دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران
پژوهشهای علوم تاریخی
2251-9254
2676-3370
3
1
2011
08
23
برادران زیمنس و انقلاب ارتباطات 1847-1870
1
24
FA
فرج¬اله
احمدی
استادیار گروه تاریخ دانشگاه تهران
اگرچه سابق? تبادل اطلاعات به قدمت جامع? بشری است، اما با آغاز عصر الکتریک در قرن نوزدهم، افزایش سرعت و حجم انتقال اطلاعات، انقلابی در فنآوری ارتباطات پدید آورد که تکوین آن به عصر کنونی یا عصر الکترونیک منجر گردید. برای درک چنین تحولی توجه به تاریخ پروس و خانواد? زیمنس از آن کشور راهگشاست. در شرایطی که پروس راه صنعتی شدن را میپیمود و در آن کشور بر تعداد شرکتهای سرمایهگذار در صنایع مختلف افزوده میشد، شرکتهای برادران زیمنس از موقعیتی ممتاز در فنآوری ارتباطات و تولید تجهیزات الکتریکی برخوردار گردیدند. در پروس این خانواده با بهرهگیری از نظام کارآمد اداری دولتی، پیوندهای خانوادگی و نوآوریهای تجربهمحور و دسترسی به بازارهای جهانی، طرحهای بزرگی را به اجرا در آورد که نقاط مختلف جهان را به هم متصل و نیز امکان ارسال پیامها را در زمانی کوتاه میسر کرد. این پیشرفتها، علاوه بر اینکه پایههای لازم را برای تکوین این فنآوری در قرن بیستم فراهم نمود، بر حجم مبادلات تجاری و فرهنگی و نیز بر سرعت تحرکات دیپلماتیک و نظامی افزود. نوشتار حاضر چگونگی بر آمدن زیمنسها و زمینههای منجر به نقشآفرینی آنان در انقلاب ارتباطات را در سالهای 1847-1870 مورد بررسی و تحلیل قرار داده است.
بریتانیا.,پروس,تلگراف,روسیه,زیمنس,کابل دریایی
https://jhss.ut.ac.ir/article_29075.html
https://jhss.ut.ac.ir/article_29075_a5ccb7857a75759da06ce669fe95a948.pdf
دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران
پژوهشهای علوم تاریخی
2251-9254
2676-3370
3
1
2011
08
23
واپسین ایلخان
25
34
FA
محسن
جعفریمذهب
عضو هیئت علمی سازمان اسناد و کتابخانه ملّی ایران
jhss11@ut.ac.ir
مرگ سلطان ابوسعید مغول در ربیعالاول سال 736 هجری را سال انحلال دولت ایلخانی در ایران بهشمار آوردهاند. اما امیران و وزیران ایلخانان که برای یافتن مشروعیت، هر مدعی فرزندی چنگیز را به ایلخانی نشانده و خود بهنام او فرمانروایی میکردند، کسانی را به حکومت آورده و سکه بهنامشان زده و در تاریخ سیاسی ایران وارد کردند که به ایلخانان دستنشانده معروف شدهاند و تاکنون 9 نفر آنها شناسایی شده است. آخرین ایلخان دستنشاندهای که تاکنون شناخته و شناسانده شده، انوشیروان است. از این انوشیروان یا نوشیروان کمتر نامی در منابع و سکههای بهجای مانده هست. از آخر کار او نیز چندان خبری نداریم.
در دهة 80 میلادی، چند سکة جدید در حراجیهای اروپایی پیدا شدند که پس از مدّتی در کاتالوگهای سکه و سرانجام در کتابهای راهنمای دولتهای اسلامی و کتابهای تاریخ ایلخانان ثبت گردیدند. نقش این سکهها کاملاً شبیه سکههای ایلخانی و چوپانی است. نام نویی بر یان سکهها یافته میشود که موضوع این نوشته است.
غازان دوم.,مغولان,واپسین ایلخانان
https://jhss.ut.ac.ir/article_29076.html
https://jhss.ut.ac.ir/article_29076_a100d2ed305f78cc0f38b502e3be249e.pdf
دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران
پژوهشهای علوم تاریخی
2251-9254
2676-3370
3
1
2011
08
23
ابنفُندق و تاریخشناسی
35
56
FA
حسن
حضرتی
استادیار گروه تاریخ دانشگاه تهران
jhss10@ut.ac.ir
موضوع این نوشتار تحلیل اندیشه تاریخی ابنفندق است. مسئل? بنیادین پژوهش حاضر این بود که شرافت علم تاریخ از نگاه ابنفندق در چیست؟ آیا او بهسان دیگر مورّخان عهد میان? اسلامی، متأثر از سنّت ارسطویی، تنها به شرافت موضوعی و نفعی علم تاریخ قائل بوده و یا به شرافت روش دانشی تاریخ باور داشته است.
نگارنده در این مقاله با مطالعه و ارزیابی آثار ابنفندق، بهویژه مقدم? مبسوط او در «تاریخ بیهق»، به این نتیجه رسیده است که علی بن زید بیهقی، اساساً به شرافت روشی دانش تاریخ قائل نبود و همانند دیگر مورخّان عهد میان? اسلامی، تنها به شرافت موضوعی و نفعی علم تاریخ اعتقاد داشته است.
ابنفندق,تاریخشناسی,شرافت علوم
https://jhss.ut.ac.ir/article_29077.html
https://jhss.ut.ac.ir/article_29077_a2f9a76c45f653188ec1f229a8dfa21f.pdf
دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران
پژوهشهای علوم تاریخی
2251-9254
2676-3370
3
1
2011
08
23
برآمدن ملوک بنیقیصر کیش
(به روایت اسناد گنیزه و منابع دست اوّل)
57
72
FA
مجتبی
خلیفه
استادیار گروه تاریخ دانشگاه بیرجند
jhss9@ut.ac.ir
در سدههای پنجم و ششم هجری، تجارت خلیجفارس با رکود مواجه شد، در عوض مرکزیت تجارت بینالمللی دریایی آن دوره به دریای سرخ و دریای مدیترانه منتقلگردیده بود. برآمدن جزیر? کیش بهعنوان یک مرکز تجاری مهم در خلیجفارس به نیم? سد? ششم هجری باز میگردد. تلاش خاندانی محلّی بهنام بنیقیصر، هم برای نخستینبار، کیش را به مهمترین مرکز تجاری خلیجفارس تبدیل کرد و هم مرکزیت تجارت دریایی را پس از دو سده غیبت به خلیجفارس بازگرداند. در این مقاله تلاش شده چگونگی برآمدن کیش در سد? ششم و نقش ملوک بنیقیصر در این زمینه به کمک منابع فارسی و عربی آن دوره و نیز دو سند ارزشمند مربوط به مجموعه اسناد گنیزه بررسی شود.
اسناد گنیزه,خلیجفارس,کیش,ملوک بنیقیصر
https://jhss.ut.ac.ir/article_29078.html
https://jhss.ut.ac.ir/article_29078_c5c6497fd7697c4c2dfbc07d5edbbe8e.pdf
دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران
پژوهشهای علوم تاریخی
2251-9254
2676-3370
3
1
2011
08
23
تمرچی یا تمورچی، نامی برای مغولان
(در نخستین منابع ایرانی عصر تهاجم مغول)
73
82
FA
عبدالرسول
خیراندیش
دانشیارگروه تاریخ دانشگاه شیراز
jhss8@ut.ac.ir
هرچند «تموچین» بهعنوان نام اصلی و اوّلیه چنگیزخان، بسیار مشهور است اما در منابع ایرانی قرن هفتم هجری/ سیزدهم میلادی، این نام بهصورتهای دیگری مانند تمرچی هم نوشتهشده است. همچنین بعضی از منابع، این نام را برای قبیلهای که چنگیزخان از آن برخاسته، دانستهاند. در قدم اوّل ممکن است چنین بهنظر آید که تفاوت ضبط نسخ از این نام بهدلیل تصحیف یا کماطّلاعی بوده امّا بهنظر نگارنده، ضبط اسامی و نیز جمع آن با افسانههای مغولی نشان میدهد که نخستین منابع ایرانی دربار? مغولان، چنگیزخان و قبیل? او را آهنگر بهشمار آورده اند. لذا او یا قبیلهاش را تمرچی خواندهاند. این امر نشان میدهد که منابع ایرانی قرن هفتم در اصل بازگو کنند? اخبار و دیدگاه آن دسته از ترکانی بودهاند که با مغولان مخالفت داشتهاند و لذا تمرچی یا تمرچین دو نامی است که برای مغولان در منابع ایرانی بهکار رفته است.
تمرچی,تموچین,تمورچی,چنگیزخان,دمرچی,مغولان
https://jhss.ut.ac.ir/article_29079.html
https://jhss.ut.ac.ir/article_29079_82e1794ab731bea3e7bfb6348519eb6a.pdf
دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران
پژوهشهای علوم تاریخی
2251-9254
2676-3370
3
1
2011
08
23
ادبِ ممتازنویسی
و سیر تحوّل آن در اسناد دورۀ اسلامی ایران
83
110
FA
عمادالدین
شیخ¬الحکمایی
کارشناس ارشد پژوهشی مؤسسۀ باستان¬شناسی دانشگاه تهران
jhss7@ut.ac.ir
نوشتن کلمات مقدس و مورد احترام در یک متن، در سفیدی صدر یا حاشی? سمت راست اسناد، سنّتی کهن در سندنویسی دور? اسلامی ایران است. زمان پیدایش، سیر تحول، نوع کلمات و نام این سنّت، موضوع اصلی مقال? حاضر است. ریشههای غیر ایرانی و تأثیر فرهنگ ایرانی ـ اسلامی بر آن و سبکهای مختلف این سنّت از دیگر نکاتی است که در این مقاله بدان پرداخته میشود.
-
واژههای کلیدی: ممتازنویسی، سندشناسی، فرهنگ مغولی، سنّتهای نگارش اسناد، کتیبههای دور? اسلامی.
سنّتهای نگارش اسناد,سندشناسی,فرهنگ مغولی,کتیبههای دورۀ اسلامی.,ممتازنویسی
https://jhss.ut.ac.ir/article_29080.html
https://jhss.ut.ac.ir/article_29080_682ad28dbaefd4e11c3eb9c5f7e37a4e.pdf
دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران
پژوهشهای علوم تاریخی
2251-9254
2676-3370
3
1
2011
08
23
حق و قانون در شعر عصر مشروطه
111
145
FA
عباس
منوچهری
دانشیار گروه علوم سیاسی دانشگاه تربیت مدرس
jhss6@ut.ac.ir
مجتبی
روستایی
کارشناس ارشد علوم سیاسی دانشگاه تربیت مدرس
jhss5@ut.ac.ir
فهم ایرانیان عصر مشروطیت از مفاهیم سیاسی، موضوع چالش برانگیزی است که میتواند ما را در شناخت بهتر انقلاب مشروطه و علل ناکامی آن یاری کند. "حق" و "قانون" دو مفهوم سیاسی مدرن هستند که در این دوره به دایر? مطالبات مردمی وارد میشوند. اما چگونگی درک و دریافت ایرانیان از این مفاهیم، موضوعی است که به آن پرداختهایم. شعر عصر مشروطه با تمام ویژگیهای منحصربهفرد خود، نزدیکترین منبع موجود به فهم عام? ایرانیان در این دوره از مفاهیم سیاسی بهشمار میرود .
انقلاب مشروطه,حق,شعر مشروطه.,قانون
https://jhss.ut.ac.ir/article_29081.html
https://jhss.ut.ac.ir/article_29081_037b4ef10a9d99b086f82e8e6904e233.pdf