پنگ جین؛ محمدحسن رازنهان
چکیده
شیوع و گسترش بیماری‌های عفونی و واگیردار در سرزمین ایران همواره یکی از عوامل اصلی کاهش جمعیت و موجب صدمات فراوان انسانی، اقتصادی و اجتماعی در طول تاریخ بوده است. اگرچه اطلاعات زیادی از شیوع این بیماری‌ها ...
بیشتر
شیوع و گسترش بیماری‌های عفونی و واگیردار در سرزمین ایران همواره یکی از عوامل اصلی کاهش جمعیت و موجب صدمات فراوان انسانی، اقتصادی و اجتماعی در طول تاریخ بوده است. اگرچه اطلاعات زیادی از شیوع این بیماری‌ها در دورۀ پیش از اسلام در متون مشاهده نمی‌شود اما منابع دورۀ اسلامی گزارش‌های بسیار متعدد و مفصلی در باب شیوع امراض عفونی و به‌ویژه بیماری‌های وبا و طاعون و تلفات ناشی از آن‌ها را در اختیار پژوهشگران قرار داده‌اند. در دورۀ صفوی به‌رغم ایجاد یک حکومت متمرکز و پیشرفت‌های بهداشتی و رشد دانش پزشکی و احداث بیمارستان‌ها بیماری‌های عفونی کماکان بسیار شایع بوده و تلفات بسیاری برجا می‌گذاشته‌اند. تا آنجا که در این دوره کتب تخصصی در مورد بیماری‌های عفونی و به‌ویژه بیماری طاعون نگاشته شده است. مقالۀ حاضر در تلاش است تا با بررسی تاریخی موارد شیوع بیماری‌های عفونی در دورۀ صفوی به دیدگاه چهار گروه علما، مورخین، جهانگردان و سفرنامهنویسان و پزشکان در مورد این بیماری و علت شیوع و بروز آن پرداخته و همچنین درمان‌های ارائه‌شده از سوی پزشکان ایرانی و طب سنتی ایرانی را در درمان این بیماری‌ها موردبررسی قرار دهد. با بررسی متون تاریخی دورۀ صفوی مشخص می‌شود که اگرچه عامل مشیت و تقدیر الهی از دیدگاه اکثر مورخین و روحانیون این دوره اصلی‌ترین عامل بروز این بیماری‌ها شناخته می‌شود بااین‌حال ازنظر پزشکان و تعداد اندکی از مورخین ایرانی عوامل طبیعی نظیر آب‌های آلوده و آب‌وهوای نامساعد اصلی‌ترین عوامل بروز بیماری‌های عفونی شناخته می‌شوند؛ بنابراین نظام‌های معرفتی و جهان‌بینی اقشار مختلف اجتماعی نقشی مهم در باورهای این گروه‌ها نسبت به درمان بیماری عفونی و واگیردار داشته است.
