Document Type : Research Paper

Authors

1 Ph.D. Candidate in History, Shahid Beheshti University

2 Associated Professor in History, Shahid Beheshti University

Abstract

Under the title of “Fadāiyān-e Shāh”, some militia groups were formed in some regions of the country to support the Shah during the reign of Pahlavi II. These groups were different from the other similar groups of government supporters, such as urban thugs or temporary partisans, in terms of formation, function, organization and their relations with the government. The Fadāiyān-e Shāh supported the shah and the army in some of events caused by World War II and the coup of August 19, 1953. The main issue, here, is the study of organizing process of such groups with a relatively permanent nature in terms of history and the impact of institutional factors. To obtain descriptive findings, the historical data has been extracted from military and governmental documents, interviews with some individuals associated with militias and other sources, and they have been used in this study, through a historical method, to provide an interpretative plan. The results show that these organizations had initially tried to strengthen government forces in the form of temporary partisan groups at the beginning of the World War II and afterwards, and the government gave them an informal legitimacy after the crisis in Azerbaijan. They succeeded in achieving an organizational system through the provocation of the army and the radical wing, when Mosaddeqh was serving as Iran's prime minister. After the coup, the government used their ideological and organizational experiences as a model to create a comprehensive militia organization.

Keywords

آذرآبادگان، سال­های 1-4، ش 18، 20، 31، 35، 36، 86، 87، 90، 96، 99، 101، 121، 126 و 133، 1328-1332.
آذرمرد، سال 4، ش23، مرداد 1331.
آتش، سال 1، ش 55، 1325.
آریا بخشایش، یحیی، «رشت بین دو کودتا»، مطالعات تاریخی، ش3، تابستان 1383، 54 ـ91.
آزموده، حسین، «گفتگو با حسین آزموده»، گردآورنده حبیب لاجوردی، پروژۀ تاریخ شفاهی ایران دانشگاه هاروارد، جلد1، دانشگاه هاروارد، مرکز مطالعات خاورمیانه، 1984.
اختر آذربایجان، سال­های 1-2، ش1، 12 و 93، 1335-1336.
اس‍ن‍ادی‌ از اح‍زاب‌ س‍ی‍اس‍ی‌ در ای‍ران‌ (۱۳۲۰-۱۳۴۰ش‌)، ت‍ه‍ران‌، وزارت‌ ف‍ره‍ن‍گ‌ و ارش‍اد اس‍لام‍ی‌، ۱۳۷۹.
اشمیت، کارل، نظریۀ پارتیزان: حاشیه‌ای بر مفهوم امر سیاسی، ترجمۀ طاهر خدیو و مصطفی احمدزاده، تهران، فلات، 1396.
 اطلاعات، سال 32، ش 9458 و9596، 1336-1337.
اطلاعیة سازمان مرکزی حزب خورشید، ش ۹۹۹/۳۳۱۱۷، سازمان اسناد ملی.
باقری بسطامی، عادل و کریم سلیمانی، «چگونگی تشکیل جمعیت فداکاران آذربایجان به رهبری محمّد دیهیم و رویکرد آن در قبال دولت ملی دکتر مصدق»، تاریخ اسلام و ایران، دورة جدید، ش22 (پیاپی 112)، تابستان 1393، ‌29ـ45.
بدرمنیر، سال 33، ش 3123، 1327.
بیانیۀ کمیته سازمان فداییان شاهنشاهی شهرستان بندر پهلوی، ش16552، مرکز اسناد ریاست جمهوری.
تاریخ سیستان‏، تصحیح ملک‌الشعراء بهار، تهران‏، پدیده خاور، 1366.
تشکیل سازمان دفاع غیرنظامی و سازمان مقاومت ملی، ش 23957/293، سازمان اسناد ملی.
تقی‌زاده، حسن، زن‍دگ‍ی‌ طوف‍ان‍ی‌: خ‍اطرات‌ س‍ی‍ّدح‍س‍ن‌ ت‍ق‍ی‌زاده‌، ب‍ه‌ک‍وش‍ش‌ ای‍رج‌ اف‍ش‍ار، ت‍ه‍ران‌، ع‍ل‍م‍ی‌‏‫، ۱۳۶۸.
تهران مصور، سال 5، ش 192، 1325.
جمعیت فدائیان شاه، ش 1959/293/98، سازمان اسناد ملی ایران.
جم، فریدون، «گفتگو با فریدون جم»، پروژۀ تاریخ شفاهی ایران دانشگاه هاروارد، جلد نهم، ، دانشگاه هاروارد، مرکز مطالعات خاورمیانه، 1981.
خاطرات شعبان جعفری، به کوشش هما سرشار، ت‍ه‍ران‌، ث‍ال‍ث‌‏‫، 1394.
داد، سال 11، ش 2747، 1332.
دستور جلوگیری از احزاب شاه­دوست و فدائیان شاه در کشور، ش 1031/364/97، سازمان اسناد ملی.
دیهیم، محمد، خاطرات منتشرنشده، به‌کوشش حمید دیهیم، بی­تا.
دیهیم، حمید (فرزند محمد دیهیم)، مصاحبۀ حضوری (با نویسندۀ مسئول)، تهران، 23/12/1396.
رسولی‌پور، مرتضی، «گزارش کامل ششمین نشست بررسی مطبوعات از شهریور 1320 تا بهمن 1357 با حضور دکتر انور خامه­ای و مرتضی کاشانی»، تاریخ معاصر ایران، سال 11، ش 41، بهار 1386.
زاده‌م‍ح‍م‍دی‌، م‍ج‍ت‍ب‍ی،‌ ل‍وم‍پ‍ن‌ه‍ا در س‍ی‍اس‍ت‌ ع‍ص‍ر پ‍ه‍ل‍وی‌ (۱۳۰۴ - ۱۳۴۲)، ت‍ه‍ران‌، ن‍ش‍ر م‍رک‍ز‏‫، ۱۳۸۵.
زهتابی، عبدالله (سردبیر آذرآبادگان/ عضو سازمان فداکاران آذربایجان)، مصاحبۀ حضوری (با نویسندۀ مسئول)، تبریز، 16/08/1397.
سپیدرود، سال 21، ش2، 1326.
سلیمانی، کریم، «سازمان کوک و جمعیت فداکاران آذربایجان، براساس اسناد نویافتة گارد شاهنشاهی»، مطالعات تاریخ فرهنگی، س2، ش5، پاییز 1389، ‌115ـ142.
سیاسی، علی‌اکبر، یک زندگی سیاسی: خاطرات دکتر علی‌اکبر سیاسی، تهران، ثالث، 1386.
شارق، احمد، ق‍س‍م‍ت‍ی‌ از م‍ش‍ک‍لات‌ س‍ی‍اس‍ی‌ پ‍ن‍ج‍اه‌ س‍ال‍ۀ‌ خ‍ان‍دان‌ ج‍ل‍ی‍ل‌ پ‍ه‍ل‍وی‌ در ای‍ران‌، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
شیپور، دوره 2، ش 8، 1333.
طوفان، جلال، کودتای 28 مرداد 1328 و خانه به دوشی‌های من، شیراز، تخت جمشید، 1397.
طوفان جنوب، سال 1، ش 24،21 و 25، 1331-1332.
ع‍ظی‍م‍ی‌، ف‍خ‍رال‍دّی‍ن‌، ب‍ح‍ران‌ دم‍وک‍راس‍ی‌ در ای‍ران، ت‍رج‍م‍ۀ‌ ع‍ب‍دال‍رض‍ا ه‍وش‍ن‍گ‌ م‍ه‍دوی‌، ب‍ی‍ژن‌ ن‍وذری‌، ت‍ه‍ران‌، آس‍ی‍م‌‏‫، ۱۳۸۷.
ف‍اوس‍ت، ل‍وئ‍ی‍س‌، ای‍ران‌ و ج‍ن‍گ‌ س‍رد: ب‍ح‍ران‌ آذرب‍ای‍ج‍ان‌ (۱۳۲۴- ۱۳۲۵)، ت‍رج‍م‍ۀ ک‍اوه‌ ب‍ی‍ات‌، ت‍ه‍ران‌، وزارت‌ ام‍ور خ‍ارج‍ه‌، ۱۳۷3.
فرخ، مهدی، خ‍اطرات‌ س‍ی‍اس‍ی‌ فرخ‌ م‍ع‍ت‍ص‍م‌ال‍س‍ل‍طن‍ه‌، ت‍ه‍ران، جاویدان، بی­تا.
فداییان شاه، مجموعه اسناد فهرست­نشده، مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
فرمان، سال 11، ش 503، 1332.
ق‍دی‍م‍ی‌، ذب‍ی‍ح‌ال‍ل‍ه،‌ ت‍اری‍خ‌ ب‍ی‍س‍ت‌­وپ‍ن‍ج‌ س‍ال‍ۀ‌ ارت‍ش‌ ش‍اه‍ن‍ش‍اه‍ی‌ ای‍ران‌، تهران، مجلس، بی‌تا.
کسروى‏، احمد، تاریخ هیجده­سالۀ آذربایجان‏، تهران، امیرکبیر، 1383.
گزارش اوضاع اجتماعی بندر پهلوی، ش3487، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
گزارش فعالیت احزاب سومکا، آریا و فداییان‌شاه، ش94ـ91ـ632، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
گزارش فعالیت سازمان جان‌نثاران، ش 8684/293، سازمان اسناد ملی.
گیلان­زمین، سال 1، ش1، 1328.
گیلانشهر، سال 3، ش81، 1327.
مذاکرات مجلس شورای ملی، ۲۰ آذر ۱۳۳۵، نشست ۴۱.
مشکاتی، شاهرخ (فرزند سالارمشکات)، مصاحبۀ حضوری (با نویسندۀ مسئول)، تهران، 26/07/1397.
مکاتبات سازمان نیروی مقاومت ملی، ش 111919/293، سازمان اسناد ملی ایران.
نفیسی، سعید، ت‍اری‍خ‌ م‍ع‍اص‍ر ای‍ران‌ از چ‍ه‍ارم‌ اس‍ف‍ن‍د م‍اه‌ ۱۲۹۹ ت‍ا ب‍ی‍س‍ت‌ و چ‍ه‍ارم‌ ش‍ه‍ری‍ورم‍اه‌ ۱۳۲۰، ب‍ا مقدمه‌ و ف‍ه‍رس‍ت‌ ع‍ل‍ی‌ زری‍ن‌ق‍ل‍م‌، بی‌جا، فروغی، 1345.
هدایت (مخبرالسّلطنه‏)، مهدیقلى، خاطرات و خطرات‏، تهران‏، زوار، 1385.
هور، سال 3، ش 2ـ18، مرداد 1324.
Bohmelt, T, and Clayton G., “Auxiliary Force Structure: Paramilitary Forces and Pro-Government Militias,” Comparative Political Studies, Vol. 51, Issue 2, 2017.
Carey, S. C., Mitchell, N. J., and Lowe, W., “States, the security sector, and the monopoly of violence: A new database on pro-government militias,”  Peace Research, Vol. 50, Issue 2, 2013.