نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• محمدحسین سلیمانی ¹
• انور خالندی ²
• رضا شجری قاسم خیلی ¹

¹ استادیار گروه تاریخ دانشگاه مازندران

² استادیار گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

قاینی از دانشمندان فارسی‌نویس اواخر عصر صفوی است.وی دارای آثار بسیاری در علم نجوم،صنعت اسطرلاب، نورشناسی، علوم غریبه است.با این همه نه‌تنها بسیاری از کتابهای شناخته شدۀ او بررسی و تصحیح نشده، که بسیاری از آثار گمشدۀ او شناسایی و فهرست نشده است.یکی از این آثار مطالع العارفین است.از این رساله تنها یک نسخه در کتابخانۀ مدرسۀ علمیه حضرت ولیعصر خوانسار شناسایی شده است که در حکمت نظری و کلام تألیف شده و در اصل پاسخهایی است به زبان فارسی به پرسشهای فلسفی – کلامی یکی از ملوک جیل و دیلم است.پژوهش پیش رو برآن است تا به بررسی نسخه مطالع العارفین از لحاظ شکلی، ساختاری و محتوایی بپردازد.دستاوردهای این پژوهش نشان میدهد علاوه بر آنکه قاینی به عنوان دانشمندی در علم نجوم، علوم غریبه، تفسیر قرآن و نورشناسی شهیر بوده،در حکمت نظری و کلام نیز اثری از خود به یادگار گذاشته و با آثار کلامی قبل از خود آشنایی داشته و با نگارش مطالع العارفین نشان داده که با دیدگاههای متکلمان اخباری و فلسفی که بعد از استرآبادی و ملا صدرا دو جریان فکری کلامی بودند، آشنا بوده و در اثر خود از آنها بهره جسته است.از آنجا که قاینی، انتقاداتی را به برخی عقاید متکلمان پیشین وارد کرده و نظریات خود را به صورت استدلال و صریح بیان کرده،این اثر می‌تواند روندها و تکاپوهای کلامی- فلسفی عالمان شیعی را پس از ملاصدرا روشن‌تر ساخته و به شناخته شدن آثار آنان یاری و چشم‌اندازی از پویایی‌های فکری، علمی و حِکَمی ایشان را در واپسین سال‌های عصر صفوی نشان دهد.

کلیدواژه‌ها

• مطالع العارفین
• قاسمعلی قاینی
• صفویان
• نسخه شناسی
• حکمت
• کلام

موضوعات

• تاریخ

عنوان مقاله [English]

Introduction and Review of Matale Al-Aarifin: A Newly Discovered Manuscript from the Safavid Era

نویسندگان [English]

• Mohammad Hossein Soleymani ¹
• Anvar khalandi ²
• Reza Shajari Ghasem Kheyli ¹

¹ Assistant Professor, Department of History, University of Mazandaran

² Anvar khalandi: Assistant Professor, History Department, Faculty of Letters and Human Science, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

Qaini is an unknown Persian scholar of the late Safavid .He has many works on astronomy, astronomical laws, the art of making astrolabes,optics,strange sciences,and interpretation.However, not only have many of his known books not been reviewed and corrected,but many of his lost works that he mentioned in his other treatises have also not been identified and listed.One of these works is Matal al-Arifin.Only one copy of this treatise has been identified in the library of the seminary of Hazrat Vali Asr Khansar was written in theoretical philosophy and theology and response in Persian to the philosophical theological questions of one of the kings of Jill and Daylam, The present research aims to examine the version of Matal al-Arifin in terms of form,structure,and content.

The findings of show that in addition to being a famous a scholar in astronomy,exotic sciences,Quranic interpretation,and optics,Qaini also left behind a noteworthy legacy in the fields of theoretical wisdom and theology,and was familiar with theological works before him.By writing Matal al-Arifin,he showed that he was familiar with the views of both the Akhbari theologians and philosophical theologians,who were two theological schools of thought after Astarabadi and Mulla Sadra,and that used them in work.Since criticized some of the beliefs of previous theologians and expressed his views in argumentative and explicit manner,this work can more light on the theological-philosophical trends and efforts of Shiite scholars after Mulla Sadra,help to make their works known,and provide glimpse into their intellectual,scientific,and philosophical dynamics in the final years of the Safavid era

کلیدواژه‌ها [English]

• Matale al-Arifin
• Qasem Ali Qayeni
• Safavids
• Codicology
• Wisdom
• theology