نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• الهه پنجه باشی ¹
• زینب محمدجانی دیوکلائی ²

¹ دانشیار دانشکده هنر دانشگاه الزهرا رییس دانشکده هنر الزهرا

² گروه نقاشی، دانشکده هنر، دانشگاه الزهرا تهران

چکیده

مانویت یکی از جنبش‌های مهم دورۀ ساسانی است. شناخت دین و هنر مانوی بخشی از فرهنگ و آئین‌های ایران باستان را نمایان می‌سازد. سؤال پژوهش بدین شرح مطرح می‌گردد: کدام یک از نقوش نمادین و تزئینی در نگاره‌های مانوی با آثار ساسانی در اجرا و مضمون شباهت دارند؟ این مقاله مباحث و دعاوی جدیدی را در ریشه‌یابی هنر نگارگری مانوی مطرح می‌کند و درصدد اثبات این فرضیه است که هنر مانوی قویاً و به طور قابل ملاحظه‌ای از هنر دورۀ ساسانی تأثیر گرفته است. در پژوهش‌های پیشین محققان به برخی نقوش مشترک میان هنر مانوی و ساسانی اشاره کرده‌اند؛ اما در این پژوهش نمونه‌های بیشتری مورد مطالعه قرار گرفته تا برخی ابهامات و پیچیدگی‌هایی که از هنر مانوی از واحۀ تورفان وجود داشت، شناسایی و حل شود. این تحقیق با بهره‌گیری از مطالعۀ کتابخانه‌ای- اسنادی و به روش توصیفی- تحلیلی و با رویکردی تطبیقی است. با مطالعه بر روی نگاره‌های مانوی و آثار ساسانی می‌توان گفت که در نگارگری مانوی نقش‌مایه‌هایی مانند مروارید، گل نیلوفر آبی، مرغابی، انگور، انار و برخی نقوش تزئینی مانند نقوش ختایی و نوارهای مواج وجود دارد، که این نقوش را در آثار هنری دورۀ ساسانی نیز می‌توان مشاهده کرد. نمونه‌های مورد بررسی در نگاره‌های مانوی از لحاظ ظاهری با آثار ساسانی شباهت‌های بسیاری دارند. از نظر معنا و مفهوم نیز به لحاظ مضمون جزئی شباهت زیادی بین آن‌ها نیست؛ اما از نظر مضمون کلی، از حیث پیوند داشتن نقوش مانوی و ساسانی با اسطوره‌ها وجه اشتراکاتی با هم دارند.

کلیدواژه‌ها

• ساسانی
• مانوی
• نگارگری
• نقوش نمادین
• نقوش تزئینی

موضوعات

• تاریخ

عنوان مقاله [English]

Analytical analysis of the influence of Manichaean symbolic and decorative motifs in the arts of the Sassanian period

نویسندگان [English]

• Elaheh Panjehbashi ¹
• zeinab mohammadjani divkolaei ²

¹ associate professor at alzhara uni head of art university

² Master of painting, Faculty of Art, AlZahra University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

Manifestism is one of the important movements of the Sassanian period and Manifest painting forms a part of Iranian art history. Knowledge of Manichaean religion and art reveals a part of ancient Iranian culture and rituals.The religious beliefs of the Manichaeans have been manifested in the form of symbols and codes in their paintings. Symbolic motifs in Manichae paintings include: human motifs, animal motifs, plant motifs, geometric motifs and combinations.The purpose of this research is to identify common symbolic and decorative motifs between Manichaean and Sasanian works. The research question is posed as follows: Which of the symbolic and decorative motifs in Manichaean paintings are similar to Sasanian works in execution and theme? This article raises new issues and claims in the rooting of Manichaean painting and tries to prove the hypothesis that Manichaean art was strongly and significantly influenced by the art of the Sassanian period. In previous studies, researchers have pointed out some common motifs between Manichaean and Sasanian art; But in this research, more samples have been studied to identify and solve some ambiguities and complexities that existed in Manichaean art from Turfan oasis.This research has been done using library-documentary study and descriptive- analytical method and with a comparative approach between Manichaean and Sasanian art. By studying Manichaean paintings and Sasanian works, it can be said that in Manichaean painting there are motifs such as pearls, lotus flowers, water lilies, grapes, pomegranates and some decorative motifs such as Khatai motifs and wavy bands, which Art works of the Sassanian period can also be seen.The examined samples in Manichae paintings have many similarities with Sasanian works in terms of appearance.In terms of meaning and concept, there is not much similarity between them in terms of partial content; However, in terms of the overall theme, they have something in common in terms of linking Manawi and Sasanian motifs with myths.

کلیدواژه‌ها [English]

• Sasanian
• Manichaeism
• painting
• symbolic motifs
• decorative motifs