نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• محمد احمدی منش

دانش‌آموختۀ دکتری تاریخ اسلام دانشگاه تهران

چکیده

نیمۀ دوم سدۀ سوم هجری و دورۀ زمامداری سه خلیفه، معتمدبالله (256ـ 279هـ)، معتضد (279-289هـ) و مکتفی (289-295هـ)، با بازیابی اقتدار دستگاه خلافت عباسی و تجدید سازمان آن همراه بود. این فرآیندِ اصلاحی که ابواحمد موفق (م.278هـ) آن را آغاز کرد و ابوالعباس معتضد درخشان‌ترین چهرۀ آن بود، در میان دو دورۀ انحطاط قرارگرفت؛ نخستین دوره، دورۀ سامرا بود که در آن سربازبردگان ترک و غیر ترک زمام خلافت را به دست گرفتند و دومین دوره که با خلافت مقتدر (295-320هـ) آغاز شد، شاهد فساد دربار، فروپاشی دیوان‌سالاری و گسیخته شدن سازمان نظامی بود و با ورود بویه‌ای‌ها به بغداد (334هـ) پایان گرفت. ساختاری که در این دوره پدید آمد، دارای چند ویژگی بود: تمرکز قدرت در نهاد خلافت، تمرکز دیوان‌سالاری و برتری نهادن آن بر نیروی نظامی، جلوگیری از واگذاری اقطاع در برابر خدمات اداری و نظامی و در آخر، ایجاد سپاهیان دائمی و مزدبگیر. در این نوشتار فرآیند اجرای این اصلاحاتباتأکیدبردگرگونیدرساختنظامی،بررسیوواکاویمی­شود.

کلیدواژه‌ها

• خلافت عباسی
• موفق
• معتضد
• مکتفی
• دیوان‌سالاری

عنوان مقاله [English]

Reform of Abbasids' Government Structure in the Second Half of Third Century AH

نویسنده [English]

• Mohammad Ahmadimanesh

PhD. Graduate in History, University of Tehran

چکیده [English]

The second half of the third Hijri century, coinciding with the reign of three caliphs, al-Mu’tamid (256-79 AH), al-Mu’tadhid (279-89 AH), and al-Muktafi (289-95 AH), Abbasids restored their authority and renewed their organization. This reform process which was began by Abu Ahmad al-Muwaffaq (d. 278 AH) and reached its climax at the time of Abu al-Abbas al-Mu’tadhid stood between two decline periods: the first one is known as the period of Samarra, when the Turkish and non-Turkish slave soldiers assumed the reign of the caliphate, and the second one which started with the reign of al-Muqtadir (295-320 AH), witnessed the corruption of the court, the collapse of bureaucracy, and the destruction of the military organization and ended by the Buwayhids entrance  in Baghdad in 334 AH. The created structure had several features: concentration of power in the caliphate, concentration of bureaucracy and its supremacy to military force, prevention of land granting in return to administrative or military services, and lastly, development of a permanent wage-earner army. The administrative procedures of these reforms are going to be studied in present paper, with an emphasis on transformation on military construct.

کلیدواژه‌ها [English]

• the Abbasid Caliphate
• Successful
• al-Mu’tadhid
• al-Muktafi
• Bureaucracy