جایگاه فرمان اوروکاگینا درتاریخ شکلگیری حقوق سومری

حسین بادامچی

دوره 4، شماره 1 ، شهریور 1391، ، صفحه 39-59

https://doi.org/10.22059/jhss.2012.30145

چکیده
  نگارش، در اواخر هزارة چهارم در جنوب بینالنهرین ابداع شد و به انسان این امکان را داد که اسناد مکتوب تولید کند. یکی از مهمترین این اسناد، اسناد حقوقی هستند. جامعة سومری، قدیمیترین اسناد حقوقی را برای ما به جای گذاشته است که با مطالعة آنها میتوان چگونگی شکلگیری حقوق در نخستین جوامع شهری را بررسی کرد. در این مقاله، فرمان اوروکاگینا، شاه ...  بیشتر

نزاع قدرت در حکومت سلجوقی به روایت سلجوقنامه ظهیرالدین نیشابوری

رسول جعفریان؛ مریم کمالی

دوره 5، شماره 2 ، اسفند 1392، ، صفحه 39-58

https://doi.org/10.22059/jhss.2014.50902

چکیده
  ساختارحکومتسلجوقی(590-431ق)به لحاظ شرکت نهادها و کنشگران مختلف در بستر فعالیت­های سیاسی، شاخصه­هایی دارد که در مقایسه با دیگر حکومت­ها و سلسله­های ایرانی پس از اسلام در نوع خود بی­نظیر است. سلجوقنامه ظهیرالدین نیشابوری بر خلاف متن موجزش، روایتی عینی و پرمعنا از نحوة شکل­گیری و تداوم ساختار قدرت سلجوقی به­دست می‌دهد. توجه ...  بیشتر

داستانی کردن تاریخ در کتاب تلخیص تاریخ نبیل زرندی

رسول جعفریان؛ سید رضا لواسانی

دوره 6، شماره 2 ، اسفند 1393، ، صفحه 39-58

https://doi.org/10.22059/jhss.2015.56606

چکیده
  رابطة تاریخ و روایت از جمله مباحث فلسفة انتقادی تاریخ است. در تاریخ‌های روائی رخدادها به‌عنوان عناصر اصلی با استفاده از رابط‌هایی ترکیب می‌شوند. نسبت بین این ترکیب با واقعیت از دغدغه‌های مهمی است که بسته به مبانی متفاوت معرفت‌شناسانه‌ بدان نگریسته‌ شده است. به نظر می‌آید در ارزیابی چنین منابعی، فارغ از تاثیر گریزناپذیر ارزش‌های ...  بیشتر

مکان‌یابی پَرسواَ، پَرسواَش، پَرسَمَش و پَرسومَش: یک تجدید نظر

روزبه زرین کوب؛ کیومرث علی زاده

دوره 9، شماره 1 ، خرداد 1396، ، صفحه 39-58

https://doi.org/10.22059/jhss.2018.227846.472790

چکیده
  از قرن 19‌م. تا به امروز بحث‌های زیادی درخصوص مکان‌یابی نام­جای‌های پَرسواَ، پَرسواَش، پَرسَمش و پرسومَش در منابع آشوری، اورارتویی و بابلی انجام‌ شده است. پژوهشگران، نواحی مختلفی ازجمله جنوب دریاچه‌ی ارومیه، زاگرس مرکزی و پارس را پیشنهاد کرده‌اند. اغلب این‌گونه تصور می‌شود که این اسامی از قرن 9 پ.م تا دوره‌ی سارگن دوم را می‌توان ...  بیشتر

شیوه‌های نبرد در دورة زندیّه

سهم الدین خزائی؛ سحر ملکی

دوره 10، شماره 1 ، شهریور 1397، ، صفحه 39-58

https://doi.org/10.22059/jhss.2018.248662.472925

چکیده
  سازمان قشون ایران در عصر زندیّه به­لحاظ ساختاری تفاوت چندانی با عصر افشاریّه و صفویّه نداشت؛ لذا شیوه‌های به­کارگرفته شده از سوی قشون نیز برداشتی از دوره­های پیشین بود. روش­های جنگی، قدیمی و مبتنی بر برتری نیروی انسانی و رزم قهرمانانه بود، اما استفاده از شیوه‌های مناسب نبرد نیز در پیروزی یا شکست سپاهیان نقش زیادی داشت. در ...  بیشتر

شناخت آیین پیش‌زردشتی ویو در ائوگمدئچا

آرزو رسولی (طالقانی)؛ شیوا یوسفیان

دوره 10، شماره 2 ، اسفند 1397، ، صفحه 39-58

https://doi.org/10.22059/jhss.2019.266828.473039

چکیده
  ویو (اوستایی: vayu؛ ودایی: vāyú؛ فارسی میانه: wāy) از کهن‌ترین و اسرارآمیزترین ایزدان هندوایرانی است. او در اوستا به‌گونه‌ای برجسته تصویر شده است. در ادبیات پهلوی، وایِ خوب و وایِ بد به‌روشنی از هم تفکیک شده‌اند، اما این شخصیت دوگانة وای محصول تفکری متأخر است و در دوران اولیه ویو شخصیت واحدی بوده است با سیمایی دوگانه. در رام‌یشت، ...  بیشتر

سازمان‎یابی شبه‎نظامیان حامی شاه در ایران؛ سازمان‎های فداییان شاه (1320ـ1336ش)

میلاد حیدری؛ کریم سلیمانی دهکردی

دوره 11، شماره 1 ، شهریور 1398، ، صفحه 39-58

https://doi.org/10.22059/jhss.2019.257600.472984

چکیده
  در دورۀ پهلوی دوم، شبه‌نظامیان حامی‌ شاه تحت‌عنوان «فداییان شاه» در برخی نقاط کشور تشکیل شدند که به­لحاظ شکل‌گیری، عملکرد، تشکیلات و ارتباط با حکومت، با گروه‌های مشابه حامی حکومت مانند اوباش شهری یا پارتیزان‌های موقتی، متفاوت بودند و در برخی حوادث ناشی از جنگ دوم جهانی و کودتای 28 مرداد 1332 از شاه و ارتش حمایت می‌کردند. ...  بیشتر

روانشناسی قدرت در عصر غزنوی با تکیه بر اصل «نیست همتایی» در تاریخ بیهقی

بشری دلریش

دوره 1، شماره 1 ، آذر 1388، ، صفحه 41-54

چکیده
  توصیفات زنده و جاندار تاریخ بیهقی از واقعیت‌های سیاسی عصر خود، بر پژوهندگان این میراث ارزشمند تاریخ ایران پوشیده نیست. در میان انبوه گزارش‌های سیاسیِ خواجه ابوالفضل بیهقی(385-470هـ .ق.) که اغلب با ذکر جزئیات و اشراف بر نهان و آشکار حوادث سیاسی عصر غزنوی همراه است، مقوله‌ی روانشناسی قدرت به خوبی قابل ردیابی است. یکی از محورهای قابل توجه ...  بیشتر

مسئلة تشیع عراق در دورة عبدالحمید دوم عثمانی

رسول عربخانی

دوره 4، شماره 2 ، اسفند 1391، ، صفحه 41-62

https://doi.org/10.22059/jhss.2013.30331

چکیده
  گسترش فعالیت‌های شیعیان در عراق و سرایت این مذهب در میان عشایر سنی‌مذهب آنجا یکی از مهمترین مسائلی بود که ذهن دولتمردان عثمانی را در نیمة پایانی قرن نوزدهم، مصادف با دورة سلطنت عبدالحمید دوم (1876-1909) به خود مشغول می‌کرد. گزارش‌های فراوانی – خواه واقعی، خواه غیر واقعی- که از سوی کارگزاران محلی ولایت بغداد در خصوص محذورات فرهنگی، سیاسی ...  بیشتر

موانع نوگرایی در حوزۀ علمیۀ قم در زمان زعامت آیت‌الله بروجردی ‌[‌1325 ‌ـ‌ 1340]

حامد سروری؛ رسول جعفریان

دوره 7، شماره 1 ، شهریور 1394، ، صفحه 41-58

https://doi.org/10.22059/jhss.2016.57832

چکیده
  در دوران زعامت آیت­الله بروجردی، با وجود مواجهۀ جدی حوزه‌های علمیه و جامعۀ مذهبی ایران با سیل اندیشه‌ها و نهادهای نوین غربی، گرایش به نوسازی در حوزۀ علمیة قم نیز افزایش یافت. نوگرایان بیشتر خواهان اصلاحات در تشکیلات، برنامه‌های آموزشی و نظام تبلیغی حوزه بودند و طرح‌های اصلاحی متعددی به آیت­الله بروجردی پیشنهاد کردند. هرچند ...  بیشتر

نوروز طبری و تقویم کرانه‌های جنوبی دریای مازندران

پدرام جم

دوره 8، شماره 2 ، اسفند 1395، ، صفحه 43-60

https://doi.org/10.22059/jhss.2017.224506.472782

چکیده
  برخی از چاپ‌های سنگی شرح بیست باب ملا مظفر گنابادی در شرح جشن آبریزان، افزوده‌اند که نوروز طبری نیز همین روز است. همین مطلب را در دست‌نویسی زرتشتی به تاریخ کتابت 1130 ﻫ.ق می‌توان دید. در‌حالی‌که آبریزان تا نیمة نخست سدة یازدهم هجری در زمان ورود خورشید به برج سرطان برگزار می‌شد، تصور وجود یک نوروز هم‌زمان با آبریزان، به‌نام نوروز ...  بیشتر

نگرشی بر رابطۀ محمّد‌نصیر‌خان لاری با حکومت کریمخان زند

ایرج تنهاتن ناصری

دوره 3، شماره 2 ، اسفند 1390، ، صفحه 49-62

چکیده
  با نگاهی به تاریخ ایران چنین استنباط میشود که شالود? حاکمیّت در این سرزمین بر دو رکن اعتقاد و عرف قرار داشته است. صفویان بر اساس اعتقاد مردم به خاندان ایشان به حکومت رسیدند و حدود دویست و پنجاه سال حکومت کردند. اما سقوط صفویان نه‌تنها به حاکمیّت آنان پایان داد بلکه قداست آن خاندان را بطور قابل ملاحظه‌ای بیرنگ کرد. از اینرو، از آن به ...  بیشتر

علل شکوفایی هنر چند فرهنگی در نقاشی‌های دیواری دوران فاطمی

امیرنیما الهی؛ صمد سامانیان

دوره 13، شماره 2 ، شهریور 1400، ، صفحه 49-68

https://doi.org/10.22059/jhss.2021.84072

چکیده
  با گسترش اسلام، شبکه گسترده‌ ارتباطی از راه‌های دریایی و زمینی شکل گرفت و از این رو تعاملات بینا‌فرهنگی در سرزمین‌های اسلامی افزایش چشمگیری یافت؛ به‌ویژه در منطقه مدیترانه که سه قاره آسیا، آفریقا و اروپا به هم می­پیوندند. با تسلط فاطمیان (297-567 هـ. ق) بر بخش بزرگی از منطقه مدیترانه، این تعاملات بینا‌فرهنگی در هنر، رشد چشمگیری یافت ...  بیشتر

کاوشی دربارۀ رواج لفظ«سند» در متون فارسی به معنای نوشته‌ای رسمی

یزدان فرخی

دوره 7، شماره 2 ، آذر 1394، ، صفحه 57-72

https://doi.org/10.22059/jhss.2016.59449

چکیده
  اصطلاح «سند»، واژه­ای کلیدی در حوزۀ علم تاریخ محسوب می­شود. اگرچه دربارۀ مفهوم و حوزه­های کاربردی سند تحقیقات ارزنده­ای صورت پذیرفته است، در خصوص ریشه­های تاریخی این واژه و روند شکل­گیری این مفهوم، تحقیقات علمی و دقیقی انجام نشده است. از آنجایی که ظاهراً لفظ «سند» به معنای نوشته­ای رسمی، سابقه­ای کهن در تاریخ ...  بیشتر

آیا ساسانیان روحانی‌تبار بودند؟

پدرام جم

دوره 11، شماره 2 ، اسفند 1398، ، صفحه 43-62

https://doi.org/10.22059/jhss.2020.265049.473032

چکیده
  رابطة دین و دولت، موضوعی مهم در تحقیقات مربوط به سازوکار شاهنشاهی ساسانی است و رویکرد ساسانیان به دین زرتشتی و ارتباط آنها با روحانیان این دین، اهمیت بسزایی در پژوهش‌های تاریخ ساسانی دارد. در 150 سال اخیر، شماری از محققان با استناد به گزارشی از طبری دربارة ساسان و فعالیت او در آتشکدة اناهید اصطخر، او را صاحبِ منصبی دینی چون موبد، هیربد ...  بیشتر

نسبت ارامنه با سیاست‌های توسعه‌طلبی روسیه در قفقاز (از اواخر دولت صفوی تا عهدنامة ترکمانچای)

گودرز رشتیانی

دوره 9، شماره 2 ، اسفند 1396، ، صفحه 51-70

https://doi.org/10.22059/jhss.2018.251966.472945

چکیده
  منطقة قفقاز در تاریخ ایران از دورة باستان از اهمیّت ویژه­ای برخوردار بوده و در عمده تحولات روابط خارجی ایران نقش مهمی داشته است که با جدایی از ایران در 1243 هـ.ق/ 1828م این اهمیّت برای دهه­های آتی همچنان پابرجا ماند؛ گرچه شکل و صورت آن تغییر پیدا کرد. در مقالة حاضر نقش ارامنة قفقاز در موضوع گرایش به روسیه و جدایی از ایران در دورة بعد از ...  بیشتر

گسترش اسلام در قلمرو قرلُق¬ها

محسن رحمتی

دوره 5، شماره 1 ، شهریور 1392، ، صفحه 53-75

https://doi.org/10.22059/jhss.2013.36032

چکیده
  همزمان با غلبه اعراب مسلمان بر ماوراء­النهر، با مقاومت قرلُق­ها، منطقه هفت آب و ترکستان شرقی، فتح نشده و تا دو قرن بعد، در برابر حملات سپاهیان مسلمان مقاومت کردند. اما به تدریج، تعالیم اسلام در این منطقه نفوذ پیدا کرده و در نیمة دوم قرن چهارم هجری به عنوان مذهب غالب آن نواحی درآمد. این مقاله درصدد است تا با روش توصیفی- تحلیلی و از ...  بیشتر

بررسی هویت قیصر ناشناس روم در جنگ دوم شاپور اوّل

میرزا محمد حسنی

دوره 6، شماره 1 ، شهریور 1393، ، صفحه 53-70

https://doi.org/10.22059/jhss.2015.52742

چکیده
  هدف این مقاله، پرداختن به جنگ دوم از جنگ­های سه­گانة شاپور اوّل با رومیان، در کتیبة کعبة زرتشت است. با بررسی نظرات مختلف ارائه شده دربارۀ سال وقوع دومین جنگ شاپور اول با رومیان و همچنین قیصر رومی درگیر با او، که نامش در کتیبه ذکر نشده است، رخدادهای دورۀ سلطنت شاپور اوّل و جنگ دوم او با رومیان در حدود سال­های 252 تا 256 میلادی مورد ...  بیشتر

نقش قبایل مهاجر آسیای‌میانه در تحوّلات روزگار سلطان‌سنجرسلجوقی

مقصودعلی صادقی

دوره 1، شماره 1 ، آذر 1388، ، صفحه 55-64

چکیده
  یکی از پدیده‌های تأثیرگذار درتاریخ ایران پس از اسلام، ورود گروه‌های اجتماعی، از خارج از قلمرو این سرزمین در قالب قبیله‌ و چادرنشینی است. این امر، نخست به شکل مهاجرت قبایل عرب مسلمان، که برای جهاد به ایران می‌آمدند، تحقق یافت؛ اما پس از فتح ایران به دست اعراب مسلمان و سقوط نظام سیاسی ـ اداری ساسانی ، نبودِ دولت مرکزی در قرون نخستین ...  بیشتر

برآمدن ملوک بنی‌قیصر کیش (به روایت اسناد گنیزه و منابع دست اوّل)

مجتبی خلیفه

دوره 3، شماره 1 ، شهریور 1390، ، صفحه 57-72

چکیده
  در سده‌های پنجم و ششم هجری، تجارت خلیج‌فارس با ر‌‌‌کود مواجه شد، در عوض مرکزیت تجارت بین‌المللی دریایی آن دوره به دریای سرخ و دریای مدیترانه منتقل‌گردیده بود. بر‌آمدن جزیر? کیش به‌عنوان یک مرکز تجاری مهم در خلیج‌فارس به نیم? سد? ششم هجری باز می‌گردد. تلاش خاندانی محلّی به‌نام بنی‌قیصر، هم برای نخستین‌بار، کیش را به مهم‌ترین ...  بیشتر

تحلیلی بر روابط سیاسی قراختاییان کرمان با مغولان و حکومت ایلخانی

جمشید روستا؛ سحر پورمهدی زاده

دوره 8، شماره 1 ، اسفند 1395، ، صفحه 57-76

https://doi.org/10.22059/jhss.2017.60649

چکیده
  حکومت قراختاییان کرمان در حدود سال 619 هـ.ق./ 1223م. و به همّت بُراق حاجب بنیان نهاده شد. حکومتی که پس از وی نیز در میان فرزندان و نوادگانش ادامه یافته و مدت­زمانی بیش از 80 سال (از 619 تا 704 هـ.ق. / 1223 تا 1305م.) بر نواحی کرمان و اطراف آن اقتدار داشت. حکمرانان این دولت تازه‌تأسیس ـ به‌رغم اوضاع نا‌به‌سامان ایران در قرن هفتم هجری ـ نه­تنها قلمرو ...  بیشتر

بینش تاریخ‌نگارانۀ ابوالقاسم عبدالله کاشانی با تأکید بر رویکرد اعتقادی وی

سیدابوالفضل رضوی؛ حمید آزاد

دوره 5، شماره 2 ، اسفند 1392، ، صفحه 59-78

https://doi.org/10.22059/jhss.2014.50903

چکیده
  نوشتار حاضر با هدف نشان­دادن تأثیر فضای نوظهور پس ­از سقوط خلافت عباسی و دورة حاکمیت ایلخانان، بر بینش تاریخ­نگارانة ابوالقاسم کاشانی، مورخ شیعه­مذهب این عهد، درپی پاسخ­گویی به این سؤال است که رویکرد اسلامی و نگرش شیعی کاشانی بر بینش تاریخ­نگارانة وی چه تأثیری داشته است. در این جهت، به­نظر می­رسد کاشانی از سر دقت، مدارا، ...  بیشتر

موسیقی عصر تیموری، با تکیه بر نگاره‌ها و روایات تاریخی

بشری دلریش؛ مصطفی لعل شاطری

دوره 6، شماره 2 ، اسفند 1393، ، صفحه 59-78

https://doi.org/10.22059/jhss.2015.56611

چکیده
  عصر تیموری مصداق و یادمان شکوفایی هنرهای متعدد و در تناقض آشکار با اوضاع و احوال      سیاسی ' نظامی این دوران است. با استیلای تیمور بر ایران، وی در صدد برآمد تا با گردآوری هنرمندان در سمرقند، قدرت طلبی و برتری جویی خود را به نمایش گذارد و در این بین، جانشینان پس از وی نیز به این کار اهتمام ورزیدند که نتیجۀ آن، طرح مبحث مکتب ...  بیشتر

رقابت‌های حزبی در تاریخ‌نگاری ناسیونالیستی مصر در 1952-1919م (مطالعة موردی: مقایسة سعد زغلول نوشتۀ عقاد و مصطفی کامل نوشتۀ رافعی)

مریم عزیزیان

دوره 7، شماره 1 ، شهریور 1394، ، صفحه 59-77

https://doi.org/10.22059/jhss.2015.57833

چکیده
  به دنبال وفات سعد زغلول، یکی از رهبران ملی­گرای مصر در 1927م، هواداران حزبی­اش یادداشت­های بسیاری دربارة او منتشر کردند. یکی از مهم­ترین این آثار، کتاب سَعد زَغلول بود که به قلم محمود عباس عَقاد در 1936م، نوشته شد. در سال­های 1939و 1941م، عبدالرحمن رافِعی، هوادار حزب وطنی زندگی­نامه­های مفصلی از دو رهبر دیگر ملی­گرای مصر، مصطفی ...  بیشتر

بازتاب نظام اقتصاد جهانی در تولید و صادرات پنبه ایران از 1850 تا 1941 م / 1239 تا 1320ش

شهرام غلامی

دوره 9، شماره 1 ، خرداد 1396، ، صفحه 59-79

https://doi.org/10.22059/jhss.2018.137205.472634

چکیده
  پنبه یکی از محصولات مهم کشاورزی است که نقش به‌سزایی در اقتصاد کشاورزی و صنایع نساجی دارد. در نیمه دوم قرن نوزدهم به‌علت گسترش تجارت خارجی و ورود ایران به بازارهای اقتصاد جهانی اهمیت پنبه در اقتصاد کشور افزایش یافت و صادرات آن تحت‌تأثیر افت‌و‌خیز صنایع نساجی سنتی و نوین قرارگرفت. در این پژوهش با رویکرد به نظریه‌ی نظام اقتصاد جهانی ...  بیشتر