نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• عبدالرسول خیراندیش ¹
• حجت اله کبگانی ²

¹ استاد گروه تاریخ دانشگاه شیراز

² دانشجوی دکتری تاریخ ایران اسلامی دانشگاه شیراز

چکیده

با پایان­گرفتن جنگ جهانی دوم، احساسات ضد­استعماری و اندیشه­های ملی­گرایانه، بسیاری از کشورهای جهان سوم را دربرگرفت. برخی کشور­های خاورمیانه و خلیج فارس نیز در این مقطع تلاش کردند تا با رفع سیطره و امتیازات انحصاری بیگانگان، مدیریت منابع طبیعی و سرمایه­های ملی خویش را عهده­دار شوند. نهضت ملی­شدن نفت ایران به رهبری دکتر مصدق در آغاز دهة 1950 با واکنش شدید دولت­های بریتانیا و ایالات متحده روبه­رو شد و به این ترتیب، حساسیّت غرب دربارة منابع نفتی خلیج فارس بر همگان آشکار شد. چند سال بعد، مساعی جمال عبدالناصر مصری برای ملی­ساختن کانال سوئز، دخالت نظامی غرب و اخلال در جریان انتقال نفت خلیج فارس به اروپا را به دنبال داشت. اگرچه دولت­ها و شرکت­های نفتی غربی توانستند با برنامه­ریزی دقیق و تدارکات گسترده بحران نفتی حاصل از جنگ سوئز را پشت سر بگذارند، اما اندیشه­ها و اقدامات مصدق و ناصر آثار ماندگاری بر صنعت نفت خلیج فارس برجای نهادند. در این مقاله ضمن اشاره به اهمیّت کانال سوئز در انتقال نفت خلیج فارس به اروپا، تدابیر اتخاذشده برای تأمین نفت موردنیاز غرب طی بحران سوئز و پیامد­های بین­المللی و منطقه­ای این بحران بر مسائل نفتی خلیج فارس بررسی می­شود.
 
 

کلیدواژه‌ها

• کانال سوئز
• نفت نیم­کرة غربی
• نفت‌رسانی
• کاسة شکر
• دکترین آیزنهاور
• سوپر تانکر
• هفت خواهران نفتی

عنوان مقاله [English]

Oil Dimensions of the Suez Crisis and its Impact on the Persian Gulf Oil Industry

نویسندگان [English]

• Abdolrasool Kheirandish ¹
• Hojat Allah Kabgani ²

¹ Professor of History at Shiraz University

² Ph.D. Candidate in History of Islamic Iran, Shiraz University

چکیده [English]

Anti-colonial sentiments and nationalist ideas embraced many 3^rd-world countries after the World War II. Trying to eliminate the dominance and the monopolistic privileges of foreigners, some countries in the Middle East and the Persian Gulf also sought to catch the management of their natural resources and national wealth. The nationalization movement of Iranian oil, led by Dr. Mosaddeq, caused an intense reaction from the governments in Britain and the United States at the beginning of the 1950s, so that everyone was aware of the Western sensitivity of the huge oil resources in the Persian Gulf. A few years later, Egyptian Gamal Abdel Nasser's efforts to nationalize the Suez Canal resulted in Western military intervention and disruptions in the flow of Persian Gulf oil to Europe. Although the Western governments and the oil companies succeeded, due to precise planning and extensive logistics, to overcome the oil crisis caused by the Suez War,  but the thoughts and the actions of Mosaddeq and Nasser left permanent effects on the Persian Gulf oil industry. Pointing out the importance of the Suez Canal in transferring the Persian Gulf oil to Europe, the measures were taken to provide the needed oil of the West during the Suez crisis and the international and regional impacts of the crisis on the issues of Persian Gulf oil have been studied in present paper.

کلیدواژه‌ها [English]

• Suez Canal
• West Hemisphere Oil
• Oil Supply
• Sugar Bowl
• Eisenhower Doctrine
• Supertankers
• Seven Sisters (oil companies)