نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد تاریخ گرایش مطالعات خلیج‌فارس، دانشگاه خلیج‌فارس، بوشهر، ایران

2 دانشیار گروه تاریخ دانشگاه خلیج‌فارس، بوشهر، ایران.

چکیده

 
بلوک حیات داود به محدوده‌ای جغرافیایی در ساحل خلیج‌فارس و در استان فعلی بوشهر گفته می‌شود که از اواسط دوره زندیه تا اواخر دوره پهلوی دو بندر تاریخی گناوه و ریگ و جزایر خا رگ و خار گو را شامل می‌شده است. تاریخ معاصر و پرفرازونشیب این بلوک از حدود اوایل حکومت صفویه که مقصد گروهی از طایفه لر و مهاجر «حیات غیبی» قرار می‌گیرد، آغاز و تا پایان حکومت پهلوی ادامه داشته است. جای نام این منطقه متأثر از نام اجداد حکمرانان آن یعنی خوانین حیات داودی هست. با عنایت به اهمیت موقعیت جغرافیایی این منطقه در سواحل و جزایر خلیج‌فارس و همچنین رخدادهای تاریخی آن به‌ویژه در دوره‌های موردنظر؛ پژوهش حاضر درصدد مطالعه جغرافیای تاریخی این مکان، سیر حکمرانی خوانین حیات داودی و بررسی نقش آن‌ها در تحولات سیاسی و اقتصادی این بلوک هست که به‌نوعی هدف این تحقیق نیز محسوب می‌شود. سؤالات مطرح‌شده در این خصوص عبارت‌اند است از: وجه‌تسمیه حیات داود چیست؟ علل و عوامل تأثیرگذار بر اوضاع سیاسی و اقتصادی این منطقه در دوره‌های قاجار و پهلوی چه بوده و سرانجام خوانین و ضابطین آنچه شده است؟ یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که احیاء و تأسیس بلوک حیات داود به‌وسیله اجداد خوانین حیات داودی و از اواسط دوره صفویه بوده و سبب نام‌گذاری این منطقه هم برگرفته از نام دو تن از بزرگان این قوم هست. این پژوهش تاریخی به روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه ‌بر اسناد به‌دست‌آمده و همچنین مطالعات کتابخانه‌ای و تاریخ شفاهی انجام‌شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Territory of Hayat Davoud and the Role of its Landlords During Political and Economic Events of the North Side of the Persian Gulf in Qajar and Pahlavi Era

نویسندگان [English]

  • Hossein Abdollah por 1
  • habibollah saeedinia 2

1 Master student in the history of Persian Gulf studies, Persian Gulf University, Bushehr, Iran.

2 Associate Professor, Department of History, Persian Gulf University, Bushehr, Iran

چکیده [English]


The territory of Hayat Davoud is a geographical district alongside the Persian Gulf which is now located in Bushehr Province. By the middle of Zandiye era to the end of Pahlavi kingdom, Genaveh and Rig; two historical ports, and also Kharg and Khargou islands made up this block. The adventuresome history of the territory roots in the beginning of Safavid dynasty when a group of migrant Lors called [Hayat Gheybi] resided there and comes to end by the Pahlavi`s fall. The new comers assigned their ancestors` title to the area; Hayat Davoud.Considering the importance of this district alongshore the Persian Gulf and its islands and also its political events during the time limit of this study, the research aims to investigate the geographical history of the area, the landlords of Hayat Davoud and their governing history and finally those governor's` roles in political and economic up and downs of the territory which can be considered as the main objective of the study. By doing this research, the following questions are going to be answered: the etymology of Hayat Davoud? What are the influential factors evolving the territory politically and economically during the Qajar and Pahlavi era? And, what happened to the landlords and executive officers of the Hayat Davoud block? This historical research is done on a descriptive-analytic method and the historical documents, library resources and oral history have been applied as the material of the study

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Persian Gulf
  • Hayat Davoud Territory
  • KhanAli Khan
  • migration
  • Qajar and Pahlavi Kingdom
 آبراهامیان، یرواند، ایران بین دو انقلاب، ترجمه احمد گلمحمدی، تهران، نشر نی، .1377
ابطحی فروشانی، سید علیرضا، بختیاریها و مسئله نفت، روابط بختیاریها و شرکت نفت ایران و انگلیس، دکترا، هاشم آغاجری، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده علوم انسانی، .1379
القاسمی، شیخ سلطان بن محمد، بازرگانی و جنگ قدرتها در خلیجفارس، ترجمه فرامرز فرامرزی، تهران، همسایه. ).(1387
ایزدپناه، حمید، آثار باستانی و تاریخی لرستان، تهران، انجمن آثار ملی، بیتا. ، اسناد جنگ جهانی اول در جنوب ایران، کوشش گر کاوه بیات، قم، همسایه، .1377
پرونده انفرادی فتح اله خان، برگ شمارة ،296490274مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی. پرونده انفرادی فتح اله خان، برگ شمارة ،296490329مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی.
پرونده انفرادی فتح اله خان، 296490261و ،296490262مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی. تعیین مالیات حیات داود توسط ناصرالدینشاه، ،239/18018ساکما. ، جمشید، »حضور بریتانیا در خلیجفارس«، تاریخ ایران معاصر، سال دهم، شمارة .1385 ،17-36 ،37
جونز، سرهار فورد، آخرین روزهای لطفعلیخان زند، ترجمه هما ناطق جان کرنی، تهران، امیرکبیر، .1353
جنگ جهانی اول در جنوب ایران )گزارشهای سالانه کنسولگری بریتانیا در بوشهر(، ترجمه کاوه بیات، بوشهر، چاپ علوی .1373
خلیفه زاده، علیرضا، تاریخ شول حیات داود، بوشهر، دریانورد، .1394
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ، هفت شهر لیراوی و بندر دیلم، بوشهر، شروع، .1382
ـــــــــــــــــــــــــ، پردیس نشینان، بوشهر، دریانورد، .1386 خلیفهزاده، علیرضا/ علی صوفی علیرضا، »بررسی علل شکلگیری بنادر بوشهر، دیلم و ریگ در دوره صفوی«، مطالعات تاریخ اسلام، شمارة .1399 ،33-64 ،44
حسینی فسایی، میرزاحسن، فارس نامه ناصری، جلد دوم، مصحح منصور رستگار فسایی، تهران، امیرکبیر، .1378
حمیدی، سید جعفر، بندر ریگ، تهران، پرشکوه، .1381 حیات داوودی، اله کرم، رساله شش فصل، بوشهر، چاپ علوی، 1336ق.
دانش پژوه، محمدتقی، بیستوپنج جستار، کوشش گر قدرت االله پیشنماز زاده، تهران، انتشارات دکتر محمود افشار، .1391
رزم آرا، علی، فرهنگ جغرافیایی ایران )استان هفتم(، تهران، دایره جغرافیایی ستاد ارتش، .1330
رزم آرا، علی، جغرافیای نظامی ایران )فارس(، تهران، چاپخانه ارتش، .1323
رهربرن، نظام ایالات در دوره صفویه، ترجمه کیکاووس جهان داری، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، .1349
رکن زاده آدمیت، محمدحسین، فارس و جنگ بینالملل، تهران، اقبال، .1370 روزنامه اطلاعات، شمارة ،30چهارشنبه، 14مرداد .1343
روزنامه کیهان، تکشمارة فوقالعاده، جمعه، 16مرداد .1343
سعادت، محمدحسین، تاریخ بوشهر، محققین عبدالرسول خیراندیش و عمادالدین شیخ الحکمایی، تهران، میراث مکتوب،.13 
 سعیدی نیا حبیب اله/ عبداله پور حسین »قائد حیدر گناوهای و نقش او در تحولات سیاسی و اقتصادی کرانه های شمالی خلی جفارس در دوره زندیه«، پژوهشنامه تاریخهای محلی ایران، سال نهم، شمارة اول، پیاپی ،111-129 ،18بهار و تابستان .1400
سند مالیات مناطق تحت نفوذ خوانین حیات داودی، سند اهدایی، پیوست شمارة .2
شهریاری، بهادر، »تاریخ تحولات سیاسی و اقتصادی بوشهر در دوره زندیه«، کارشناسی ارشد، محمدحسن راز نهان، دانشگاه تربیتمعلم، دانشکده ادبیات و علوم انسانی،.1390
صلحنامه خان علیخان، ،239/18018 ،293/18018ساکما.
عباسی، عباس، گناوه قریه خور خلیل، شیراز، راهگشا، .1379
فقیه، خورشید، زوال دولت هلند در خلیجفارس با ظهور میرمهنای بندر ریگی، بوشهر، شروع، .1383
فلور، ویلهم، تاریخ بوشهر از صفویه تا زندیه )دفتر دوم(، ترجمه حسن زنگنه، بوشهر، شروع، .1389
فرمانفرماییان، منوچهر، خون و نفت، تهران، ققنوس، .1377
فراشبندی، علی مراد، جنوب ایران در مبارزات ضد استعماری، تهران، شرکت سهامی انتشار، .1365
فرمان مظفرالدین شاه جهت تخفیف مالیاتی حیدر خان، ،293/3255ساکما.
فرمان دریافت حق شیخی توسط حیدر خان، ،293/3255ساکما.
قرارداد فروش سنگ حیدر خان به شرکت نفت ایران و انگلیس، ،293/18018ساکما.
کازرونی، محمدابراهیم، تاریخ بنادر و جزایر خلیجفارس، مصحح منوچهر ستوده، تهران، موسسه فرهنگی جهانگیری، .1367
سایکس، سر پرسی، تاریخ ایران، جلد دوم، ترجمه سید محمدتقی فخر داعی گیلانی، تهران، بیتا.
کرزن، جرج ن، ایران و قضیه ایران، ترجمه غلامعلی وحید مازندرانی، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی، .1349
کمپفر، انگلبرت، سفرنامۀ کمپفر، ترجمه کیکاووس جهاندار، تهران، خوارزمی،.1350
کحال زاده، میرزا ابوالقاسم خان، دیدهها و شنیدهها، تهران، نشر البرز،.1370
گارثویت، جن. راف، بختیاری در آینه تاریخ، ترجمه مهراب امیری، تهران، آنزان، .1375
گزارشهای سالانه سر پرسی کاکس سرکنسول انگلیس در بوشهر، ترجمه حسن زنگنه، تهران، پروین، .1377
گزارش اقدامات حیدر خان جهت اتحاد با خوانین همسایه، ،293/3255ساکما. گزارش محرمانه بخشدار بندر ریگ در خصوص ارتباطات فتح اله خان با انگلیسیها، ،355/736ساکما.
لسان الملک سپهر، محمدتقی، ناسخ التواریخ )تاریخ قاجاریه(، کوشش گر جمشید کیانفر، تهران، اساطیر، .1377
لوریمر، جان گوردون، سواحل خلیجفارس )بوشهر، دشتستان، تنگستان، دشتی، لیراوی، حیات داود، رود حله، انگالی، شیبکوه(، ترجمه عبدالرسول خیراندیش، تهران، آباد بوم، .1394
مابرلی، جیمز، عملیات در ایران، ترجمه کاوه بیات، تهران، مؤسسه خدمات فرهنگی رسا، .1369 مالکی، هیبت اله، دشتستان و غضنفرالسلطنه برازجانی، شیراز، نوید، .1397
مجتهد بلادی بوشهری، سیدعبداله، لوایح و سوانح، مصحه سیدقاسم حسینی، بوشهر، مرکز مطالعات بوشهر شناسی، . 
 مجد، محمدقلی، انگلیس و اشغال ایران در جنگ جهانی اول، ترجمه مصطفی امیری، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، .1390
مستوفی، حمداالله، تاریخ گزیده، گردآورنده نشر الکترونیک بهمن انصاری، بیتا.
مستوفی، محمد محسن، زبدة التواریخ، کوشش گر بهروز گودرزی، تهران، دانشگاه تهران، .1375
مظفری زاده، علیرضا، تاریخ خاندان آل مذکور، تهران، صفحه سفید، .1395
مصاحبه، امیرحسین حیات داود، مکان مصاحبه بندر گناوه، روستای مال قائد، منزل شخصی، .1398/07/14
موسوی نامی اصفهانی، میرزا محمدصادق، تاریخ گیتی گشا در تاریخ زندیه، کوششگرعزیراله بیات، تهران، امیرکبیر، .1363
نامه اله کرم خان به دارایی استان هفتم، ،293/18018
ساکما. نامه فرمانفرما به خوانین ائتلاف حیات داود، ،293/3255
ساکما. نامه فرماندار بوشهر در خصوص مطالبات حیات داودیها، ،350/1991
ساکما. نامه خوانین حیات داودی به رئیس مجلس، ،22224
ساکمام. نامه خوانین حیات داودی به محمدرضا شاه، ،240/028291
ساکما. نامه حکمران جنوب به وزارت داخله، ،293/3255
ساکما. نامه حیدر خان به نظمیه گناوه، ،355/163
ساکما. نامه رئیس ثبت به استانداری هفتم، ،350/1991
ساکما. نامه رئیس مجلس در خصوص تحقیقات از حیدر خان، ،101399کمام. نامه وزیر جنگ )رضاشاه،( ،101400کمام. نامه وزارت داخله به حکومت بنادر، ،290/3102
ساکما.نامه وزیر کشاورزی به وزارت دادگستری، ،230/024794ساکما. وقایع و اتفاقیه، کوشش گر سعیدی سیرجانی، تهران، نشر پیکان، .1376
ویلسون، آرنولد، سفرنامه ویلسون )تاریخ سیاسی و اقتصادی جنوبغرب ایران(، ترجمه سعادت نوری، تهران، وحید،.1