نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• سید هاشم آقاجری ¹
• فرهاد زینی وند نژاد ²

¹ دانشیار گروه تاریخ دانشگاه تربیت مدرس

² دانشجوی دکترا تاریخ ایران بعد از اسلام تربیت مدرس

چکیده

کریم خان زند یکی از برجسته ترین اشخاصی است که پس از مرگ نادرشاه افشار توانست حکومت خود را بر بخش‌های مهمی از ایران تثبیت کند. درباره رفتار و منش او داستان‌های بسیاری در منابع مختلف نقل شده‌ است که یکی از مهم‌ترین این نقل قول‌ها پیرامون لقب کریم‌خان زند، یعنی «وکیل الرعایا» است. در پاسخ به چرایی انتساب این لقب به کریم‌خان دلایل بسیاری گفته شده است که در اکثر موارد با اسناد و منابع تاریخی و علاوه بر آن با بافت سیاسی و اجتماعی جامعه پیشا مشروطه ایران تطابق ندارد. از این رو پرسش اصلی این پژوهش آن است که لقب «وکیل الرعایا» در چه زمانی برای کریم‌خان به کار رفته و عوامل موثر بر کاربرد آن چیست؟ این پژوهش با روشی تاریخی و رویکردی توصیفی-تحلیلی با تکیه بر تحلیل محتوای متن اسناد و مطالعه انتقادی منابع تاریخی دوره زندیه و قاجاریه به پاسخگویی این پرسش‌ها می‌پردازد. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که منابع هم عصر کریم‌خان زند به این لقب در دوران حیات وی اشاره نکرده‌اند ضمن اینکه لقب وکیل الرعایا در بافت وکالت و قدرت سیاسی با توجه به ساختار سیاسی حاکم تا قبل از مشروطه با متن تاریخ کاملا ناسازگار است، همچنین لقب وکیل الرعایا برای کریم‌خان لقبی متاخر از زمانه اوست.

کلیدواژه‌ها

• کریم‌خان زند
• وکیل الدوله
• وکیل الرعایا
• وکیل السلطنه
• وکیل

موضوعات

• تاریخ

عنوان مقاله [English]

Vakil al-Dawla (the deputy of kingship) or Vakil al-Raya(the deputy of peasants): A research on the title of Karim Khan Zand

نویسندگان [English]

• seyed hashem aghajari ¹
• Farhad Zeinivand Nejad ²

¹ Associate Professor, Department of History, Tarbiat Modares University

² PhD student of Iranian history after Islam Tarbiat Modares

چکیده [English]

“Karim Khan Zand” is one of the most prominent people who was able to establish his rule over important parts of Iran (Persia) after the death of “Nader Shah” (1747AD). He was the founder and the most powerful king of the Zand dynasty ruling the most part of Iran(Persia) between 1751 until 1779 under his famous title “Vakil al -raaya”(the deputy of peasants). Many narratives have been told about his behavior and character in different sources, one of the most important of these quotes is about “Karim Khan Zand” title, which means "Vakil al-Raaya"(the deputy of peasants). In response to why he was given this title, many reasons have been given, which in most cases do not match with historical documents and sources, and in addition, with the political and social context of pre-modern Iranian society. Therefore, the main question of this research is, when was the title "Vakil al-Raaya" used for Karim Khan and what are the factors affecting its use? This research answers these questions by the historical method in historic studies and describing-analytical approach as methodology and relying on the analysis of the content of the text of the documents and the critical study of the historical sources of the “Zand” dynasty (1751-1794) and “Qajar” dynasty (1796-1925) periods. The results of this research show that Karim Khan's contemporary sources did not mention this title during “Karim Khan Zand” lifetime, while the title of “Vakil al-Raaya “(the deputy of peasants) in the context of representation and political power is completely inconsistent with the text of history, considering the ruling political structure before “the constitution revolution” (1905) that the people who had not any role in political disputes and legitimate problems between the rulers dynasties. Also, the title of “Vakil al-Raaya”(the deputy of peasants) for Karim Khan is a late title from his time.

کلیدواژه‌ها [English]

• Karim Khan Zand
• Vakil al-Dawlah
• Vakil al-Raaya
• Vakil al-Sultaneh
• Vakil