پژوهشهای علوم تاریخی

مقاله پژوهشی

مقایسۀ هم‌گرایی صفات فرمانروا در تحفةالعالم و آرمان شهریاری ایران باستان

یعقوب تابش

دوره 13، شماره 4 ، اسفند 1400، صفحه 1-24

http://dx.doi.org/10.22059/jhss.2022.325205.473424

چکیده

موضوع اصلی کتاب تحفةالعالم اثر ابوطالب فندرسکی بیان ویژگی‌های شاه سلطان حسین و رویدادهای دو سال آغازین حکومت او است. یکی از سویه‌های واکاوی این اثر که به نظر می‌رسد می‌تواند در فهم تبارشناسی محتوای آن کمک کند مقایسۀ ویژگی‌های چهارده‌گانه منسوب به شاه سلطان حسین در تحفةالعالم با شایستگی‌های فرمانروای مطلوب ایرانی در کتاب آرمان ... بیشتر موضوع اصلی کتاب تحفةالعالم اثر ابوطالب فندرسکی بیان ویژگی‌های شاه سلطان حسین و رویدادهای دو سال آغازین حکومت او است. یکی از سویه‌های واکاوی این اثر که به نظر می‌رسد می‌تواند در فهم تبارشناسی محتوای آن کمک کند مقایسۀ ویژگی‌های چهارده‌گانه منسوب به شاه سلطان حسین در تحفةالعالم با شایستگی‌های فرمانروای مطلوب ایرانی در کتاب آرمان شهریاری ایران باستان اثر ولفگانگ کناوت است. این نوشتار با به‌کارگیری روش کتابخانه‌ای در گردآوری داده‌ها و روش توصیفی- تحلیلی و مقایسه‌ای در پردازش آن‌ها، درصدد پاسخگویی به این پرسش است که صفات چهارده‌گانه که فندرسکی برای فرمانروای ممدوح خود (شاه سلطان حسین) ذکر کرده چه شباهتی با شایستگی‌های شاه آرمانی در کتاب کناوت دارند؟یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد از میان صفات چهارده‌گانه، شایستگی‌هایی نظیر عدالت، شجاعت و مهارت‌های رزمی، بخشندگی، زیبایی چهره و برازندگی اندام، بردباری و کنترل خویشتن، خرد و دانش ذیل عناوین مشابه در هر دو کتاب برجسته شده‌اند. برخی صفات مثل دین‌داری، فرهمندی و اقبال‌مندی، اخلاق خوش و سخنوری هرچند در کتاب کناوت ذیل یک عنوان مشخص نیامده‌اند ولی پیرامون آن‌ها، ذیلِ گفتارهای دیگر مطالبی بیان‌شده که به‌طور نسبی با صفات مذکور هم‌گرایی دارند. دسته آخر صفاتی همچون صله‌رحم، پرهیز از شتاب‌زدگی، عفت و عصمت، ساده زیستی هستند که کناوت به‌طور پراکنده اشاره‌هایی کوتاه به آن‌ها کرده است.

مقاله پژوهشی

تحلیلی بر دعاوی و شکایت‌های حقوقی مردم تهران در سال‌های نخست مشروطه ( 1330-1324ق)

حسن زندیه؛ حمیده شهیدی

دوره 13، شماره 4 ، اسفند 1400، صفحه 25-42

http://dx.doi.org/10.22059/jhss.2022.314789.473343

چکیده

اختلافات قضایی جامعه در دوره مشروطه شامل دعاوی حقوقی و کیفری، بیانگر واقعیاتی است که در بستر اجتماعی، اداری و سیاسی جامعه در ایران، ایجاد شده بود. این نوشتار بر آن است، به روش توصیفی – تحلیلی دعاوی و شکایت‌های قضایی مردم تهران در حوزه حقوقی، از میان منابع به‌ویژه اسناد عدلیه به‌جای مانده از آن دوران، استخراج و بررسی نماید. در حوزه ... بیشتر

مقاله پژوهشی

تأملاتی در باب عناصر سه‌گانه تاریخ از منظر باستانی پاریزی (زمان،مکان و کنشگران)

فخری زنگی آبادی؛ علی ناظمیان فرد

دوره 13، شماره 4 ، اسفند 1400، صفحه 43-64

http://dx.doi.org/10.22059/jhss.2021.325437.473427

چکیده

منحصربه‌فرد خود، به خلق آثار فراوانی در عرصه مطالعات تاریخی توفیق یافته است. گرچه او در این آثار، از سبک رایج دانشگاهی پیروی نکرده و تاریخ را با دانش‌های کمکی به هم درآمیخته است؛ اما در خلال مندرجات آثار گوناگون او مواردی را – به‌تصریح یا تلویح- می‌توان یافت که از تأملات نظری و مبانی فکر تاریخی وی مایه می‌گیرند. در اندیشه باستانی ... بیشتر

مقاله پژوهشی

بلوک حیات داود و نقش خوانین آن در تحولات سیاسی و اقتصادی کرانه‌های شمالی خلیج‌فارس در دوران قاجار و پهلوی

حسین عبداله پور؛ حبیب اله سعیدی نیا

دوره 13، شماره 4 ، اسفند 1400، صفحه 67-98

http://dx.doi.org/10.22059/jhss.2022.332553.473489

چکیده

بلوک حیات داود به محدوده‌ای جغرافیایی در ساحل خلیج‌فارس و در استان فعلی بوشهر گفته می‌شود که از اواسط دوره زندیه تا اواخر دوره پهلوی دو بندر تاریخی گناوه و ریگ و جزایر خا رگ و خار گو را شامل می‌شده است. تاریخ معاصر و پرفرازونشیب این بلوک از حدود اوایل حکومت صفویه که مقصد گروهی از طایفه لر و مهاجر «حیات غیبی» قرار می‌گیرد، ... بیشتر بلوک حیات داود به محدوده‌ای جغرافیایی در ساحل خلیج‌فارس و در استان فعلی بوشهر گفته می‌شود که از اواسط دوره زندیه تا اواخر دوره پهلوی دو بندر تاریخی گناوه و ریگ و جزایر خا رگ و خار گو را شامل می‌شده است. تاریخ معاصر و پرفرازونشیب این بلوک از حدود اوایل حکومت صفویه که مقصد گروهی از طایفه لر و مهاجر «حیات غیبی» قرار می‌گیرد، آغاز و تا پایان حکومت پهلوی ادامه داشته است. جای نام این منطقه متأثر از نام اجداد حکمرانان آن یعنی خوانین حیات داودی هست. با عنایت به اهمیت موقعیت جغرافیایی این منطقه در سواحل و جزایر خلیج‌فارس و همچنین رخدادهای تاریخی آن به‌ویژه در دوره‌های موردنظر؛ پژوهش حاضر درصدد مطالعه جغرافیای تاریخی این مکان، سیر حکمرانی خوانین حیات داودی و بررسی نقش آن‌ها در تحولات سیاسی و اقتصادی این بلوک هست که به‌نوعی هدف این تحقیق نیز محسوب می‌شود. سؤالات مطرح‌شده در این خصوص عبارت‌اند است از: وجه‌تسمیه حیات داود چیست؟ علل و عوامل تأثیرگذار بر اوضاع سیاسی و اقتصادی این منطقه در دوره‌های قاجار و پهلوی چه بوده و سرانجام خوانین و ضابطین آنچه شده است؟ یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که احیاء و تأسیس بلوک حیات داود به‌وسیله اجداد خوانین حیات داودی و از اواسط دوره صفویه بوده و سبب نام‌گذاری این منطقه هم برگرفته از نام دو تن از بزرگان این قوم هست. این پژوهش تاریخی به روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه ‌بر اسناد به‌دست‌آمده و همچنین مطالعات کتابخانه‌ای و تاریخ شفاهی انجام‌شده است.

مقاله پژوهشی

تأثیر فشار اقتصادی شوروی بر سیاست‌های راه سازی ایران دوره رضاشاه: بررسی موردی راه تبریز- رواندوز به اسکندرون

شهرام غلامی

دوره 13، شماره 4 ، اسفند 1400، صفحه 99-120

http://dx.doi.org/10.22059/jhss.2022.326980.473448

چکیده

گسترش شبکه راههای ارتباطی داخلی و داشتن راه دریایی مهم‌ترین مزیت نسبی برای ثبات اقتصادی و سیاسی یک کشور به‌حساب میآید. دسترسی به راه دریایی ضمن ایجاد تنوع بازارِ مقصد برای عرضه کالا، از وابستگی به کشورهای همسایه میکاهد. با این حال، در ایران دورۀ قاجار توجه چندانی به این موضوع نشد. در دوره رضاشاه تحول گستردهای در زمینه ... بیشتر گسترش شبکه راههای ارتباطی داخلی و داشتن راه دریایی مهم‌ترین مزیت نسبی برای ثبات اقتصادی و سیاسی یک کشور به‌حساب میآید. دسترسی به راه دریایی ضمن ایجاد تنوع بازارِ مقصد برای عرضه کالا، از وابستگی به کشورهای همسایه میکاهد. با این حال، در ایران دورۀ قاجار توجه چندانی به این موضوع نشد. در دوره رضاشاه تحول گستردهای در زمینه راهسازی انجام گرفت که برخی از آن به عنوان «به هم بافتن ایران»(1) یاد کردهاند. حال، پرسش اساسی این است که سیاست راهسازی ایران دوره رضاشاه تحت تأثیر چه عواملی بود؟ این جستار با بهرهگیری اسناد و منابع دست اول و به روش توصیفی - تحلیلی میکوشد تا پاسخ این پرسش را بر اساس نظریۀ توسعه وابسته و مدل نظام اقتصاد جهانی مرکز- پیرامون، تبیین و ارزیابی نماید. پیش فرض این جستار آن است که رشد اقتصاد کشاورزی ایران، به ویژه استانهای شمالی در دهههای پایانی دوره قاجار تحت تأثیر توسعه اقتصادی کشور نیمه پیرامونی روسیه بود. یافتههای پژوهش نشان میدهد که روسها با آگاهی کامل از وابستگی شدید اقتصادی ایران در بعد صادرات و ترانزیت کالا به این کشور، از آن به عنوان اهرمی برای پیشبرد اهداف سیاسی و اقتصادی خود بهرهبرداری میکردند. بنابراین، بخش مهمی از سیاست راهسازی ایران برای کاهش فشارهای بازرگانی روسیه بر ایالات شمالی کشور بود. بخش مهمی از سیاست راهسازی این دوره برخلاف نظریه رایج که آن را صرفاً طرحی امنیتی میپندارند، برای راهیابی به خلیج‌فارس و رفع محاصره اقتصادی ایالتهای شمالی کشور بود. ساخت راه تبریز- رواندوز به سمت سوریه و دریای مدیترانه میتوانست به سلطۀ اقتصادی روسیه بر ایالات شمال و غرب ایران پایان دهد.

مقاله پژوهشی

بازتاب الگوی ملکداری ایرانی در«قانون شاهنشاهی» ادریس بدلیسی

محسن مرسلپور

دوره 13، شماره 4 ، اسفند 1400، صفحه 121-140

http://dx.doi.org/10.22059/jhss.2022.323859.473406

چکیده

ادریس بدلیسی از دیوانیان دربار آق قویونلو بود که پس از روی کار آمدن حکومت صفویان، به عثمانی و دربار سلطان بایزید دوم پناهنده شد. وی مناصب مهمی در عثمانی بر عهده گرفت و آثاری ادبی، تاریخی، دینی و حتی طبی از خود برجای گذاشت. یکی از آخرین آثار بدلیسی «قانون شاهنشاهی» در اخلاق و آداب سلطانی بود که آن را برای سلطان سلیم نگاشت. «قانون ... بیشتر ادریس بدلیسی از دیوانیان دربار آق قویونلو بود که پس از روی کار آمدن حکومت صفویان، به عثمانی و دربار سلطان بایزید دوم پناهنده شد. وی مناصب مهمی در عثمانی بر عهده گرفت و آثاری ادبی، تاریخی، دینی و حتی طبی از خود برجای گذاشت. یکی از آخرین آثار بدلیسی «قانون شاهنشاهی» در اخلاق و آداب سلطانی بود که آن را برای سلطان سلیم نگاشت. «قانون شاهنشاهی» بایستگیها و کارکردهای نهاد شاهی در ایران را در قالب مواهب وهبی و مکتسب عرضه نموده و الگوی مطلوبی از پادشاهان دادگر و دینمدار ایرانی برای سلطان عثمانی ترسیم کرد. هدف مقاله حاضر بررسی تحلیلی اندیشۀ سیاسی ادریس بدلیسی و تأثیر سنت اندرزنامهنویسی با محوریت الگوی ملکداری ایرانی بر کتاب «قانون شاهنشاهی» میباشد. از این روی مقاله حاضر با رویکرد تحلیلی و با بهرهگیری از روش تحلیل محتوا بر پایۀ این پرسشها سامان یافته که ادریس بدلیسی از چه اندیشه و منابعی متأثر بوده و چگونه الگوی ملکداری ایرانی را در «قانون شاهنشاهی» مطرح نموده است؟ یافتههای پژوهش نشان میدهد که بدلیسی «قانون شاهنشاهی» را به سیاق آثار اخلاق سیاسی تدوین نموده لکن از نظر محتوا و اندیشهی سیاسی با بهرهگیری از اندرزنامههای سلف چون سیاستنامه و نصیحت الملوک و اقتباس اندیشۀ سیاسی آنها، سنت اندرزنامهنویسی را بر محور الگوی ملکداری ایرانی در عثمانی امتداد بخشید

موسیقی عصر تیموری، با تکیه بر نگاره‌ها و روایات تاریخی

بشری دلریش؛ مصطفی لعل شاطری

دوره 6، شماره 2 ، اسفند 1393، ، صفحه 59-78

http://dx.doi.org/10.22059/jhss.2015.56611

چکیده

عصر تیموری مصداق و یادمان شکوفایی هنرهای متعدد و در تناقض آشکار با اوضاع و احوال سیاسی ' نظامی این دوران است. با استیلای تیمور بر ایران، وی در صدد برآمد تا با گردآوری هنرمندان در سمرقند، قدرت طلبی و برتری جویی خود را به نمایش گذارد و در این بین، جانشینان پس از وی نیز به این کار اهتمام ورزیدند که نتیجۀ آن، طرح مبحث مکتب ... بیشتر

تحلیلی بر روابط سیاسی قراختاییان کرمان با مغولان و حکومت ایلخانی

جمشید روستا؛ سحر پورمهدی زاده

دوره 8، شماره 1 ، اسفند 1395، ، صفحه 57-76

http://dx.doi.org/10.22059/jhss.2017.60649

چکیده

حکومت قراختاییان کرمان در حدود سال 619 هـ.ق./ 1223م. و به همّت بُراق حاجب بنیان نهاده شد. حکومتی که پس از وی نیز در میان فرزندان و نوادگانش ادامه یافته و مدتزمانی بیش از 80 سال (از 619 تا 704 هـ.ق. / 1223 تا 1305م.) بر نواحی کرمان و اطراف آن اقتدار داشت. حکمرانان این دولت تازه‌تأسیس ـ به‌رغم اوضاع نا‌به‌سامان ایران در قرن هفتم هجری ـ نهتنها قلمرو ... بیشتر حکومت قراختاییان کرمان در حدود سال 619 هـ.ق./ 1223م. و به همّت بُراق حاجب بنیان نهاده شد. حکومتی که پس از وی نیز در میان فرزندان و نوادگانش ادامه یافته و مدتزمانی بیش از 80 سال (از 619 تا 704 هـ.ق. / 1223 تا 1305م.) بر نواحی کرمان و اطراف آن اقتدار داشت. حکمرانان این دولت تازه‌تأسیس ـ به‌رغم اوضاع نا‌به‌سامان ایران در قرن هفتم هجری ـ نهتنها قلمرو تحت استیلای خود را از تهاجمات مغول حفظ کردند، بلکه زمینههای رونق تجاری و فرهنگی کرمان و نواحی اطراف آن را نیز فراهم ساختند. در همین راستا، پژوهش حاضر با کاربرد روش تحلیلی، نوع روابط سیاسی میان حکّام این دولت با قاآنهای مغولِ حاضر در مغولستان و همچنین ایلخانان مغولِ حاکم بر ایران را مورد تبیین و واکاوی قرارمیدهد. پرسش اصلی این نوشتار این است که روابط سیاسی بین حکمرانان قراختایی کرمان با قاآنهای مغول و ایلخانان چگونه بوده است؟ یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که نخستین حکام قراختایی با درایت و کاردانی تمام، روابط مسالمتآمیزی را با دربار قراقورم و سپس دربار ایلخانان مغول در پیش گرفتند و به‌ویژه با ازدواجهای سیاسی توانستند نظر بزرگان مغول را جلب کرده و به ادارۀ قلمرو خود بپردازند؛ اما این روند در اواخر عهد قراختاییان تغییر یافته و در نتیجه، موجبات زوال این دولت را فراهم ساخت.

ساوه در گذر زمان (تحولات تاریخی شهر ساوه با اتکا به منابع مکتوب)

حسن کریمیان؛ مریم رحیم نژاد

دوره 9، شماره 1 ، خرداد 1396، ، صفحه 81-102

http://dx.doi.org/10.22059/jhss.2018.230023.472799

چکیده

ساوه یکی از شهرهای مشهور منطقة جبال در دوران اسلامی است که به‌دلیل قرارگیری در مسیر ارتباطی دارالخلافة بغداد به شمالشرق به ‌عنوان منزلگاهی مهم ایفای نقش نموده است. موقعیّت ویژة این شهر در پیوندگاه مهمترین راههای کاروانی و نیز شرایط مساعد طبیعی موجب شده تا بتواند از تحولات تاریخی گذر نموده و در کانون توجه جغرافینویسان ... بیشتر

جایگاه و کارکرد خاندان وزیری در تاریخ کردستان در دورة اول قاجار (1262 ـ 1199ه.ق)

محسن رحمتی؛ پرستو مظفری

دوره 9، شماره 2 ، اسفند 1396، ، صفحه 31-50

http://dx.doi.org/10.22059/jhss.2018.223608.472771

چکیده

طی قرون متمادی امور اداری- سیاسی کردستان به دست خاندان محلی اردلان و خاندان‌های وابسته به آنان اداره می‌شد که یکی از آ‌نها، خاندان وزیری بود. اصلی‌ترین کارکردوزیری‌ها، ادارة امور دیوانی و محاسباتی امارت اردلان بود. این پژوهش به روش تاریخی ضمن بررسی چگونگی راهیابی خاندان وزیری به عرصة حکومت اردلان، بر آن است تا به جایگاه آنان در ... بیشتر

بازتاب نظام اقتصاد جهانی در تولید و صادرات پنبه ایران از 1850 تا 1941 م / 1239 تا 1320ش

شهرام غلامی

دوره 9، شماره 1 ، خرداد 1396، ، صفحه 59-79

http://dx.doi.org/10.22059/jhss.2018.137205.472634

چکیده

پنبه یکی از محصولات مهم کشاورزی است که نقش به‌سزایی در اقتصاد کشاورزی و صنایع نساجی دارد. در نیمه دوم قرن نوزدهم به‌علت گسترش تجارت خارجی و ورود ایران به بازارهای اقتصاد جهانی اهمیت پنبه در اقتصاد کشور افزایش یافت و صادرات آن تحت‌تأثیر افت‌و‌خیز صنایع نساجی سنتی و نوین قرارگرفت. در این پژوهش با رویکرد به نظریه‌ی نظام اقتصاد جهانی ... بیشتر

تعداد دوره‌ها	12
تعداد شماره‌ها	28
تعداد مقالات	231
تعداد نویسندگان	310
تعداد مشاهده مقاله	384,792
تعداد دریافت فایل اصل مقاله	193,912
نسبت مشاهده بر مقاله	1665.77
نسبت دریافت فایل بر مقاله	839.45
-----------------------------------------
تعداد مقالات ارسال شده	1,110
تعداد مقالات رد شده	766
درصد عدم پذیرش	69
تعداد مقالات پذیرفته شده	145
درصد پذیرش	13
زمان پذیرش (روز)	295
تعداد پایگاه های نمایه شده	8
تعداد داوران	308

پژوهشهای علوم تاریخی

مقالات آماده انتشار

شماره جاری

دوره 13 (1400)

دوره 12 (1399)

دوره 11 (1398)

دوره 10 (1397)

دوره 9 (1396)

دوره 8 (1395)

دوره 7 (1394)

دوره 6 (1393)

دوره 5 (1392)

دوره 4 (1391)

دوره 3 (1390)

دوره 1 (1388)

مقایسۀ هم‌گرایی صفات فرمانروا در تحفةالعالم و آرمان شهریاری ایران باستان

چکیده

تحلیلی بر دعاوی و شکایت‌های حقوقی مردم تهران در سال‌های نخست مشروطه ( 1330-1324ق)

چکیده

تأملاتی در باب عناصر سه‌گانه تاریخ از منظر باستانی پاریزی (زمان،مکان و کنشگران)

چکیده

بلوک حیات داود و نقش خوانین آن در تحولات سیاسی و اقتصادی کرانه‌های شمالی خلیج‌فارس در دوران قاجار و پهلوی

چکیده

تأثیر فشار اقتصادی شوروی بر سیاست‌های راه سازی ایران دوره رضاشاه: بررسی موردی راه تبریز- رواندوز به اسکندرون

چکیده

بازتاب الگوی ملکداری ایرانی در«قانون شاهنشاهی» ادریس بدلیسی

چکیده

موسیقی عصر تیموری، با تکیه بر نگاره‌ها و روایات تاریخی

چکیده

تحلیلی بر روابط سیاسی قراختاییان کرمان با مغولان و حکومت ایلخانی

چکیده

ساوه در گذر زمان (تحولات تاریخی شهر ساوه با اتکا به منابع مکتوب)

چکیده

جایگاه و کارکرد خاندان وزیری در تاریخ کردستان در دورة اول قاجار (1262 ـ 1199ه.ق)

چکیده

بازتاب نظام اقتصاد جهانی در تولید و صادرات پنبه ایران از 1850 تا 1941 م / 1239 تا 1320ش

چکیده

بانک ها و نمایه نامه ها

ابر واژگان