نقش متفقین در اندیشه استقلال‌خواهی مسیحیان غرب آذربایجان در جنگ جهانی اول

محمد مهدی مرادی خلج؛ اکبر حکیمی پور

دوره 7، شماره 1 ، شهریور 1394، ، صفحه 133-152

https://doi.org/10.22059/jhss.2015.57835

چکیده
  این مقاله با کاربست روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از اسناد و منابع تاریخی، عوامل مؤثر در شکل­گیری رویداد استقلال­خواهی بخش­های غربی ایالت آذربایجان را در جنگ جهانی اول شناسایی و مورد بررسی قرار داده است. بسیار روشن است که وقوع چنین رخدادی در این حوزۀ جغرافیایی با پیشینۀ تاریخی ـ اجتماعی مستعد، حاصل درهم­آمیزی عوامل بسترساز ...  بیشتر

روند بهبود امور زردشتیان ایران و حذف جزیه از ایشان در دورة ناصرالدین شاه (باتکیه بر اسناد نویافته در یزد)

محمدحسن میرحسینی

دوره 1، شماره 1 ، آذر 1388

چکیده
  جزیه، یکی از وجوه نظام مالیاتی بود که بر اقلیت‌های دینی اعمال می‌شد. سیر تحوّلاتی که طی دورة قاجار در ایران رخ داد، به ویژه ارتباط با خارجی‌ها منجر به حذف بسیاری از سازوکارها در رابطه با اقلیت‌های دینی شد. جزیه نمونة بارز این تحوّلات است. البته در آغاز نوگرایی در ایران به همت میرزا عیسی قائم مقام و احتمالاً به درخواست اروپائیان، جزیه ...  بیشتر

تحلیل تاکتیک‏های جنبش جنگل در جنگ با انگلیس

ابوطالب سلطانیان

دوره 11، شماره 2 ، اسفند 1398، ، صفحه 103-122

https://doi.org/10.22059/jhss.2020.281053.473116

چکیده
  جنبش جنگل در سال‏های پایانی جنگ جهانی یکم (1914-18م/1333-37ق) با قشون انگلیس درگیر جنگ‏هایی شد که زمینه‏ها و علل وقوع آن به تحولات نظامی قفقاز بازمی‏گشت؛ زیرا در آن زمان، قشون انگلیس ناگزیر بود که خود را به‌سرعت از خطۀ گیلان به آن منطقه برساند، اما عبور این قشون از گیلان با مخالفت جنبش جنگل روبه‌رو شد که درنهایت به جنگ بین دو طرف انجامید. ...  بیشتر

تکیة دولت و مراسم مذهبی آن

مهدی گلجان؛ سپیده افشاررضائی

دوره 6، شماره 1 ، شهریور 1393، ، صفحه 105-121

https://doi.org/10.22059/jhss.2015.52746

چکیده
  با روی کارآمدن دولت صفویه، رسمی شدن مذهب شیعه در ایران، سبک تازه­ای از عزاداری به نام روضه­خوانی و  نوعی نمایش مذهبی همراه با اشعار و متون مرتبط با واقعة کربلا با ایجاد تکیه­ها، حسینیه­ها و موقوفات به وجود آمد. این مراسم و آیین­ها در دوران قاجار برای کسب مشروعیت مردمی، با شدت و گسترش بیشتری دنبال می‌شد، در این زمان هر طبقه ...  بیشتر

تولّد یک شهر بندری در دورة صفویه (مروری بر کیفیت شکل‌گیری و تأسیس بندرِ عبّاسی)

محمّدباقر وثوقی

دوره 1، شماره 1 ، آذر 1388، ، صفحه 109-125

چکیده
  یکی از نتایج فتح هرموز در سال 1031 هـ .ق./ 1622 م. به وسیلة نیروهای نظامی ایران، تأسیس و شکل‌گیری شهر بندری جدیدی به نام بندر عباسی بود. در واقع، این شهر در این سال متولّد شد و پس از آن ایام تاکنون به عنوان یکی از کانون‌های مهم تجارت خلیج‌فارس از اهمیت ویژ‌ه‌ای برخوردار بوده است. این مقاله در صدد است با بررسی منابع اصلی تاریخی به مسئله چگونگی ...  بیشتر

حق و قانون در شعر عصر مشروطه

عباس منوچهری؛ مجتبی روستایی

دوره 3، شماره 1 ، شهریور 1390، ، صفحه 111-145

چکیده
  فهم ایرانیان عصر مشروطیت از مفاهیم سیاسی، موضوع چالش برانگیزی است که می‌تواند ما را در شناخت بهتر انقلاب مشروطه و علل ناکامی آن یاری کند. "حق" و "قانون" دو مفهوم سیاسی مدرن هستند که در این دوره به دایر? مطالبات مردمی وارد می‌شوند. اما چگونگی درک و دریافت ایرانیان از این مفاهیم، موضوعی است که به آن پرداخته‌ایم. شعر عصر مشروطه با تمام ...  بیشتر

چگونگی نفوذ و گسترش زبان فرانسه در ایران، با تکیه بر نقش مدارس (از آغاز دورة قاجار تا جنگ جهانی یکم)

ابوطالب سلطانیان

دوره 4، شماره 1 ، شهریور 1391، ، صفحه 111-132

https://doi.org/10.22059/jhss.2012.30149

چکیده
  این نوشته میکوشد تا بخشی از اوضاع فرهنگی ناشناختة دورة قاجار را، در ارتباط با چگونگی گسترش زبان فرانسه در ایران، مورد بررسی قرار دهد. در این دوره، به‌ویژه از زمان محمّد شاه (1264-1250ق.)، علل سیاسی - اجتماعی گوناگون از یک سو و از سوی دیگر، نهادها و شخصیتهای مختلف، بسترهای مناسبی را برای نفوذ زبان و ادبیات فرانسه در ایران فراهم کرده‏اند؛ ...  بیشتر

روزنامة (ندای) جنوب؛ بررسی مواضع نخستین روزنامة مخالف قرارداد دارسی در ایران

میکائیل وحیدی راد

دوره 9، شماره 2 ، اسفند 1396، ، صفحه 111-130

https://doi.org/10.22059/jhss.2018.244945.472897

چکیده
  روزنامۀ جنوب با طرح نظریة «دولت مستقل مقتدر»، بر این باور بود که دولت بایستی در مقابل نقشه‌ها و طرح‌های دولت‌های اروپایی، به ­خصوص انگلستان در حوزۀ نفت ایستادگی کند و با تکیه ‌بر اتحاد و وحدت ملی درصدد کسب منافع ملی گام بردارد. هدف نوشتار حاضر آن است تا تصویری مستند از کنش دولت انگلستان در قالب شرکت نفت انگلیس و ایران بر مبنای ...  بیشتر

ساخت‌کالبدی ـ فضایی شیراز؛ همسازگری و ناهمسازگری قبایل و یکجانشینان از آغاز زندیّه تا پایان عصر ناصری

محمدباقر وثوقی؛ علی ستاری

دوره 3، شماره 2 ، اسفند 1390، ، صفحه 113-128

چکیده
  قبایل سرزمین فارس در دوره‌های زند و قاجار از گروههای تأثیرگذار و تغییرآفرین سیاسی و اجتماعی بودند. هنگامی که درآمدهای یک ایل پاسخگوی نیازهای آنها نبود به شهرها و بویژه شهر شیراز که از نظر آنها مرکز انباشت کالا و ثروت بود، هجوم میبردند و بقتل و غارت مبادرت مینمودند. شهر شیراز مرکز قدرت سیاسی ایران در دولت زند و مرکز حاکمیّت سیاسی ایالت ...  بیشتر

بررسی گذر‌گاه‌های قفقاز در دورة باستان و دلایل اهمیت یافتن گذرگاه «‌لازیکا» در واپسین رقابت‌های ایران ساسانی و بیزانس

علی علی‌بابایی درمنی

دوره 5، شماره 2 ، اسفند 1392، ، صفحه 113-132

https://doi.org/10.22059/jhss.2014.50979

چکیده
  در طول تاریخ باستان، اقوام بیابان‌گرد شمال قفقاز، با گذر از گذرگاه­های قفقاز، به­خصوص دو گذرگاه پراهمّیّت «دربند» و «داریال»، مناطق ثروتمند جنوبی را غارت می­کردند. در دوران شاهنشاهی خسرو انوشیروان، استحکامات نیرومندی در مقابل این گذرگاه­ها ساخته شد و اقوام بیابان‌گرد شمال قفقاز دیگر نتوانستند از طریق این دو ...  بیشتر

سیمای اجتماعی خراسان عصر مشروطه در آیینة روزنامة خورشید

توران طولابی

دوره 11، شماره 1 ، شهریور 1398، ، صفحه 113-132

https://doi.org/10.22059/jhss.2019.252810.472947

چکیده
  در مقالة حاضر با تکیه بر محتوای یک روزنامة محلی، تلاش شده است ابعادی از حیات اجتماعی خراسان در آستانة انقلاب مشروطه واکاوی شود. براین­اساس، کوشش می‌شود محتوای روزنامة خورشید در کانون بررسی فراگیری در زمینة تاریخی موضوع قرارگیرد و به این پرسش پاسخ داده شود که فضای اجتماعی خراسان درگیر کدام مسائل و بحران‌های اجتماعی بود و مردم چه ...  بیشتر

مسئلۀ هویت در عهد ایلخانی مطابق با الگوی کاستلز (مطالعۀ موردی: تحلیل گفتمان خواجه نصیر طوسی)

افسانه ناظری؛ حمیدرضا بختیاری فرد

دوره 8، شماره 1 ، اسفند 1395، ، صفحه 115-134

https://doi.org/10.22059/jhss.2017.60652

چکیده
  خواجه نصیرطوسی از سوی بسیاری متهم به همکاری با اشغالگران مغول و مشروع کردن سلطۀ (قدرت) آنان است؛ این مقاله با استفاده از الگوی هویت کاستلز و نظریۀ گفتمان این فرضیه را دارد که خواجه با بهره بردن از سرنمون اندیشۀ ایرانشهر به ایجاد هویت ایرانی مبادرت ورزیده و مطابق الگوی کاستلز یک هویت برنامه‌دار را به­وجود آورده که بعدها از سوی دیوانسالارانی ...  بیشتر

پیشینة تاریخی ایزدبانو نیکه/ فرشتة بالدار: تداوم یک بن‌مایه از اشکانیان تا قاجار

سیروس نصرالله زاده؛ یاسمن نباتی مظلومی

دوره 8، شماره 2 ، اسفند 1395، ، صفحه 115-134

https://doi.org/10.22059/jhss.2017.211811.472722

چکیده
  این مقاله برای درک مفهوم نقش‌مایة فرشتة بالدار، به بررسی سیر تاریخی این نقش‌‌ها پرداخته و تکامل و دگرگونی معنایی و تصویری آنها را در سیر زمانی ایران باستان تا قاجاریه مورد بررسی قرار داده است. در این مقاله، بعد از بررسی نمونه‌های تصویری ایزدبانو نیکه در یونان و ایزدبانو ویکتوریا در روم، پیوستگی و حضور ایزدبانو نیکه/فرشتة بالدار ...  بیشتر

الگوی حکایت در تاریخ‌نگاری اسلامی بازنمایی شخصیت امین عباسی در اخبارالطوال دینوری

زهیر صیامیان گرجی

دوره 5، شماره 1 ، شهریور 1392، ، صفحه 117-137

https://doi.org/10.22059/jhss.2013.36035

چکیده
  در منابع و تحقیقات تاریخی، شخصیت امین در میان خلفای عباسی، به عنوان خلیفه‌ای که متصف به رذائل اخلاقی است شناخته می‌شود. این تصویر منفی از وی به واسطة گزارش‌های متون تاریخ‌نگاری مسلمانان در قرون نخستین اسلامی از جمله اخبارالطوال دینوری ایجاد شده و تحقیقات تاریخی معاصر دربارة خلافت عباسی نیز با اعتماد به آن گزارش‌ها، این ...  بیشتر

دوگانگی روستا–شهر و سلطة گفتمان شهری؛ با نگاهی بر شعر کلاسیک فارسی

سهراب یزدانی؛ محمد رافعی

دوره 10، شماره 1 ، شهریور 1397، ، صفحه 117-136

https://doi.org/10.22059/jhss.2018.253878.472951

چکیده
  روستا و شهر دو شکل عمدة سکونت و اجتماع انسانی‌اند که در ارتباط با یکدیگر قراردارند. این رابطه با نوعی دوگانگی همراه است که براساس دو عنصر تفاوت و تضاد تعریف می‌شود. دوگانگی و شکاف موجود که طی تاریخ شکل‌گرفته، باعث شده است تا جامعة شهری نگاهی از بالا به روستا و روستایی داشته باشد؛ به طوری که بازتاب این نگرش را در شعر فارسی می­بینیم. ...  بیشتر

عملکرد و پیامدهای فعالیت تجاری کمپانی های ونشتورگ و تسنترسایوز شوروی در مناطق شمالی ایران ( 1300 تا 1306ش)

سید حسن شجاعی دیوکلائی؛ محمدحسن پورقنبر

دوره 10، شماره 2 ، اسفند 1397، ، صفحه 117-136

https://doi.org/10.22059/jhss.2019.260410.473002

چکیده
  پس از پیروزی انقلاب چپ­گرایانه در همسایة شمالی ایران، یعنی روسیه، حکومت این کشور بنا بر رویکرد سوسیالیستیِ خود، اقتصاد را کاملاً در اختیار گرفت و تجارت خارجی را ملی اعلام کرد. برای تحقق این هدف، حکومت شوروی در اواخر سال 1299ش دو کمپانی دولتی ونشتورگ و تسنترسایوز را تأسیس و صادرات و واردات شوروی را به انحصار آنها درآورد. پیوند اقتصاد ...  بیشتر

بررسی حوادث سیاسی جنوب ایران در نیمۀ اول قرن هشتم هـ.ق. با تکیه بر سنگ‌نوشته‌های نویافته در شاهوگَت: مکران

روح‌اله شیرازی؛ بهروز برجسته دلفروز

دوره 6، شماره 2 ، اسفند 1393، ، صفحه 119-134

https://doi.org/10.22059/jhss.2015.56620

چکیده
  اهمیت سنگ­نوشته­ها از این جهت که جزء منابع دست­اولی هستند که به رخدادهای تاریخی اشاره دارند، بر کسی پوشیده نیست. هدف نوشتار حاضر معرفی سنگ­نوشته­های شاهوگت است که در نزدیکی روستای تابَک­تَل از توابع دهستان چاهان در حوالی نیک­شهر کشف شده­اند. این سنگ­نوشته­ها به وقایعی اشاره دارند که در اواخر قرن هفتم و اوایل قرن ...  بیشتر

کارکرد سیاسی، اجتماعی و اقتصادی آتشکده‌ها در عصر ساسانی

علی‌اصغر میرزایی

دوره 1، شماره 2 ، اسفند 1388، ، صفحه 123-137

چکیده
  تلاش حاکمان ساسانی برای استقرار حکومت، ایجاد تحوّلی عمده در نظام حکومتی پیشین و پایه‌ریزی نظمی نوین بود. بانیان این حکومت، میراث حکومت اشکانی و حکومت‌های پیش از آن را پیش ‌رو داشتند؛ آنان از یک سو با معنای شاهنشاهی که مرده‌ریگی از اشکانیان و حکومت‌های پیش از آن بود و از سوی دیگر با اندیشه‌های دینی زرتشتی که میراث دودمان‌های برجای ...  بیشتر

ویژگی‌های «کانون نسخه‌پردازی متون آموزشی فارسی در چین»؛ طرح مقدماتی

محمدباقر وثوقی؛ مهران رضایی

دوره 9، شماره 1 ، خرداد 1396، ، صفحه 123-141

https://doi.org/10.22059/jhss.2018.233292.472816

چکیده
  زبان فارسی در آموزش دینی مسلمانان چین که به‌نام «آموزش مسجدی» شناخته می­شود، از جایگاه ویژه­ای برخودار است. قوم «هوی­هوی» یکی از اقوام مسلمان چین و در­حال­حاضر از مهم­ترین اقلیت­های قومی آن کشور محسوب می­شوند. از قرن دهم هجری به­بعد به دلیل شرایط خاص حاکم بر منطقه، اقلیت مسلمان «هوی‌هوی» در چین ارتباط ...  بیشتر

بازخوانی امّی ‌بودن پیامبر اسلام (ص)

محمد¬حسین واثقی راد

دوره 4، شماره 2 ، اسفند 1391، ، صفحه 125-144

https://doi.org/10.22059/jhss.2013.30335

چکیده
  در موضوع توانمندی رسول خدا (ص) بر خواندن و نوشتن یا عدم توانایی آن حضرت، از دیرباز اختلاف‌نظر بوده است. بسیاری گفته‌اند آن حضرت تا پایان عمر خواندن و نوشتن نمی‌دانسته است. این کسان برای اثبات ادعای خود به واژة امّی و امیین استدلال کرده‌اند که در فرهنگ لغت به فرد بی‌سواد معنی‌شده و در قرآن دربارة پیامبر (ص) به‌کار رفته است و صلح حدیبیه ...  بیشتر

حقوق اجتماعی زن در اندیشۀ محمد قاسم امین

یاسمن یاری

دوره 7، شماره 2 ، آذر 1394، ، صفحه 125-144

https://doi.org/10.22059/jhss.2016.59454

چکیده
  این پژوهش تلاش دارد با بررسی اندیشه­های محمد قاسم امین، نگاه این اندیشمند مصری به مسئلۀ زن را درک نماید. در این نوشتار، به این پرسش بنیادین پاسخ ­داده می­شود که متون وی، دربارۀ حقوق اجتماعی زن مصری، چگونه صورت­بندی شده است؟ در این راستا، از رویکرد نظری تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف بهره گرفته شده است. مدعای این پژوهش این­گونه ...  بیشتر

مطالعۀ تأثیر نگاره‌های عاشورایی نسخ چاپ سنگی کلیات جودی بر کاشی‌های تکیه معاون‌الملک

فاطمه عسگری؛ مهناز شایسته فر

دوره 13، شماره 2 ، شهریور 1400، ، صفحه 147-173

https://doi.org/10.22059/jhss.2021.325817.473432

چکیده
  نسخه­ های چاپ سنگی مذهبی، یکی از رایج­ترین کتب دوران قاجار، ارتباط تنگاتنگی با فرهنگ مردم پیداکرده و بر سایر هنرها نیز تأثیرگذار بوده است. در این راستا، پژوهش حاضر، سعی دارد، مسئله تأثیر نگاره­های عاشورایی و یکی از مؤثرترین تصاویر کتب چاپ سنگی (کلیات جودی) بر کاشی‌نگاره‌های تکیه معاون‌الملک را مورد مطالعه و تحلیل قرار دهد. ...  بیشتر

تاریخ سیاسی پادشاهی الیپی

کاظم ملازاده؛ علیرضا گودرزی

دوره 7، شماره 1 ، شهریور 1394، ، صفحه 153-172

https://doi.org/10.22059/jhss.2015.57836

چکیده
  پادشاهی الیپی در اوایل هزارۀ نخست ق.م در منطقۀ لرستان شکل گرفته و نقش مهمی در تحولات منطقه، به­ویژه در ارتباط با دو دولت رقیب، آشور و ایلام بازی کرده است. بازسازی تاریخ سیاسی پادشاهی الیپی بیشتر متکی بر منابع آشوری است که تنها مقاطع خاص و کوتاهی از حیات این دولت را پوشش می‌دهند. نخستین برخورد ثبت شدة آشوری‌ها با الیپی مربوط به سال ...  بیشتر

طرح تأسیس بانک ملی در نخستین دورۀ مجلس شورای ملی؛ ضرورت‌ها و موانع (1324-1326هـ.ق)

محمدتقی مختاری؛ محمد بیطرفان

دوره 6، شماره 1 ، شهریور 1393، ، صفحه 123-142

https://doi.org/10.22059/jhss.2015.52747

چکیده
  پس از پیروزی انقلاب مشروطیت زمینه­های شکل­گیری نهادهای نوین فراهم شد. یکی از مؤلفه­های اصلی این نهادها، آشنایی مردم با حقوق سیاسی و اجتماعی خود بود. لذا تشکیل مجلس و نهادهای سیاسی و مدنی در ولایات ایران، ضرورت استقلال سیاسی و اقتصادی کشور را آشکار نمود. طرح تأسیس بانک ملی، به عنوان یکی از دغدغه­های مهم نمایندگان مجلس، در راستای ...  بیشتر

شورش مصر؛ استراتژی آتن برای واگرایی در شاهنشاهی هخامنشی و تدابیر اردشیر اوّل

علیرضا سلیمان زاده

دوره 11، شماره 2 ، اسفند 1398، ، صفحه 123-142

https://doi.org/10.22059/jhss.2020.254004.472953

چکیده
  مطالعه دربارۀ تاریخ شاهنشاهی هخامنشی پس از مرگ بنیان‌گذار آن طیّ دو قرن، حاکی از آن است که آنها پس از هرسال ناآرامی خشونت‌آمیز تنها به‌طور متوسط چند سالِ مسالمت‌آمیز را پشت سر گذاشته‌اند که نیازمند آسیب‌شناسی دقیق‌تر از زوایای متفاوتی است. هنگامی‌ که مصریان از مرگ خشایارشا و از کشمکشی که بر سر جانشینی او درگرفته بود، آگاهی یافتند؛ ...  بیشتر