نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران
2 دانشیار گروه تاریخ دانشگاه علوم و تحقیقات تهران
3 استادیار گروه تاریخ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود
چکیده
از جمله مناصب ممتاز شاهنشاهی ساسانی وزیر بزرگ بود، که در منابع از آن، با القاب، وزرگفرمذار، هزاربد و دراندرزبذ یاد شده است. وزرگفرمذار اغلب از بین اعضای خاندان‌های نژاده، اصیل و از سوی پادشاه برگزیده می‌شد و ریاست تشکیلات اداری را برعهده داشت. در منابع، نخستین‌بار در عصر اردشیربابکان است که از ابرسام نامی، در کسوت وزیر یاد شده است. حفاظت ابرسام از تختگاه اردشیر و فرماندهی سپاه ساسانی به هنگام غیبت پادشاه، موجب شده تا برخی از محققان، از ابرسام با لقب وزرگفرمذار یاد کنند، و از این رو، ایجاد منصب مذکور را به دوران اردشیر، بنیانگذار شاهنشاهی ساسانی نسبت دهند. افزون بر این، عدم ذکر منصب وزرگفرمذار در برخی منابع، نظیر کارنامه اردشیر بابکان و نامه تنسر، موجب شده تا برخی نظیر بارتلد، از منسوخ شدن منصب وزرگفرمذار در سال‌های پایانی عصر ساسانی یادکنند. این در حالی است که باوره‌های مطرح شده از طرف محققین مذکور، مغایر با برخی گزارش‌های برجای مانده تاریخی و شواهد کتیبه‌ای است. از این رو در نوشتار حاضر، سیر تحول منصب وزرگ‌فرمدار در ادوار مختلف عصر ساسانی، با سود جستن از منابع کتابخانه‌ای و شواهد کتیبه‌ای، و به روش توصیفی- تحلیلی مورد واکاوی قرار گرفته است. یافته‌های این پژوهش حکایت از آن دارد که، در سال‌های نخستین شاهنشاهی ساسانی، منصبی با عنوان وزرگفرمذار متداول نبوده و منصب مذکور نخستین بار، در سده پنجم میلادی و در عصر پادشاهی یزدگردیکم به جهت توسعه تشکیلات اداری و تمشیت بهتر اُمور ایجاد شده و تا پایان عصر ساسانی لقب رسمی وزیربزرگ بوده است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
عنوان مقاله [English]
A reflection on the evolution of the position of vizarg Framadar in the Sassanid era
نویسندگان [English]
- Abolfazl Mohamadkarimi 1
- Javad Heravi 2
- Mirza Mohammad Hassani 3
1 Department of History, Science and Research Branch, Islamic Azad university, Tehran
2 Associate Professor of History University Science & Research of Tehran
3 Assistant Professor of History, Islamic Azad University, Shahrood Branch
چکیده [English]
Among the distinguished positions of the Sassanid Empire was the Grand Vizier, which is mentioned in the sources with the titles of Vezrag Farmadhar, Hazarbad and Darandarzbz. Vizarg Farmadhar was often chosen by the king from among the members of noble families and was in charge of the administrative organization. In the sources, it is in the era of Ardeshirbabkan that Abrasam Nami is mentioned in the guise of a minister. Abrasam's protection of Ardashir's throne and the command of the Sassanid army during the king's absence have led some researchers to refer to Abrasam with the title of Vizarg Farmadhar, and hence attribute the creation of the mentioned position to the era of Ardashir, the founder of the Sassanid Empire. In addition, the non-mention of the position of Minister of Foreign Affairs in some sources, such as Ardeshir Babkan's record and Tenser's letter, has led some, such as Bartheld, to mention the abolition of the position of Minister of Foreign Affairs in the last years of the Sassanid era. This is despite the fact that the beliefs put forth by the aforementioned researchers are contrary to some historical reports and inscriptional evidence. Therefore, in the present article, the evolution of the position of Vizarg Farmadar in different periods of the Sassanid era has been analyzed with the benefit of library sources and inscriptional evidence, and in a descriptive-analytical way. The findings of this research indicate that, in the first years of the Sassanid Empire, a position with the title of Vizarg Farmadhar was not common, and the mentioned position was first established in the fifth century AD and during the era of the Yazdgerdikm dynasty in order to develop administrative organizations and better provision. Omur was created and was the official title of grand vizier until the end of the Sassanid era
کلیدواژه‌ها [English]
- Hazarbad
- Bidakhsh
- Vazerg Farmadhar
- Mehrnarsi
- Sassanian
)