علی کالیراد
چکیده
شهر ولادیقفقاز که طی فرآیند استیلای روسیۀ تزاری بر منطقۀ قفقاز در اواخر قرن هجدهم میلادی بنیان نهاده شد، بهتدریج بهصورت یکی از اهداف مهاجرت، از داخل و خارج امپراتوری روسیه درآمد. این شهر، بهویژه ...
بیشتر
شهر ولادیقفقاز که طی فرآیند استیلای روسیۀ تزاری بر منطقۀ قفقاز در اواخر قرن هجدهم میلادی بنیان نهاده شد، بهتدریج بهصورت یکی از اهداف مهاجرت، از داخل و خارج امپراتوری روسیه درآمد. این شهر، بهویژه از نیمۀ دوم قرن نوزدهم میلادی، یکی از مقاصد مهاجرت دائمی و موقت ایرانیان در قلمرو روسیه بود. با افزایش جمعیت ایرانیان در ولادیقفقاز و مناطق پیرامون آن، نمایندگی کنسولی ایران در 1315ق/1897م، در آنجا تأسیس شد. مقالۀ حاضر کوشیده است تا برپایۀ اسناد بهجامانده از نمایندگی ایران در ولادیقفقاز، موجود در آرشیو وزارت خارجۀ جمهوری اسلامی ایران، تصویری کلی از حضور و فعالیت کارگزاران دولتی و مهاجران ایرانی مقیم این شهر، از زمان تأسیس نمایندگی دولت ایران در ولادیقفقاز تا فروپاشی امپراتوری تزاری و وقوع جنگهای داخلی در روسیه ارائه کند. این اسناد، منبع ارزشمندی برای آگاهی از ابعاد مختلف حیات ایرانیان مقیم ولادیقفقاز و چالشهای پیش روی کارگزاران نمایندگی است. نمایندگی دولت ایران بهواسطۀ اقداماتش در ایجاد و حفظ مسجد شیعیان (ایرانیان)، مدرسۀ نوروز و انجمن همت، نقشی مهم در ایجاد همبستگی میان اعضای جامعۀ ایرانی شهر داشت و در مقاطع و موقعیتهای مختلف به صیانت از حقوق اتباع ایران پرداخت. درعینحال، عدم توازن در روابط ایران و روسیه، خصومتها و رقابتهای شخصی و محفلی میان اجزای مختلف وزارت خارجه و وجود بینظمیها و بیانضباطیهای مالی، مانعی جدی در ارتقای عملکرد نمایندگی ایران در ولادیقفقاز بود.
