Document Type : Research Paper
Author
Assistant Professor of History, University of Tehran
Abstract
The city of Vladikavkaz, founded during the expansion of the Russian Empire to the Caucasus in the late eighteenth century, gradually attracted immigrants from inside and outside the empire. This city, especially since the second half of the nineteenth century, became one of the destinations for permanent and temporary migrations from Persia. With the increase of the Iranian population in Vladikavkaz and the surrounding areas, the Iranian consulate was established there in 1897. The aim of this study is to provide a general overview of the activities of Iranian officials and immigrants in Vladikavkaz since the establishment of the Iranian consulate in 1897 until the collapse of the Tsarist Empire and the outbreak of civil war in Russia based on the consular records in the archive of Iran’s Ministry of Foreign Affairs. Through its efforts to establish and maintain a Shia mosque, Nowruz School, and Hemmat Association, the Iranian consulate played an important role in supporting solidarity among the Iranian diaspora in the city and protecting the rights of the Iranian citizens. However, the affairs with the Russian Empire, hostility and rivalry inside the Iranian Foreign Ministry, and financial problems were the main challenges faced by the Persian consul in Vladikavkaz.
Keywords
ابوالقاسمی، محسن، دربارۀ زبان آسی، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، 1348.
حکیمیان، حسن، «کارمزدی و مهاجرت»، ترجمۀ افسانه منفرد، تاریخ معاصر ایران: کتاب هفتم، تهران، بنیاد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامی، 1374.
خسروپناه، محمدحسین، «کارنامه و روزگار ایرانیان مهاجر در قفقاز: 1900-1920»، نگاه نو، ش 43، 31-73، زمستان 1378.
دهنوی، نظامعلی، ایرانیان مهاجر در قفقاز: فعالیت‌های فرهنگی در سال‌های 1900-1931م، تهران، مرکز اسناد وزارت خارجه، 1383.
رضا، عنایت‌الله، «اوستیا»، مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، س2، ش1، 151-162، تابستان 1372.
رضاپور، عباس، «اسنادی از وضعیت ایرانیان در قفقاز و عملکرد نمایندگی‌های ایران طی سال‌های 1329-1323 قمری»، تاریخ روابط خارجی، س14، ش 5، 75-100، بهار 1392.
رضوان‌فر، مرتضی، مصاحبۀ شفاهی در دانشگاه تهران، 11/2/1398.
ناصرالدین‌شاه، روزنامۀ خاطرات ناصرالدین‌شاه در سفر دوم فرنگستان، به کوشش فاطمه قاضیها، تهران، سازمان اسناد ملی ایران، 1379.
ـــــــــــــ، روزنامۀ خاطرات ناصرالدین‌شاه در سفر سوم فرنگستان (کتاب اول)، به کوشش محمداسماعیل رضوانی و فاطمه قاضیها، تهران، سازمان اسناد ملی ایران، 1378.
ـــــــــــــ، روزنامۀ خاطرات ناصرالدین‌شاه در سفر سوم فرنگستان (کتاب سوم)، به کوشش محمداسماعیل رضوانی و فاطمه قاضیها، تهران، سازمان اسناد ملی ایران، 1373.
روزنامۀ مجلس، س4، ش28، ص14، 9 ذوالقعدۀ 1328/12 نوامبر1910.
ـــــــــــــ، س4، ش27، ص1، 27 ذوالحجۀ 1328/26 دسامبر 1910.
سپهر، عبدالحسین‌خان (ملک‌المورخین)، مرآت‌الوقایع مظفری، به تصحیح عبدالحسین نوائی، جلد1و2، تهران، میراث مکتوب، 1386.
شاکری، خسرو، پیشینه‌‌های اقتصادی- اجتماعی جنبش مشروطیت و انکشاف سوسیال‌‌دموکراسی در آن عهد، تهران، اختران، ۱۳۸۴.
«مکتوب از ولادی‌قفقاز»، ضمیمۀ فارسی روزنامۀ ارشاد، ش12، ص2، 4 صفر 1324/17 مارت 1906.
موجانی، علی و باقر سخائی، فرهنگ رجال و کارگزاران دیپلماسی ایران، تهران، کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، 1391.
یکتایی، مجید، «یک طایفۀ آریایی به نام آسی‌ها یا ایرونی‌ها»، بررسی‌های تاریخی، ش20-21، 163-170، خرداد-شهریور 1348.
Betoyeva, M. D. & Biryukova, L. D., Istoriya Vladikavkaza (1781-1990 gg.): Sbornik dokumentov i materialov, Vladikavkaz, 1991.
Jersild, Austin, Orientalism and Empire: North Caucasus Mountain Peoples and the Georgian Frontier, 1845-1917, Montreal: McGill-Queen's Press, 2002;
Kanukova, Z.V., Staryy Vladikavkaz. Istoriko-etnologicheskoye issledovaniye, Vladikavkaz, 2006, available in http://www.nocss.ru/projects/24/g14.
Kanukova, Z. V. & Khubulova, S. A., Religiya v istorii i kul'ture polietnichnogo goroda, Vladikavkaz, 2006.
Kanukova, Zalina V., and Tuaeva, Berta V. “The Persian community in Vladikavkaz: preserving ethnic identity in an alien cultural environment.” RUDN Journal of Russian History, vol. 18, no. 3: 560–588, August 2019.
Kerceva, Galina, “Migratsionnyye protsessy v g. Vladikavkaze v 1861-1917 gg.”, in Armenia, Caucaso e Asia Centrale: Ricerche 2017, Venezia, 2017.
Kusov, G.I., Vstrechi so starym Vladikavkazom, Vladikavkaz, Alaniya Publ., 1998.
Pervaya Vseobshchaya perepis' naseleniya Rossiyskoy imperii 1897 g. Terskaya oblast', Terskaya oblast', 1905.
Shukyurov, Kerim, “Migratsiya naseleniya mezhdu Rossiyey i Iranom v XIX - nachale XX vekov (politiko-pravovyye voprosy)”, Kavkaz & globalizatsiya, 2009, T. 3. Vyp. 2-3: 210–219.
Tuayeva, B.V., Goroda Severnogo Kavkaza: obshchestvenno-kul’turnaya sreda vo vtoroy polovine XIX – nachale XX vv. Seriya “Pervaya monografi ya”, Vladikavkaz, SOIGSI Publ., 2008.
___________, Lokal’naya istoriya: osobennosti kul’turnoy i obshchestvennoy zhizni gorodov Severnogo Kavkaza vo vtoroy polovine XIX – pervoy treti XX vekov, Vladikavkaz, SOIGSI Publ., 2010.
اسناد چاپ‌نشده
از ایرانیان ولادی‌قفقاز به وزیر خارجه، س1326، ک12، پ20، ش6، استادوخ، 26 فوریۀ 1908.
از پترزبورگ به تهران، س1332، ک13، پ19، ش3، استادوخ، 14 ربیع‌الاول 1333.
از پترزبورگ به وزارت خارجه، س1326، ک12، پ20، ش14، استادوخ، 16 شوال 1326.
از پتروفسک به وزارت خارجه، س1328، ک12، پ7، ش48، استادوخ، 5 مارس 1910 روسی [یولیانی].
از تفلیس به تهران، س1333، ک13، پ1، ش70، استادوخ، 11 ذوالحجۀ 1333.
از تفلیس به وزارت خارجه، س1319، ک6، پ1، ش20، استادوخ، ذوالقعدۀ 1319.
از تفلیس به وزارت خارجه، س1319، ک6، پ1، ش17، استادوخ، 2 ذوالحجۀ 1319.
از تفلیس به وزارت خارجه، س1328، ک12، پ7، ش57، استادوخ، بی‌تا.
از تفلیس به وزارت خارجه، س1330، ک63، پ2، ش5، استادوخ، 4 محرم 1330.
از تفلیس به وزارت خارجه، س1330، ک63، پ2، ش8، استادوخ، 8 محرم 1330.
از مجلس شورای ملی به وزارت خارجه، س1328، ک12، پ17، ش45، استادوخ، 7 سنبلۀ 1289ش.
[از محمدحسین‌بیگ] به وزیر خارجه، س1320، ک8، پ12، ش28، استادوخ، 16 محرم 1320.
از محمدرضاخان به وزارت خارجه، س1328، ک12، پ7، ش33، استادوخ، 7 جمادی الاول 1328.
از محمدرضاخان به وزارت خارجه، س1328، ک12، پ7، ش41، استادوخ، 12 جمادی‌الثانی 1328.
از مشیرالملک به وزارت خارجه، س1322، ک6، پ12، ش2، استادوخ، 12 شعبان 1322.
از وزارت خارجه به ولادی‌قفقاز، س 1319، ک6، پ1، ش28، آرشیو وزارت خارجۀ ج.ا.ایران (استادوخ)، 16 صفر 1319.
از وزارت خارجه به پترزبورگ، س1327، ک12، پ5، ش9، استادوخ، 5 ربیع‌الاول 1327.
از وزارت خارجه به پترزبورگ، س1327، ک12، پ9، ش11، استادوخ، 2 ذوالحجۀ 1327.
از وزارت خارجه به تفلیس، س1336، ک12، پ24، ش5، استادوخ، 25 جمادی‌الثانی 1336.
از وزارت خارجه به تفلیس، س1337، ک13، پ31، ش1-2، استادوخ، 11-12 شعبان 1337.
از وزارت خارجه به محمدرضاخان، س1327، ک12، پ9، ش10، استادوخ، 2 ذوالحجۀ 1327.
از وزارت خارجه به مسیو دوت، س1328، ک12، پ7، ش24، استادوخ، 18 جمادی‌الاول 1328.
از وزارت خارجه به ولادی‌قفقاز، س1326، ک12، پ20، ش7، استادوخ، 27 صفر 1326.
از وزارت خارجه به ولادی‌قفقاز، س1328، ک12، پ7، ش43، استادوخ، 7 شعبان 1328.
از ولادی‌قفقاز به پترزبورگ، س1323، ک7، پ3، ش64، استادوخ، 19 شوال 1323.
از ولادی‌قفقاز [به تفلیس]، س1322، ک7، پ6، ش5، استادوخ، اول ربیع‌الثانی 1322.
از ولادی‌قفقاز به تفلیس، س1332، ک13، پ5، ش54، استادوخ، 14 ذوالحجۀ 1332.
از ولادی‌قفقاز به تهران، س1336، ک12، پ18، ش4، استادوخ، 20 قوس 1336.
از ولادی‌قفقاز به تهران، س1336، ک12، پ24، ش6، استادوخ، 30 جدی 1336.
از ولادی‌قفقاز به وزارت خارجه، س1326، ک12، پ20، ش1، استادوخ، 5 اکتبر 1908.
از ولادی‌قفقاز به وزارت خارجه، س1327، ک12، پ9، ش6، استادوخ، 8 ذوالحجۀ 1327.
از ولادی‌قفقاز به وزارت خارجه، س1328، ک12، پ7، ش18، استادوخ، اول محرم 1328.
از ولادی‌قفقاز به وزارت خارجه، س1328، ک12، پ17، ش12، استادوخ، 14 محرم 1328.
از ولادی‌قفقاز به وزارت خارجه، س1328، ک12، پ7، ش10، استادوخ، بی‌تا (ورود به کابینۀ وزارت خارجه: 12 صفر 1328).
از ولادی‌قفقاز به وزارت خارجه، س1328، ک12، پ7، ش16، استادوخ، 24 صفر 1328.
از ولادی‌قفقاز به وزارت خارجه، س1328، ک12، پ7، ش58، استادوخ، 27 رجب 1328.
از ولادی‌قفقاز به وزارت خارجه، س1328، ک12، پ7، ش60، استادوخ، 24 ذوالقعدۀ 1328.
از ولادی‌قفقاز به وزارت خارجه، س1329، ک12، پ4، ش3، استادوخ، 6 شوال 1329.
از ولادی‌قفقاز به وزارت خارجه س1329، ک12، پ4، ش7، استادوخ، 18 ربیع‌الثانی 1329.
از ولادی‌قفقاز به وزارت خارجه، س1330، ک13، پ4، ش5، استادوخ، ربیع‌الثانی 1330.
از ولادی‌قفقاز به وزارت خارجه، س1330، ک13، پ4، ش8، استادوخ، 15 جمادی‌الاول 1330.
از ولادی‌قفقاز به وزارت خارجه، س1330، ک13، پ4، ش11، استادوخ، 18 جمادی‌الثانی 1330.
از ولادی‌قفقاز به وزارت خارجه، س1330، ک63، پ12، ش13، استادوخ، 4 محرم 1330.
ادارۀ روس به همسر یحیی‌خان، س1328، ک12، پ7، ش51، استادوخ، 6 شعبان 1319.
تلگراف از پترزبورگ به وزیر خارجه، س1319، ک6، پ1، ش24، استادوخ، 17 نوامبر 1901.
تلگراف از پترزبورگ به وزارت خارجه، س1327، ک12، پ9، ش3، استادوخ، 23 مارس 1909.
تلگراف از تفلیس به وزارت خارجه، س1319، ک6، پ1، ش7، استادوخ، 16 سپتامبر 1901.
تلگراف از تفلیس به وزارت خارجه، س1328، ک12، پ7، ش29، استادوخ، 14 مه 1910.
تلگراف رمز از پترزبورگ به وزارت خارجه، س1323، ک6، پ18، ش29، استادوخ، 28 ذوالحجۀ 1322.
راپرت دایرۀ پرسنلی، س1329، ک12، پ4، ش14، استادوخ، 13 ربیع‌الاول 1329.
ژنرال‌کنسولگری ایران در تفلیس، س1320، ک8، پ11، ش17، استادوخ، 26 جمادی‌الثانی 1320.
دائرۀ پرسنل وزارت خارجه، س1329، ک12، پ4، ش14، استادوخ، 13 ربیع‌الاول 1329.
عریضۀ اتباع دولت علیه مقیمین ولادی‌قفقاز، س1320، ک8، پ12، ش26، استادوخ، 14 ربیع‌الثانی 1320.
عریضۀ همسر یحیی‌خان به وزیر خارجه، س1319، ک6، پ1، ش6، استادوخ، 8 جمادی‌الثانی 1319.
)