کاشان که در مجاورت تپههای سنگی واقعشده، از دیرباز محل استخراج و تولید سنگ بوده است. در قبرستان صفوی این آبادی30 قطعهسنگ قبر قدی بزرگ وجود دارد که از حیث تاریخی، هنری و محتوای فرهنگی و اجتماعی ارزشمند است. در این پژوهش میدانی ضمن توجه به ویژگیهای هنری و ظاهری سنگقبرهای جوشقان، متن سنگنوشتهها مورد دقت قرار گرفت و محتوای آن استخراج شد. سپس نقوش و محتوای کتیبه سنگها از جنبههای مختلف مورد ارزیابی قرار گرفت. این بررسی شامل شکل ظاهری، تزئینات، نوع و کیفیت خطوط و بهویژه محتوای مذهبی و فرهنگی کتیبههای شیعی، شناسایی نام و فرهنگ نامگذاری، خانوادهها، مشاغل و تاریخ سنگقبرها است. محتوای دینی کتیبهها عمدتاً مربوط به شعار شیعی صلوات کبیره است. همچنین این سنگها بهصورت اجمالی با دیگر نمونههای آن در ایران مقایسه شد. نتایج بهدستآمده بخشی از تاریخ اجتماعی و فرهنگ و معیشت مردم جوشقان در دوره صفوی بهعنوان نمونهای از فرهنگ عموم نقاط ایران را تصویر میکند. البته معیشت اهالی جوشقان تحت تأثیر صنعت سنگتراشی بوده و صاحبان تعدادی از متوفیان قبرها سنگتراش بوده و یا از خاندان سنگتراشاند. همچنین سنگقبرهای بزرگ این قبرستان با پایان دوره صفوی کاربرد خود را ازدستداده است، روندی که در نقاط دیگر نیز کموبیش وجود دارد.<br />
جوشقانِ استرک,سنگقبرهای صفوی,کتیبههای مذهبی,مردمشناسی,تاریخ اجتماعی
https://jhss.ut.ac.ir/article_83048.html
https://jhss.ut.ac.ir/article_83048_39cf102ff071db4d51d41a6d9307115b.pdf
دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران
پژوهشهای علوم تاریخی
2251-9254
2676-3370
13
1
2021
05
22
بررسی وضعیت نظارت بر موقوفات نیشابور در دورۀ قاجاریه
165
186
FA
بهرام
شایان آذر
دانشآموختۀ کارشناسی ارشد تاریخ دانشگاه تهران
b.j8982@gmail.com
رسول
جعفریان
0000-0002-9108-673x
استاد گروه تاریخ دانشگاه تهران
jafarianras@ut.ac.ir
10.22059/jhss.2021.239521.472864
وقف به عنوان یکی از نهادهای تأییدی در تاریخ ایران محسوب میشود. واقف با تعیین متولّی بر موقوفات، حفظ و نگهداری از امور موقوفه را مدیریت میکرد و همچنین در مواردی برای مراقبت کارهای متولی از شخصی به عنوان ناظر (استصوابی یا اطلاعی) استفاده میکند. ساختار نظارت بر موقوفات در دورۀ قاجاریه را میتوان به دو دوره تقسیم کرد. دورۀ اول که بیشتر تحت ادارۀ روحانیون و معتمدین محلّی و خویشاوندان واقفان بود، و دورۀ دوم قانونمند شدن ادارۀ موقوفات بود که تحقّق قطعی آن در بعد از مشروطه در مادۀ 6 قانون شعبان 1328 و در متمّم قانون 19 جمادی الثانی 1329 بیان شد. در بررسی 250 وقفنامه وابسته به نیشابور در دورۀ قاجاریه، با 56 وقفنامه مواجه هستیم که در آن صراحتاً بحث نظارت بر موقوفات در متن اصلی وقفنامه بیان شده است. از بررسی و مقایسه متن این اسناد به این نتیجه میرسیم که ناظرین بر موقوفات بهطور کلی سه نوع وابستگی با واقف دارند؛ 1. رابطه خویشاوندی و بطنی ناظر با واقف، 2. رابطۀ غیرخویشاوندی ناظر با واقف، 3. معتبرین و معتمدین محلی. بحث نظارت بر موقوفات در جامعۀ نیشابور بیشتر به میل و انتخاب واقف بستگی داشته است و عمدتاً آن را یا برای خود یا خویشاوندان مورد اعتماد خود واگذار کرده است، سیر جانشینی و فرض انقراض از نکاتی است که از چشم واقف دور نمیماند و معمولاً در نهایت نظارت به علماء و روحانیون محلّی واگذار میشد و یا اینکه از همان ابتدا روحانیون و علماء محلی ناظر بر موقوفات بودند. از جمله معتبرین و معتمدین محلّی دیگر سادات بودند که در برخی وقفنامهها نظارت بر ایشان مفوّض شده است.
وقف,ناظر,نظارت بر موقوفات,نیشابور,قاجاریه
https://jhss.ut.ac.ir/article_83049.html
https://jhss.ut.ac.ir/article_83049_3c40935fb6f1462653948233210882d6.pdf
دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران
پژوهشهای علوم تاریخی
2251-9254
2676-3370
13
1
2021
05
22
بازتاب وقایع ژاپن بر اذهان عمومی اواخر قاجار
187
214
FA
سید بنیامین
کشاورز
دانشجوی دکتری باستانشناسی اسلامی دانشگاه هنر اصفهان
keshavarzseyedjavad@gmail.com
احمد
چایچیان امیرخیز
استادیار پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری
chaychi1392@gmail.com
10.22059/jhss.2021.314006.473338
در قرن نوزدهم کشور دولت علیه ممالک محروسۀ شاهنشاهی ایران، همانند دیگر دول و جوامع آسیایی (که اکثریت ایشان استقلال خود را ازدست دادند) بخاطر موقعیت استراتژیک خود تحت فشار دول امپریالیست به خصوص بریتانیای کبیر و روسیه قرار گرفت و مردم ایران بهمانند بسیاری دیگر مردم آسیا سرنوشت رو به زوال خود و برتری غرب را پذیرفتند. شرایط بهطور یکسان و بدون هیچ تغییری باقی ماند تا آنکه در اواخر قرن نوزدهم امپراتوری آفتاب تابان یا ژاپن موجی از اصلاحات مدرنیزم را شروع کرد که در عصر مِیجی به اوج خود رسیده و نتیجه آن ایجاد نیرویی شکست ناپذیر حتی در برابر امپراتوری روسیه، یک ابرقدرت غربی بود. در اینجا مطرح میشود که ایرانیان چه شناختی از تحولات ژاپن داشتند، منبع این شناخت چه بوده، چه تاثیری بر اندیشه و تحولات اجتماعی یا حتی اقتصادی ایران گذاشت و عکسالعمل مردم و دولت ژاپن نسبت به تحولات جدید ایران چه بود. مقاله اینطور نتیجهگیری نموده که با رسیدن اخبار ژاپن به وسیله روزنامه رویترز موجی از روحیۀ تحولخواهی و پروتو پان آسیاییسم در ایران را شکل داد که نتیجۀ آن انقلاب مشروطه بود درحالیکه ژاپنیان یا ایران را نمیشناختند یا بنابر شرایط سیاسی هر دو کشور توجهی نشان نمیدادند.
ژاپن,ایران,جنگ ژاپن و روسیه,انقلاب مشروطه,اخبار بینالملل
https://jhss.ut.ac.ir/article_83050.html
https://jhss.ut.ac.ir/article_83050_f92e2f4cc145be4d8e9f07fc5057fbac.pdf
دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران
پژوهشهای علوم تاریخی
2251-9254
2676-3370
13
1
2021
05
22
نقش روشنفکران بهبهان در انقلاب مشروطه
215
237
FA
حبیب اله
سعیدی نیا
تاریخ- دانشکده ادبیات و علوم انسانی- دانشگاه خلیج فارس-بوشهر- ایران
h_saeedinia@yahoo.com
حیدر
بابلی نیا
تاریخ- دانشکده ادبیات و علوم انسانی- خلیج فارس- بوشهر- ایران
hidar.babolinia@yahoo.com
10.22059/jhss.2021.306571.473288
دو نفر از روشنفکران بهبهان که در انقلاب مشروطه نقش داشتند ابوطالب بهبهانی و میرزا معینالاسلام بهبهانی بودند. ابوطالب بهبهانی با کتاب «منهاج العلی» یا «رسالهای دربارۀ حکومت قانون»، از قانونخواهی، مجلس و مشروطه سخن بهمیان آورده و سعی در تشویق و تحریک ناصرالدینشاه پادشاه قاجار به انجام اصلاحات و تغییر و تحول داشته است. معینالاسلام بهبهانی هم با کتاب «مفتاح التمدن فی سیاسه المدن» یا کلیدهای پیشرفت در سیاست اجتماعی، اندیشههای سیاسی دوران مشروطه و پس از آن را موردتوجه قرار داد. وی مسائل سیاسی و اجتماعی دوران مشروطه و مفاهیمی چون «پیدایش ملت»، «ارتش ملی»، «وکلای ملی»، اصلاحات در ایران و چالشهای مشروطه بعد از پیروزی آن را موردمطالعه و بررسی قرار داده است. سؤال پژوهش حاضر این است که ابوطالب و معینالاسلام بهبهانی از روشنفکران بهبهان چه نقشی در انقلاب مشروطه داشتهاند. و این پژوهش بر این فرض مبتنی است، ابوطالب بهبهانی به عنوان یک نظریهپرداز، در تدوین مبانی و تشکیل مفاهیم مشروطه، و میرزا معینالاسلام بهبهانی به عنوان یک اصلاحگر در تدوین راههای بهبود و اصلاح نظام مشروطه نقش اساسی داشتهاند. روش تحقیق حاضر در این مقاله، توصیفی و تحلیلی است و ماهیتی کیفی دارد، تکنیکهای این تحقیق نیز با توجه مقتضیات، بیشتر به شیوۀ کتابخانهای بوده است.
مشروطه,بهبهان,قانون اساسی,مجلس,دولت ملی
https://jhss.ut.ac.ir/article_83051.html
https://jhss.ut.ac.ir/article_83051_e904f98f29d787089616252acb2df7ce.pdf