ابن‌فُندق و تاریخ‌شناسی
ابن‌فُندق و تاریخ‌شناسی

حسن حضرتی

دوره 3، شماره 1 ، شهریور 1390، ، صفحه 35-56

چکیده
  موضوع این نوشتار تحلیل اندیشه تاریخی ابن‌فندق است. مسئل? بنیادین پژوهش حاضر این بود که شرافت علم تاریخ از نگاه ابن‌فندق در چیست؟ آیا او به‌سان دیگر مورّخان عهد میان? اسلامی، متأثر از سنّت ارسطویی، تنها ...  بیشتر
پارادایم‌شناسی تاریخ‌نگاری باستانی پاریزی
پارادایم‌شناسی تاریخ‌نگاری باستانی پاریزی

محمد علی رنجبر

دوره 8، شماره 1 ، اسفند 1395، ، صفحه 37-56

https://doi.org/10.22059/jhss.2017.60648

چکیده
  محمد ابراهیم باستانی پاریزی (1393-1304 ش.) نقش و جایگاه ویژه­ای در تاریخ­نگاری معاصر ایران دارد. شیوۀ متفاوت او در روش، موضوع­شناسی، مأخذشناسی و نگارش، هم اقبال عموم را در پی داشته و هم واکنش­های مختلفی ...  بیشتر
عبور کشتی‌های بخار از کانال سوئز و تأثیر آن بر رشد تجارت بنادر ایرانی خلیج فارس در سه دهة آخر قرن نوزدهم میلادی
عبور کشتی‌های بخار از کانال سوئز و تأثیر آن بر رشد تجارت بنادر ایرانی خلیج فارس در سه دهة آخر قرن نوزدهم میلادی

عبدالرسول خیراندیش؛ مریم شیپری

دوره 5، شماره 1 ، شهریور 1392، ، صفحه 38-51

https://doi.org/10.22059/jhss.2013.36031

چکیده
  در قرن نوزدهم میلادی اختراع کشتی‌های بخار که توناژ بالاتری داشتند و همچنین افتتاح کانال سوئز که جایگزین راه جنوب افریقا شد، تغییرات مهمی در تجارت ایجاد کرد. بنادر ایران در جنوب که از طریق خلیج فارس ...  بیشتر
مراغه؛ کانون تمدّنیِ عصر ایلخانی
(پژوهشی بر پایة کتاب مجمع الآداب فی معجم الالقاب ابن‌فوطی)
مراغه؛ کانون تمدّنیِ عصر ایلخانی (پژوهشی بر پایة کتاب مجمع الآداب فی معجم الالقاب ابن‌فوطی)

رسول جعفریان

دوره 1، شماره 2 ، اسفند 1388، ، صفحه 39-69

چکیده
  بر خرابه‌های ناشی از حملات مغول، یک کانون تمدنی فعال، به کوشش عالم برجسته، ریاضیدان و منجم مشهور و فقیه و متکلم شایسته، حضرت خواجه‌نصیرالدین طوسی بنا شد. ویژگی‌های خاص این مرد دانشی، سبب شکل‌گیری این ...  بیشتر
جایگاه فرمان اوروکاگینا درتاریخ شکلگیری حقوق سومری
جایگاه فرمان اوروکاگینا درتاریخ شکلگیری حقوق سومری

حسین بادامچی

دوره 4، شماره 1 ، شهریور 1391، ، صفحه 39-59

https://doi.org/10.22059/jhss.2012.30145

چکیده
  نگارش، در اواخر هزارة چهارم در جنوب بینالنهرین ابداع شد و به انسان این امکان را داد که اسناد مکتوب تولید کند. یکی از مهمترین این اسناد، اسناد حقوقی هستند. جامعة سومری، قدیمیترین اسناد حقوقی را برای ما ...  بیشتر
نزاع قدرت در حکومت سلجوقی به روایت سلجوقنامه ظهیرالدین نیشابوری
نزاع قدرت در حکومت سلجوقی به روایت سلجوقنامه ظهیرالدین نیشابوری

رسول جعفریان؛ مریم کمالی

دوره 5، شماره 2 ، اسفند 1392، ، صفحه 39-58

https://doi.org/10.22059/jhss.2014.50902

چکیده
  ساختارحکومتسلجوقی(590-431ق)به لحاظ شرکت نهادها و کنشگران مختلف در بستر فعالیت­های سیاسی، شاخصه­هایی دارد که در مقایسه با دیگر حکومت­ها و سلسله­های ایرانی پس از اسلام در نوع خود بی­نظیر است. سلجوقنامه ...  بیشتر
داستانی کردن تاریخ در کتاب تلخیص تاریخ نبیل زرندی
داستانی کردن تاریخ در کتاب تلخیص تاریخ نبیل زرندی

رسول جعفریان؛ سید رضا لواسانی

دوره 6، شماره 2 ، اسفند 1393، ، صفحه 39-58

https://doi.org/10.22059/jhss.2015.56606

چکیده
  رابطة تاریخ و روایت از جمله مباحث فلسفة انتقادی تاریخ است. در تاریخ‌های روائی رخدادها به‌عنوان عناصر اصلی با استفاده از رابط‌هایی ترکیب می‌شوند. نسبت بین این ترکیب با واقعیت از دغدغه‌های مهمی است ...  بیشتر
مکان‌یابی پَرسواَ، پَرسواَش، پَرسَمَش و پَرسومَش: یک تجدید نظر
مکان‌یابی پَرسواَ، پَرسواَش، پَرسَمَش و پَرسومَش: یک تجدید نظر

روزبه زرین کوب؛ کیومرث علی زاده

دوره 9، شماره 1 ، خرداد 1396، ، صفحه 39-58

https://doi.org/10.22059/jhss.2018.227846.472790

چکیده
  از قرن 19‌م. تا به امروز بحث‌های زیادی درخصوص مکان‌یابی نام­جای‌های پَرسواَ، پَرسواَش، پَرسَمش و پرسومَش در منابع آشوری، اورارتویی و بابلی انجام‌ شده است. پژوهشگران، نواحی مختلفی ازجمله جنوب دریاچه‌ی ...  بیشتر
شیوه‌های نبرد در دورة زندیّه
شیوه‌های نبرد در دورة زندیّه

سهم الدین خزائی؛ سحر ملکی

دوره 10، شماره 1 ، شهریور 1397، ، صفحه 39-58

https://doi.org/10.22059/jhss.2018.248662.472925

چکیده
  سازمان قشون ایران در عصر زندیّه به­لحاظ ساختاری تفاوت چندانی با عصر افشاریّه و صفویّه نداشت؛ لذا شیوه‌های به­کارگرفته شده از سوی قشون نیز برداشتی از دوره­های پیشین بود. روش­های جنگی، قدیمی و ...  بیشتر
شناخت آیین پیش‌زردشتی ویو در ائوگمدئچا
شناخت آیین پیش‌زردشتی ویو در ائوگمدئچا

آرزو رسولی (طالقانی)؛ شیوا یوسفیان

دوره 10، شماره 2 ، اسفند 1397، ، صفحه 39-58

https://doi.org/10.22059/jhss.2019.266828.473039

چکیده
  ویو (اوستایی: vayu؛ ودایی: vāyú؛ فارسی میانه: wāy) از کهن‌ترین و اسرارآمیزترین ایزدان هندوایرانی است. او در اوستا به‌گونه‌ای برجسته تصویر شده است. در ادبیات پهلوی، وایِ خوب و وایِ بد به‌روشنی از هم تفکیک ...  بیشتر
سازمان‎یابی شبه‎نظامیان حامی شاه در ایران؛ سازمان‎های فداییان شاه (1320ـ1336ش)
سازمان‎یابی شبه‎نظامیان حامی شاه در ایران؛ سازمان‎های فداییان شاه (1320ـ1336ش)

میلاد حیدری؛ کریم سلیمانی دهکردی

دوره 11، شماره 1 ، شهریور 1398، ، صفحه 39-58

https://doi.org/10.22059/jhss.2019.257600.472984

چکیده
  در دورۀ پهلوی دوم، شبه‌نظامیان حامی‌ شاه تحت‌عنوان «فداییان شاه» در برخی نقاط کشور تشکیل شدند که به­لحاظ شکل‌گیری، عملکرد، تشکیلات و ارتباط با حکومت، با گروه‌های مشابه حامی حکومت مانند اوباش ...  بیشتر
روانشناسی قدرت در عصر غزنوی
با تکیه بر اصل «نیست همتایی» در تاریخ بیهقی
روانشناسی قدرت در عصر غزنوی با تکیه بر اصل «نیست همتایی» در تاریخ بیهقی

بشری دلریش

دوره 1، شماره 1 ، آذر 1388، ، صفحه 41-54

چکیده
  توصیفات زنده و جاندار تاریخ بیهقی از واقعیت‌های سیاسی عصر خود، بر پژوهندگان این میراث ارزشمند تاریخ ایران پوشیده نیست. در میان انبوه گزارش‌های سیاسیِ خواجه ابوالفضل بیهقی(385-470هـ .ق.) که اغلب با ذکر جزئیات ...  بیشتر
مسئلة تشیع عراق در دورة عبدالحمید دوم عثمانی
مسئلة تشیع عراق در دورة عبدالحمید دوم عثمانی

رسول عربخانی

دوره 4، شماره 2 ، اسفند 1391، ، صفحه 41-62

https://doi.org/10.22059/jhss.2013.30331

چکیده
  گسترش فعالیت‌های شیعیان در عراق و سرایت این مذهب در میان عشایر سنی‌مذهب آنجا یکی از مهمترین مسائلی بود که ذهن دولتمردان عثمانی را در نیمة پایانی قرن نوزدهم، مصادف با دورة سلطنت عبدالحمید دوم (1876-1909) ...  بیشتر
موانع نوگرایی در حوزۀ علمیۀ قم در زمان زعامت آیت‌الله بروجردی ‌[‌1325 ‌ـ‌ 1340]
موانع نوگرایی در حوزۀ علمیۀ قم در زمان زعامت آیت‌الله بروجردی ‌[‌1325 ‌ـ‌ 1340]

حامد سروری؛ رسول جعفریان

دوره 7، شماره 1 ، شهریور 1394، ، صفحه 41-58

https://doi.org/10.22059/jhss.2016.57832

چکیده
  در دوران زعامت آیت­الله بروجردی، با وجود مواجهۀ جدی حوزه‌های علمیه و جامعۀ مذهبی ایران با سیل اندیشه‌ها و نهادهای نوین غربی، گرایش به نوسازی در حوزۀ علمیة قم نیز افزایش یافت. نوگرایان بیشتر خواهان ...  بیشتر
نوروز طبری و تقویم کرانه‌های جنوبی دریای مازندران
نوروز طبری و تقویم کرانه‌های جنوبی دریای مازندران

پدرام جم

دوره 8، شماره 2 ، اسفند 1395، ، صفحه 43-60

https://doi.org/10.22059/jhss.2017.224506.472782

چکیده
  برخی از چاپ‌های سنگی شرح بیست باب ملا مظفر گنابادی در شرح جشن آبریزان، افزوده‌اند که نوروز طبری نیز همین روز است. همین مطلب را در دست‌نویسی زرتشتی به تاریخ کتابت 1130 ﻫ.ق می‌توان دید. در‌حالی‌که آبریزان ...  بیشتر
نگرشی بر رابطۀ محمّد‌نصیر‌خان لاری با حکومت کریمخان زند
نگرشی بر رابطۀ محمّد‌نصیر‌خان لاری با حکومت کریمخان زند

ایرج تنهاتن ناصری

دوره 3، شماره 2 ، اسفند 1390، ، صفحه 49-62

چکیده
  با نگاهی به تاریخ ایران چنین استنباط میشود که شالود? حاکمیّت در این سرزمین بر دو رکن اعتقاد و عرف قرار داشته است. صفویان بر اساس اعتقاد مردم به خاندان ایشان به حکومت رسیدند و حدود دویست و پنجاه سال حکومت ...  بیشتر
علل شکوفایی هنر چند فرهنگی در نقاشی‌های دیواری دوران فاطمی
علل شکوفایی هنر چند فرهنگی در نقاشی‌های دیواری دوران فاطمی

امیرنیما الهی؛ صمد سامانیان

دوره 13، شماره 2 ، شهریور 1400، ، صفحه 49-68

https://doi.org/10.22059/jhss.2021.84072

چکیده
  با گسترش اسلام، شبکه گسترده‌ ارتباطی از راه‌های دریایی و زمینی شکل گرفت و از این رو تعاملات بینا‌فرهنگی در سرزمین‌های اسلامی افزایش چشمگیری یافت؛ به‌ویژه در منطقه مدیترانه که سه قاره آسیا، آفریقا ...  بیشتر
کاوشی دربارۀ رواج لفظ«سند» در متون فارسی به معنای نوشته‌ای رسمی
کاوشی دربارۀ رواج لفظ«سند» در متون فارسی به معنای نوشته‌ای رسمی

یزدان فرخی

دوره 7، شماره 2 ، آذر 1394، ، صفحه 57-72

https://doi.org/10.22059/jhss.2016.59449

چکیده
  اصطلاح «سند»، واژه­ای کلیدی در حوزۀ علم تاریخ محسوب می­شود. اگرچه دربارۀ مفهوم و حوزه­های کاربردی سند تحقیقات ارزنده­ای صورت پذیرفته است، در خصوص ریشه­های تاریخی این واژه و روند شکل­گیری ...  بیشتر
آیا ساسانیان روحانی‌تبار بودند؟
آیا ساسانیان روحانی‌تبار بودند؟

پدرام جم

دوره 11، شماره 2 ، اسفند 1398، ، صفحه 43-62

https://doi.org/10.22059/jhss.2020.265049.473032

چکیده
  رابطة دین و دولت، موضوعی مهم در تحقیقات مربوط به سازوکار شاهنشاهی ساسانی است و رویکرد ساسانیان به دین زرتشتی و ارتباط آنها با روحانیان این دین، اهمیت بسزایی در پژوهش‌های تاریخ ساسانی دارد. در 150 سال اخیر، ...  بیشتر
بررسی نگرش صوفیان ایران و هند به زمین و زمین داری به عنوان یکی از منابع درآمد خانقاه در سده های 7-9 ( مطالعه موردی: طریقت‌های چشتیه، کبرویه، کازرونیه و سهروردیه)
بررسی نگرش صوفیان ایران و هند به زمین و زمین داری به عنوان یکی از منابع درآمد خانقاه در سده های 7-9 ( مطالعه موردی: طریقت‌های چشتیه، کبرویه، کازرونیه و سهروردیه)

معصومه هادی؛ محسن رحمتی؛ جهانبخش ثواقب؛ مجتبی گراوند

دوره 14، شماره 4 ، اسفند 1401، ، صفحه 44-62

https://doi.org/10.22059/jhss.2023.350331.473602

چکیده
      در گسترۀ وسیعی از هند و ایران در قرون ۷-۹ق. طریقت‌های صوفیانۀ متعددی حضور داشتند. صوفیان که به‌عنوان نمادی از زهدگرایی و دنیاگریزی شناخته می‌شدند با کناره‌گیری از دنیا و استقرار در خانقاه، ...  بیشتر
هرموز و یکپارچگی حوزۀ دریای پارس
هرموز و یکپارچگی حوزۀ دریای پارس

احمد بازماندگان خمیری

دوره 15، شماره 1 ، خرداد 1402، ، صفحه 45-70

https://doi.org/10.22059/jhss.2023.359088.473635

چکیده
  دریای پارس در طول تاریخ همواره یکی از مسیرهای ارتباطی مناطق اقتصادی شرق و غرب آسیا به‌حساب آمده است. این دریا با تسهیل انتقال کالا، حلقۀ اتصال تجارت این ناحیه بود و خود جزئی از این مناسبات قلمداد می‌شد ...  بیشتر
نسبت ارامنه با سیاست‌های توسعه‌طلبی روسیه در قفقاز (از اواخر دولت صفوی تا عهدنامة ترکمانچای)
نسبت ارامنه با سیاست‌های توسعه‌طلبی روسیه در قفقاز (از اواخر دولت صفوی تا عهدنامة ترکمانچای)

گودرز رشتیانی

دوره 9، شماره 2 ، اسفند 1396، ، صفحه 51-70

https://doi.org/10.22059/jhss.2018.251966.472945

چکیده
  منطقة قفقاز در تاریخ ایران از دورة باستان از اهمیّت ویژه­ای برخوردار بوده و در عمده تحولات روابط خارجی ایران نقش مهمی داشته است که با جدایی از ایران در 1243 هـ.ق/ 1828م این اهمیّت برای دهه­های آتی همچنان ...  بیشتر
گسترش اسلام در قلمرو قرلُق¬ها
گسترش اسلام در قلمرو قرلُق¬ها

محسن رحمتی

دوره 5، شماره 1 ، شهریور 1392، ، صفحه 53-75

https://doi.org/10.22059/jhss.2013.36032

چکیده
  همزمان با غلبه اعراب مسلمان بر ماوراء­النهر، با مقاومت قرلُق­ها، منطقه هفت آب و ترکستان شرقی، فتح نشده و تا دو قرن بعد، در برابر حملات سپاهیان مسلمان مقاومت کردند. اما به تدریج، تعالیم اسلام در این ...  بیشتر
بررسی هویت قیصر ناشناس روم در جنگ دوم شاپور اوّل
بررسی هویت قیصر ناشناس روم در جنگ دوم شاپور اوّل

میرزا محمد حسنی

دوره 6، شماره 1 ، شهریور 1393، ، صفحه 53-70

https://doi.org/10.22059/jhss.2015.52742

چکیده
  هدف این مقاله، پرداختن به جنگ دوم از جنگ­های سه­گانة شاپور اوّل با رومیان، در کتیبة کعبة زرتشت است. با بررسی نظرات مختلف ارائه شده دربارۀ سال وقوع دومین جنگ شاپور اول با رومیان و همچنین قیصر رومی درگیر ...  بیشتر
نقش قبایل مهاجر آسیای‌میانه
در تحوّلات روزگار سلطان‌سنجرسلجوقی
نقش قبایل مهاجر آسیای‌میانه در تحوّلات روزگار سلطان‌سنجرسلجوقی

مقصودعلی صادقی

دوره 1، شماره 1 ، آذر 1388، ، صفحه 55-64

چکیده
  یکی از پدیده‌های تأثیرگذار درتاریخ ایران پس از اسلام، ورود گروه‌های اجتماعی، از خارج از قلمرو این سرزمین در قالب قبیله‌ و چادرنشینی است. این امر، نخست به شکل مهاجرت قبایل عرب مسلمان، که برای جهاد به ...  بیشتر