نویسنده

• محمدحسن میرحسینی

استادیار دانشگاه یزد

چکیده

جزیه، یکی از وجوه نظام مالیاتی بود که بر اقلیت‌های دینی اعمال می‌شد. سیر تحوّلاتی که طی دورة قاجار در ایران رخ داد، به ویژه ارتباط با خارجی‌ها منجر به حذف بسیاری از سازوکارها در رابطه با اقلیت‌های دینی شد. جزیه نمونة بارز این تحوّلات است. البته در آغاز نوگرایی در ایران به همت میرزا عیسی قائم مقام و احتمالاً به درخواست اروپائیان، جزیه از اقلیت مسیحی ایران برداشته شد، امّا زردشتیان به شدّت از این رویّه رنج می‌بردند، زیرا علاوه بر جزیه، انواع و اقسام تحمیلات بر آنان روا داشته می‌شد. افزایش رفت و آمدها به خارج از کشور منجر به اطلاع پارسیان هند از اوضاع رقّت‌بار هم‌کیشان خود شد؛ آنان با «ایجاد انجمن رفاه زردشتیان» و به دنبال آن بنگاه‌های خیریه و فرستادن نماینده‌ای از جانب خود به ایران، مجدّانه برای بهبود وضعیت زرتشتیان کوشیدند. مانکجی نماینـدة پارسیان به ایران آمد و با پرداخت مبالغ هنگفت توانست طی بیش از سه دهه تلاش نه تنها جزیه را از زردشتیان بردارد، بلکه با حمایت‌های همه جانبه، سطح فکری، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی آنان را نیز بالا برد. مقالة حاضر بر پایة اسنادی نوشته شده که اصل آنها در اختیار نگارنده است و تاکنون انتشار نیافته است.

کلیدواژه‌ها

• جزیه
• زرتشتیان
• قاجار
• مانکجی
• نظام مالیاتی
• یزد

عنوان مقاله [English]

The Process of Improving the Status of Zoroastrians in Iran and the Abolition of Jezyah During the reign of Nāser al-Din Shāh (Based on the Recent Documents Discovered in Yazd)

نویسنده [English]

• Mohammad Hasan Mirhoseyni

چکیده [English]

Jezyah had been part of the tax system imposed on religious minorities. From the very first days of its introduction to Islam, it was addressed to as demeaning and humiliating towards religious minorities. The abolition of many laws concerning religious minorities was the result of some developments in Iran, especially in foreign relationships during the Qajar era. Jezyah is a prominent example of these developments. On the dawn of modernization in Iran, by the efforts of Mirza ‘Isa Qaem Maqam and probably on the request of European, Jezyah was abolished for Christians but Zoroastrians were still severely suffering because, in addition to Jezyah, they were under several other enforcements. With the rise in abroad journeys, Parsis of India became informed about the deplorable situation of their Iranian coreligionists. They founded “ Zoroastrians Welfare Society” and following that, Charity Institution, sent representatives to Iran and diligently endeavored to make improvements in their status. Parsis’ representative, Mankji came to Iran and after more than three decades of effort and paying huge amounts of money, not only succeeded in abolishing Jezyah for Zoroastrians but, with multilateral supports, improved their cultural, social and economic status. The present article has been prepared based on some original, unpublished documents in possession of the writer.

کلیدواژه‌ها [English]

• Jezyah
• Mankji.
• Qajar
• Taxation system
• Yazd
• Zoroastrians