نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• مهسا محجوب شیشه گری ¹
• کلثوم غضنفری ²

¹ گروه تاریخ دانشگاه تهران

² دانشگاه تهران

چکیده

در دورة ساسانی، جابه‌جایی‌های جمعیتی—اعم از اسیران جنگی و کوچ‌های سازمان‌یافتة حکومتی—نقش چشمگیری در تحولات اقتصادی و ساماندهی نظام درآمدی این شاهنشاهی ایفا می‌کرد. پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطة این جابه‌جایی‌ها با ساختار اقتصادی و مالی دورة ساسانی انجام شده و به دنبال پاسخ به این پرسش است که جابه‌جایی‌های جمعیتی چگونه موجب تحول در ترکیب نیروی کار، گسترش شبکه‌های تجاری، و انسجام‌بخشی به نظام مالیاتی دولت ساسانی شده‌اند. روش پژوهش، تحلیل کیفی با رویکرد تفسیر منابع تاریخی است. در این راستا از مجموعه‌ای متنوع از منابع از جمله کتیبه‌های عصر ساسانی، متون پهلوی، متون رومی-بیزانسی، ارمنی، سریانی و همچنین تاریخنگاری‌های دورة اسلامی بهره گرفته شده است. بر اساس شواهد دولت ساسانی با کوچاندن جمعیت‌ها به نواحی کشاورزی، راهبردی و تجاری، نه‌تنها نیروی کار لازم برای تولید و بازرگانی را تأمین می‌کرد، بلکه با اسکان هدفمند آنان، زمینه را برای دریافت منظم مالیات، تثبیت قدرت مرکزی و افزایش بهره‌وری اقتصادی فراهم می‌ساخت. این جابه‌جایی‌ها موجب پویایی مسیرهای بازرگانی و رشد مراکز اقتصادی جدید می‌شد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که جابه‌جایی جمعیتی یکی از ابزارهای راهبردی حکومت ساسانی در پیشبرد سیاست‌های اقتصادی، مدیریت منابع انسانی و تضمین درآمد پایدار برای حکومت بوده است.

در دورة ساسانی، جابه‌جایی‌های جمعیتی—اعم از اسیران جنگی و کوچ‌های سازمان‌یافتة حکومتی—نقش چشمگیری در تحولات اقتصادی و ساماندهی نظام درآمدی این شاهنشاهی ایفا می‌کرد.

کلیدواژه‌ها

• شاهنشاهی ساسانی
• جابه‌جایی جمعیتی
• اقتصاد
• نظام مالیاتی
• تجارت
• نیروی کار

موضوعات

• تاریخ

عنوان مقاله [English]

Population Deportation and Sasanian Economic Transformation: Labor, Trade, and Taxation

نویسندگان [English]

• Mahsa Mahjoob Shishegari ¹
• Kolsoum Ghazanfari ²

¹ Dep. of History, university of Tehran

²

چکیده [English]

During the Sasanian period, population movements-including wartime captives and state-organized resettlements-played an important role in shaping the empire's economic development and revenue system. This study examines the relationship between these movements and the economic and fiscal structure of the Sasanian Empire. It seeks to answer the question of how such migrations contributed to changes in the composition of the labor force, the expansion of trade networks, and the consolidation of the Sasanian tax system. The study takes a qualitative approach through the interpretation of historical sources. A wide range of sources is used, including Sasanian inscriptions, Pahlavi texts, Roman-Byzantine, Armenian, and Syriac sources, as well as historiographies from the Islamic period. The evidence suggests that by relocating populations to agricultural, strategic, and commercial regions, the Sasanian state not only secured a labor force for production and trade, but also created favorable conditions for regular taxation, strengthened central authority, and increased economic productivity. These population transfers also contributed to the dynamism of trade routes and the growth of new economic centers. The results indicate that population transfer was one of the Sasanian government's strategic tools for implementing economic policy, managing human resources, and ensuring stable state revenues.

During the Sasanian period, population movements-including wartime captives and state-organized resettlements-played an important role in shaping the empire's economic development and revenue system. This study examines the relationship between these movements and the economic and fiscal structure of the Sasanian Empire.

کلیدواژه‌ها [English]

• Sasanian Empire
• population displacement
• economy
• taxation system
• trade
• labor force