نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• کیمیا چراغ‌زاده ¹
• توران طولابی ²

¹ دانشجوی دکتری تاریخ دانشگاه لرستان

² دانشگاه لرستان، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، گروه تاریخ، دانشیار

چکیده

نمایشنامه یک گونة‌ جدید نوشتاری است که ظهور آن در ایران به دورة قاجاریه بازمی‌گردد. ظرفیت این گونة نوشتاری برای بیان مضامین مدرن و جذابیت زبان آن برای مخاطبان عام، به‌ویژه تحصیلکردگان متجدد، طیفی از تجددگرایان ایرانی را برانگیخت که از این ابزار برای پیشبرد اهداف و ترویج آرای خویش بهره گیرند. اندیشة این تجددگرایان که اغلب دغدغة نوسازی داشتند، بازتابی از گفتمان‌های غالب زمانه بود. ناسیونالیسم مدرن یکی از این گفتمان‎های غالب بود که از نیمة دورة قاجاریه، همنوا با رونق شرق‌شناسی و اکتشافات باستان‌شناسی، سپهر فکری و گفتمانی ایران را متأثر کرد. در کنار روایت‌های تاریخی و رساله‌های سیاسی، نمایشنامه‌ها نیز عرصة تجلی این تأثیرپذیری بودند؛ با این تفاوت که جنبة نمایشی و لحن زندة این نمایشنامه‌ها دامنة اثرگذاری آن را فراتر می‌برد. در پژوهش حاضر، از رهگذر بررسی ادبیات نمایشی دورة مشروطه و مقطع نخست پهلوی، تلاش شده به این پرسش پاسخ داده شود که این گونة ادبی تا چه میزان بازتاب‌دهندة تغییری است که در گذار از مشروطه به پهلوی در فهم و تفسیر تجددگرایان ایرانی از گفتمان ناسیونالیسم صورت پذیرفت؟ بررسی تحلیلی محتوای این نمایشنامه‌ها حکایت از تأکید بر یکپارچگی ملی با محوریت نشانه‌هایی چون نقشه، پرچم و سرود ملی، بیگانه‌ستیزی بعضاً مبتنی بر دیگریِ عرب، نگاه حسرتناک به گذشته به‌ویژه گذشتة باستانی و چهره‌های اساطیری-تاریخی و رمانتیزه کردن آن و ضرورت ایجاد انسجام ملی بر محور اقتدار شاهانه دارد.

کلیدواژه‌ها

• ناسیونالیسم
• نمایشنامه
• مشروطه
• پهلوی
• ایران
• مدرنیسم

موضوعات

• تاریخ

عنوان مقاله [English]

Nationalism as reflected in Persian playwriting in late Qajar and early Pahlavid period (1906-1941)

نویسندگان [English]

• Kimiya Cheraghazadeh ¹
• Tooran Toolabi ²

¹ Lorestan University, PhD Student, History Department

² Lorestan University, Faculty of literature and Humanities, Department of History, Associate professor

چکیده [English]

One major aspect of Iranian culture in the contemporary period is its influencing by the modernist discourse. This was made by its cultural and linguistic transactions with the western countries and, more importantly, by its neighboring the Caucasus and Ottoman Empire in the Qajar period. In contemporary Iran, “play” as a new form of writing have been using to express modern political and social concepts and ideas. Moreover, it had a special potential to be connected with significant audiences in comparison with the pre-modern texts. The language of play was simple and related to the language of the people. Compared to traditional forms of writing, the play had the ability to connect to more people. Classic texts in Persian mainly had a complicated language and their audience was the cultural elite. Now, the cultural elite wrote works such as play with simple expression. So, they could express new concepts such as nationalism with this simple language. Focusing on play’s texts of Constitutional and Pahlavi periods, this essay will discuss nationalism as a strong concept in modern Iran. Playwrights tried to redefine Iranian nationalism with emphasizing on symbols such as the flag, the map, the national anthem and nostalgic look at the ancient past. Their suggestions for strengthening nationalism in Iran have focused on modern education, raising children and defining a modern concept of homeland. What’s more, plays of these two era are not categorize in the same way. During Pahlavi period the central government supported nationalism, thus this concept takes on an authoritarian aspect. In this period, nationalism discourse have been dominant and playwritings influenced by this discourse. A comparative look at the plays of Pahlavi period and the constitutional period shows this discourse turn. This turn has clearly reflected in the approach of plays to the issue of nationalism.

کلیدواژه‌ها [English]

• Nationalism
• Play
• Constitutional Era
• Pahlavi Period
• Iran