نویسنده

• رسول عربخانی

عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشگاه پیام نور زنجان

چکیده

گسترش فعالیت‌های شیعیان در عراق و سرایت این مذهب در میان عشایر سنی‌مذهب آنجا یکی از مهمترین مسائلی بود که ذهن دولتمردان عثمانی را در نیمة پایانی قرن نوزدهم، مصادف با دورة سلطنت عبدالحمید دوم (1876-1909) به خود مشغول می‌کرد. گزارش‌های فراوانی – خواه واقعی، خواه غیر واقعی- که از سوی کارگزاران محلی ولایت بغداد در خصوص محذورات فرهنگی، سیاسی و گسترش فعالیت‌های شیعه‌گرایی به باب عالی ارسال می‌گشت، دولتمردان استانبول را به چاره‌جویی و ارائة برنامه‌های پیشگیرانه وادار می‌ساخت. همجواری عراق با ایران به عنوان یگانه قدرت سیاسی شیعی و رقیب دیرینة امپراطوری عثمانی به همراه اهمیت جغرافیایی استراتژیک این سرزمین، مسئلة فعالیت‌های شیعه‌گرایانة عراق را از پیچیدگی‌های خاصی برخوردار می‌کرد. تعقیب سیاست اتحاد اسلام به عنوان محور سیاست‌های داخلی و خارجی عبدالحمید دوم و نیز وجود اقلیت‌های مذهبی مختلف نظیر شیعیان در درون مرزهای امپراطوری، عوامل دیگری بود که بر این پیچیدگی‌ها می‌افزود. این مقاله بر آن است تا با بهره‌گیری از منابع مستند تاریخی و به ویژه اسناد آرشیو عثمانی به بررسی ابعاد مسئلة گسترش تشیع پرداخته، ماهیت سیاست‌های دولت عثمانی و نتایج آن را مورد تحلیل و ارزیابی قرار دهد.

کلیدواژه‌ها

• ایران
• تشیع
• سلطان عبدالحمید دوم
• عثمانی
• عراق
• عشایر

عنوان مقاله [English]

The problem of Iraqi Shiites in Sultan Abd al-Hamid II’s era

نویسنده [English]

• Rasoul Arabkhani

چکیده [English]

The expansion of Shiite activities in Iraq and its development through Sunni nomads is one of the main issues involved Ottoman governors in the second half of the nineteenth century, during the reign of Abd al-Hamid II. (1876-1909). Numerous real or unreal reports about the political and cultural risks of these activities were sent by officials of Baghdad to Bab-i Ali in Istanbul, forced the central government to take precautionary policies. Iraq’s adjacency to Iran, as the only Shiite political competing power against Ottoman Empire with its strategic geopolitical importance, made the problems of Iraqi Shiites more complicated. Islamic Union, as Abd al-Hamid’s main internal and foreign policy, and also the presence of a variety of religious minorities like Shiites living within the borders of Ottoman Empire, were other factors that increased these complexities. The dimensions of Shiite activities development and the nature of Ottoman policies and their results are going to be analyzed in this paper, based on historical documentary sources, especially on the Ottoman archive.

کلیدواژه‌ها [English]

• Iran
• Iraq
• nomads
• Ottoman Empire
• Siite
• Sultan Abd al-Hamid II