محمد مشهدی نوش آبادی؛ محمدرضا غیاثیان
چکیده
اگرچه کاشان در عصر ایلخانی یکی از مهمترین مراکز تولید کاشیهای زرینفام در جهان اسلام بود، از نیمۀ سدۀ هشتم هجری این صنعت در این شهر دچار رکود شد. پس از آن، از اواخر سدۀ نهم هجری مجدداً شاهد رواج ساخت کاشیهای زریـنفام در کاشان اما با فرم و محتوای متفاوت هستیم. این زرینفامها کاربردهایی نظیر لوح مزار، محراب و وقفنامه ...
بیشتر
اگرچه کاشان در عصر ایلخانی یکی از مهمترین مراکز تولید کاشیهای زرینفام در جهان اسلام بود، از نیمۀ سدۀ هشتم هجری این صنعت در این شهر دچار رکود شد. پس از آن، از اواخر سدۀ نهم هجری مجدداً شاهد رواج ساخت کاشیهای زریـنفام در کاشان اما با فرم و محتوای متفاوت هستیم. این زرینفامها کاربردهایی نظیر لوح مزار، محراب و وقفنامه دارند و بیشتر معطوف به افراد و مراکز محلی در کاشان و اطراف آن است. در این مقاله پانزده نمونه از این کاشیها که در خلال سالهای 883 تا 967 هجری تولید شدهاند، معرفی میشود. تصاویر آنها از منابع مکتوب مانند آثار پژوهشگران و کاتالوگ حراجی‌ها و موزهها و مطالعات میدانی بهویژه در محل اصلی تهیه شده است. این نوشتار با بهرهگیری از جستجوی میدانی و مطالعۀ کتابخانهای، ضمن معرفی دو لوح زرینفام ناشناخته، برای اولین بار به بازخوانی محتوا و انتشار تصاویر تمام نمونههای شناخته شده پرداخته و بررسی میکند که این کاشیها به لحاظ فرم و صورت چه ویژگیهایی دارد؟ و محتوای این الواح چه ارتباطی با باورهای مذهبی مردم ایران، بهویژه کاشان در آغاز عصر صفوی دارد؟ نتایج نشان میدهند که زرینفامهای این دوران تابع فرم و شکل کلی تقریباً یکسانی هستند و محتوای آنها تحت تأثیر باورهای شیعی و محوریت صلوات بر چهارده معصوم است.
