Document Type : Research Paper

Author

Assistant Professor in history, Islamic Azad university Shahrood

Abstract

Economic factors are among the many reasons that researchers consider as the causes of the collapse of Iranian governments during the Islamic era, what are being studies in the researches of contemporary scholars who want to recognize the economic roots of decadence and fall of them. A review on harmful economic changes occurred in the period of Safavids ruling in the mid-17th century can help us to clarify the causes of their fall and to find out the false beliefs about economic development throughout the Safavid period. On the basis of reliable written resources and through theoretical researches, it has been tried in present study to mention the weakness of Iran's fundamental structures during the period of Safavids and the effect of several factors such as governmental monopoly, reduction of revenues in goods transit, the heterogeneity of foreign trade capability, neglecting of agricultural optimization, etc. on the decline of the political system. The results show how various internal factors, such as: the government monopoly, and its weakness in economic planning, and the problems caused by war and instability, on one hand, and external factors such as: financial and commercial increasing of foreign competitors' capability and damages caused by reduced surveillance and increased border threats led to the collapse of Iran's economic structure and then the fall of the Safavid government.

Keywords

آصف (رستم الحکماء)، محمدهاشم، رستم­التواریخ، تصحیح میترا مهرآبادی، تهران، دنیای کتاب، 1382.
آغاجری، هاشم، «پژوهش­های مورخان شوروی دربارة علل بحران­های اجتماعی و اقتصادی ایران در
       دورة حکومت صفویان»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، ش 37 و 38، 50-57 ، آذر 1379.
اعتمادالسلطنه، محمدحسن، تاریخ منتظم ناصری، تصحیح محمداسمعیل رضوانی، جلد 2، تهران، دنیای کتاب، 1367.
اولئاریوس، آدام، سفرنامه، ترجمة حسین کردبچه، جلد 2، تهران، کتاب برای همه، 1369.
بنانی، امین و همکاران،  صفویان، ترجمة یعقوب آژند، چاپ دوم، تهران، مولی، 1390.
بیلیس، جان و استیو اسمیت، جهانی­شدن سیاست، ترجمة ابوالقاسم راه­چمنی، تهران، ابرار معاصر، 1383.
تاورنیه، ژان، سفرنامه، ترجمة ابوتراب نوری، اصفهان، کتابفروشی تائید، 1336.
جعفریان،رسول، صفویه در عرصة دین، فرهنگ و سیاست، ج3، تهران،پژوهشکدة حوزه ودانشگاه، 1379
حزین، محمدعلی، تاریخ و سفرنامة حزین، به کوشش علی دوانی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1375.
سانسون، مارتین، سفرنامه؛ وضع کشور شاهنشاهی ایران در زمان شاه سلیمان صفوی، ترجمة تقی تفضلی، تهران، ابن سینا، 1346.
شاردن، ژان، سیاحتنامة شاردن؛ آداب و عادات و صنایع و نقود ایران، جلد 4، ترجمة محمد عباسی، تهران، امیرکبیر، 1336.
                          ، سیاحتنامه؛ سازمان نظام سیاسی و مدنی ایران، جلد 8، ترجمة محمد عباسی، تهران،  امیرکبیر، 1345.
طباطبائی، جواد، دیباچه­ای بر سیر انحطاط در ایران،  تهران ، نگاه معاصر،1380.
فوران، جان، مقاومت شکننده، تاریخ تحولات اجتماعی ایران از صفویه تا انقلاب اسلامی، ترجمة احمد تدین، چاپ دوم، تهران، رسا، 1378.
فیدالگو، گریگوریو پرییرا، گزارش سفیر کشور پرتغال در دربار سلطان­حسین صفوی، ترجمة ژان
اوبن و پروین حکمت، تهران، دانشگاه تهران، 1357.
قمی، قاضی احمد، خلاصة التواریخ، تصحیح احسان اشراقی، ج1، چ دوم، تهران، دانشگاه تهران، 1383.
کروسینسکی، تادیوز یودا، سفرنامه کروسینسکی، ترجمة عبدالرزاق دنبلی (مفتون)، تصحیح مریم میراحمدی، تهران، توس، 1363.
کمپفر، انگلبرت، سفرنامة کمپفر، ترجمة کیکاووس جهانداری، تهران،خوارزمی، 1360.
گیرشمن، رومن، ایران از آغاز تا اسلام، ترجمة محمد معین، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1336.
گیلاننتز، پطروس، گزارش­های گیلاننتز یا سقوط اصفهان، ترجمة محمد مهریار، اصفهان، شهرداری اصفهان، 1371.
لاکهارت، لارنس، انقراض سلسلة صفویه و ایام استیلای افغانها در ایران، ترجمة مصطفی قلی­عماد، چاپ سوم، تهران، مروارید، 1368.
لمبتن، آن،  تداوم و تحول در تاریخ میانه ایران، ترجمة یعقوب آژند، تهران، نی، 1372.
متی، رودی، اقتصاد و سیاست خارجی عصر صفوی، ترجمة حسن زندیه، تهران، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1387.
                          ، ایران در بحران، زوال صفویه و سقوط اصفهان، ترجمة حسن افشار، تهران، مرکز، 1393.
مستوفی، محمدمحسن بن محمدکریم، زبدة التواریخ، تصحیح بهروز گودرزی، تهران، بنیاد موقوفات افشار یزدی، 1375.
منشی، اسکندربیک ترکمان، تاریخ عالم آرای عباسی، به کوشش محمداسماعیل رضوانی، جلد 3، تهران، دنیای کتاب، 1377.
موسوی فندرسکی، ابوطالب، تحفة العالم در اوصاف شاه سلطان­حسین، به کوشش رسول جعفریان، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، 1388.
میرجعفری، حسین و همکاران، «پیامدهای سیاست خاصه­سازی در دورة صفویه»، مجلة دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، دورة 2، ش 44-45، بهار و تابستان 1385، صص1-16
میرخواند، محمدبن خاوندشاه و رضاقلی هدایت، تاریخ روضة الصفاء، ، تصحیح جمشید کیانفر، جلد 12، تهران، اساطیر، 1380.
مینورسکی، ولادیمیر، سازمان اداری حکومت صفوی، ترجمة مسعود رجب­نیا ،تهران، زوار، 1334.
نراقی، حسن، آثار تاریخی شهرستان­های کاشان و نطنز، تهران، انجمن آثار ملی، 1348.
نظری هاشمی، محمد، «نگاهی دوباره به فاجعة سقوط اصفهان»، مجله دانشکده ادبیات و علوم  انسانی
      دانشگاه اصفهان، ش 15، 35-46، زمستان 1377.
نویدی، داریوش، تغییرات اجتماعی اقتصادی در ایران عهد صفوی، ترجمه هاشم آغاجری، تهران، نی، 1386.
وارد، محمدشفیع، مرآت واردات، تاریخ سقوط صفویان، پیامدهای آن و فرمانروایی ملک محمود سیستانی ، تصحیح منصور صفت گل ، تهران: میراث مکتوب،1383
واله اصفهانی، محمد یوسف، ایران در زمان شاه صفی و شاه عباس دوم (1071-1038ه. ق)،
       تصحیح محمدرضا نصیری، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی،1380.
یلفانی، رامین، «موقعیت اقتصادی دوران شاه سلطان­حسین صفوی»، فقه و تاریخ تمدن، سال 4، ش 16، تابستان 1387 ، صص 149-166.
Newman, Andrew, j, Safavid Iran Rebirth of a Persian Empire,  Londin: I.B. Tauris & Co Ltd, 2006.