Document Type : Research Paper

Author

assistant professor of the history department in university of Tehran

Abstract

At the beginning of Safavid period and the conversion of Iran to Shia, there was a need for texts explaining the jurisprudence regulations of this religion in different fields to all members of society. The field of Shurūt and Vasāyiq that specifies the instructions of preparing and writing legal documents is one of the fields. Its great importance along with the lack of resources in this regard, made ‘Abdulḥai -ibn- ‘Abdulvahhāb Hosseini, Herat’s judge (Qāżī) in the reign of Shah Ismail I and Shah Tahmasb I and one of the cultural elites in last Timurid era, write a handbook based on Shia jurisprudence to guide the staff in religious registries. This handbook entitled Jamāl al-Inshā (Beauty of Inshā) containing plenty of legal documents and historical letters can also be considered as an example of sources called Munsha’āt (collection of letters). Despite its importance, the book has not been yet investigated on. If this text is compared with its contemporary and similar works and the historical context in the time of its compilation is regarded, then it will be clear that the author’s purpose in writing the book, has been strengthening Shia resources in jurisprudence. Furthermore, this book is so important in studying historical events in Herat in sixteenth century such as the results of repeated attacks by uzbeks to this area and also the conflicts among Safavid authorities in Khorasan.
 

Keywords

آقاجری، سیدهاشم ، مقدمه­ای بر مناسبات دین و دولت در ایران عصر صفوی، تهران، طرح نو، 1388.
افندی اصفهانی، میرزا عبدالله، ریاض­العلما و حیاض­الفضلا، به اهتمام سید محمود مرعشی، قم، کتابخانة آیت­الله مرعشی، 1401.
امیرمحمود خواندمیر، تاریخ شاه اسماعیل و شاه طهماسب صفوی (ذیل تاریخ حبیب­السیر)، تصحیح محمدعلی جراحی، تهران، گستره، 1370.
برکت، محمد «فهرست الفبایی نسخه­های تک­کتابی کتابخانة علامه طباطبایی شیراز»، نسخه­پژوهی، به کوشش ابوالفضل حافظیان­بابلی، تهران، کتابخانة مجلس، دفتر دوم، شمارۀ 2، 99-242، 1384.
بهاء­الدین بغدادی، التوسل الی الترسل، تصحیح احمد بهمنیار، تهران، اساطیر، 1385.
جعفریان، رسول، تاریخ تشیع در ایران، تهران، علم، 1388.
جهادی، سید امیر، «متن­شناسی نسخة خطی آداب انشاء نوربخشی در بلاغت نثر و ترسّل عصر صفوی»، مطالعات زبانی و بلاغی، دورة 9، شمارة 18، 39-68، 1397.
جهانگشای خاقان: تاریخ شاه اسماعیل، به کوشش الله دتا مضطر، اسلام­آباد، مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان، بی­تا.
حبیبی، عبدالحی، «مخزن­الانشاء»، آریانا، سال سوم، شمارة 8، 5-9، 1324.
خواندمیر، غیاث­الدین بن همام­الدین، مآثرالملوک، تصحیح میرهاشم محدث، تهران، رسا، 1372.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ، حبیب­السیر، زیر نظر محمد دبیرسیاقی، تهران، خیام، 1380.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ، نامة نامی، 9667، کتابخانة مجلس شورای اسلامی.
خورشاه بن قبادالحسینی، تاریخ ایلچی نظام­شاه، تصحیح محمدرضا نصیری، کوئیچی هانه­دا، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1379.
خوزانی اصفهانی، افضل­التواریخ؛ روزگار و زندگی شاه طهماسب اول صفوی، به کوشش احسان اشراقی و قدرت­الله پیشنماززاده، تهران، میراث مکتوب، 1398.
دانش­پژوه، محمدتقی، فهرست نسخه­های خطی کتابخانة دانشکدة حقوق و علوم سیاسی و اقتصادی دانشگاه تهران، تهران، دانشگاه تهران، 1339.
ــــــــــــــــــــ، فهرستوارة فقه هزار و چهارصد سالة اسلامی در زبان فارسی، تهران، علمی و فرهنگی، 1367.
درایتی، مصطفی، فهرستگان نسخه­های خطی ایران (فنخا)، تهران، کتابخانة ملی، 1391.
روملو، حسن­بیگ، احسن­التواریخ، تصحیح عبدالحسین نوایی، تهران، بابک، 1357.
رویمر، ه.ر، «دورة صفویان»، در: تاریخ ایران دورة صفویان؛ پژوهش از دانشگاه کمبریج، ترجمة یعقوب آژند، تهران، جامی، 1380.
سیمی نیشابوری، جوهریه، در: کتاب­آرایی در تمدن اسلامی، نجیب مایل هروی، مشهد، آستان قدس رضوی، 1372.
سیوری، راجر، ایران عصر صفوی، ترجمة کامبیز عزیزی، تهران، مرکز، 1388.
صفت­گل، منصور، ساختار نهاد و اندیشة دینی در ایران عصر صفوی، تهران، رسا، 1381.
عالم­آرای شاه­اسماعیل، تصحیح اصغر منتظرصاحب، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1349.
عبدالحی حسینی، جمال­الانشاء، 33-د، کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران.
ـــــــــــــــــــــــــــــ، 21043، کتابخانة مجلس شورای اسلامی.
ـــــــــــــــــــــــــــــ، 1264، کتابخانة علامه طباطبایی شیراز.
عبدی­بیگ شیرازی، تکمله­الاخبار، تصحیح عبدالحسین نوایی، تهران، نی، 1369.
غفاری­قزوینی، قاضی احمد، تاریخ جهان­آرا، تهران، کتابفروشی حافظ، 1343.
فرهانی­منفرد، مهدی، پیوند سیاست و فرهنگ در عصر زوال تیموریان و ظهور صفویان، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1381.
ــــــــــــــــــــ، مهاجرت علمای شیعه از جبل عامل به ایران در عصر صفوی، تهران، امیرکبیر، 1395.
قائم­مقامی، جهانگیر، یکصد و پنجاه سند تاریخی از جلایریان تا پهلوی، تهران، ستاد بزرگ ارتشتاران، 1348.
قاضی احمد قمی، خلاصه­التواریخ، تصحیح احسان اشراقی، تهران، دانشگاه تهران، 1383.
قزوینی، یحیی بن عبداللطیف، لب التواریخ، تصحیح میرهاشم محدث، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1386.
قمی، حاج شیخ عباس، الفواید الرضویه فی احوال العلماء المذهب الجعفریه، تصحیح ناصر باقری­بیدهندی، قم، بوستان کتاب، 1385.
گلچین معانی، احمد، کاروان هند، مشهد، آستان قدس رضوی، 1369.
مدرس­تبریزی، محمدعلی، ریحانه­الادب فی تراجم المعروفین بالکنیه او اللقب، تهران، خیام، 1369.
مقدم، محمدباقر، اثرآفرینان استرآباد و جرجان، تهران، نهاد کتابخانه­های عمومی کشور، 1392.
منتجب­الدین بدیع، علی بن احمد، عتبه­الکتبه، تصحیح محمد قزوینی و عباس اقبال، تهران، شرکت سهامی چاپ، 1329.
موسوی­خوانساری، محمدباقر، روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات، قم، اسماعیلیان، 1390.
میچل، کالین، سیاست­ورزی در ایران عصر صفوی، ترجمة حسن افشار، تهران، فرهنگ جاوید، 1397.
میراحمدی، مریم، دین و دولت در عصر صفوی، تهران، امیرکبیر، 1369.
میرزا رفیعا، دستورالملوک، تصحیح محمداسماعیل مارچینکوفسکی، تهران، ادارۀ اسناد و تاریخ دیپلماسی، 1385.
میهنی، محمد بن عبدالخالق، دستور دبیری، تصحیح سیدعلی رضوی­بهابادی، یزد، بهاباد، 1375.
نخجوانی، محمد بن هندوشاه، دستورالکاتب فی تعیین المراتب، تصحیح علی­اکبر احمدی­دارانی، تهران، میراث مکتوب، 1395.
نوربخشی، محمد بن ناصرالحق، انشای عالم­آرا (رساله در آداب انشا)، 4487، کتابخانة مرکزی دانشگاه تهران.
واعظ کاشفی، حسین، صحیفة شاهی، 5912، کتابخانة مجلس شورای اسلامی.
ــــــــــــــــــــ، مخزن­الانشا، 1077019، کتابخانة ملی.
وزیری، احمدعلی­خان، تاریخ کرمان، به کوشش محمدابراهیم باستانی­پاریزی، تهران، علمی، 1364.