نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه تاریخ دانشگاه شیراز

2 دانشجوی دکتری تاریخ دانشگاه شیراز

چکیده

در سراسر نیمۀ دوم قرن نهم هجری / نیمۀ دوم سدۀ پانزدهم میلادی، دولت­های آق ­قویونلو و عثمانی به نحوی روزافزون به مقابله با یکدیگر کشیده می­شدند. دولت آق قویونلو برای توسعۀ مناسبات تجاری، دستیابی به آناتولی مرکزی را امری ضروری می­دانست، در مقابل عثمانی با خنثی کردن اقدامات آق قویونلوها، می­کوشید مانع از پیوند آن دولت با ونیز شود که از دشمنان اروپایی دولت عثمانی به شمار می آمد، از این رو، آق قویونلوها ابتدا تلاش کردند در گام اول فرمانروایی خود را تثبیت کنند و در گام دوم وارد رقابت با فرمانروایی عثمانی شوند. مقالۀ حاضر با روش توصیفی- تحلیلی در پی کاویدن اقدامات فرمانروایان آق­ قویونلو برای دستیابی به تجارت با بنادر اروپایی در آن سوی دریای سیاه و مدیترانه است. نتیجۀ چنین فرایندی در مرحلۀ نخست، شکست آق ­قویونلوها از دولت عثمانی در دوران حسن پادشاه و در مرحلۀ دوم زوال اقتصادی آق­ قویونلو، با توسعۀ ارضی عثمانی بود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Siege of Aq Qoyunlu by Ottoman Empire

نویسندگان [English]

  • Abdolrasoul Kheirandish 1
  • Mostafa Namdari Monfared 2

1

2

چکیده [English]

Increasingly, Aq Qoyunlu rule and Ottoman Empire were inclined to contradict in the half of 9th/15th century. Access to central Anatolia for Aq Qoyunlu was a pivotal enterprise by which could develop its commercial ties. In contrast, Ottomans tried to counteract the Aq Qoyunlu strives and thwarted its close relation with Venice since Ottomans regarded the latter as an archenemy in Europe. Foremost Aq Qoyunlu ruler decided to consolidate his situation and competed with Ottomans in Anatolia secondly. The article is based on descriptive-analytical method and intends to investigate the enterprises of Aq Qoyunlu rulers to connect with the European ports on the other side of the Black sea and Mediterranean Sea. In the first stage, However, defeat of Aq Qoyunlu in the reign of Uzun Hasan (Hasan padishah) and economic decline by Ottoman advancement in the second step was the result of mentioned process.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Aq Qoyunlu
  • Ottoman Empire
  • sea trade
  • central Anatolia
  • Akkerman
ابن ایاس الحنفی، محمد بن احمد، بدایع الزهور فی وقایع الدهور، حققها و کتب لها المقدمه و الفهارس محمد مصطفی، الجزء الثانی، مکتبه دارالباز، مکه المکرمه، 1395ق.
ابن تغری بردی، جمال الدین محاسن، النجوم الزاهره فی ملوک المصر و القاهره، به اهتمام محمد محرز و محمد شلتوت، الجزء السادس عشر، قاهره‌،1391ق.
ابن تغری بردی، جمال­ الدین محاسن، الحوادث الدهور فی مدی الایام و الشهور، تحقیق الاستاد فهیم محمد شلتوت، الجزء الثالث، قاهره‌، 1411 ق.
احمدبن لطف­الله (منجم­باشی)، تاریخ منجم­باشی یا صحایف الاخبارفی وقایع الاثار ، ج 3، نسخۀ شمارۀ 2826، کتابخانه مجلس شورای اسلامی.
اسناد مربوط به روابط تاریخی ایران و جمهوری ونیز از دورۀ ایلخانان تا عصر صفوی (بایگانی اسناد شهر ونیز و کتابخانۀ ملی مارچانا). ترجمۀ ایرج انور و قدرت­الله روشنی زعفرانلو، تهران، مرکز اسناد دانشگاه تهران، 1352.
اوزون چارشلی، اسماعیل حقی، تاریخ عثمانی، ترجمۀ ایرج نوبخت، ج2، تهران، کیهان،1370.
الغون، ابراهیم و درخشان، آصف خان، فرهنگ ترکی به پارسی، تهران، بنیاد فرهنگ ایران،1350.
باجاکو، ویورل، «ارتباط اوزون حسن و اشتفن کبیر فرمانروای مولداوی»، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، شمارۀ 3 و 4، سال بیست و دوم. صص 29-11،1354.
بدلیسی، ادریس، هشت بهشت، ج7. نسخه خطی شمارۀ 8093، کتابخانه مجلس شورای اسلامی.
بغدادی غیاثی، عبدالله فتح­الله، التاریخ الغیاثی، تصحیح و تحقیق طارق نافع الحمدانی، بغداد، مطبعه اسعد، 1975م.
تتوی، احمد و قزوینی، آصف خان، تاریخ الفی؛ تاریخ ایران و کشورهای همسایه در سال­های  984-850هـ.، تصحیح سیدعلی آل داوود، تهران، فکر روز، 1378.
جوزافا باربارو و دیگران، سفرنامه­های ونیزیان در ایران، ترجمه منوچهر امیری، تهران، خوارزمی، 1349.
چوآنو، ولادبانا. «روابط فرهنگی و تاریخی بین ایران و رومانی»، مجلۀ دانشکده ادبیات دانشگاه تهران، شمارۀ سوم، سال پنجم، صص30-12، 1337.
خنجی، فضل­الله روزبهان، تاریخ عالم­آرای امینی، تصحیح محمداکبر عشیق، تهران، میراث مکتوب، 1382.
رضازاده لنگرودی، رضا، «آق کرمان»، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج1، زیر نظر محمدکاظم بجنوردی، تهران، مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی،1374.
روملو، حسن بیگ، احسن التواریخ، به اهتمام عبدالحسین نوایی، ج1، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1349.
طهرانی، ابوبکر، دیار بکریه­؛ تاریخ اوزون حسن آق قویونلو و اسلاف او و آنچه بدان متعلق است از تواریخ قراقویونلو و چغاتای، تصحیح و اهتمام نجاتی لوغال و فاروق سومر، تهران، طهوری، 1356.
عزاوى، عباس، موسوعة تاریخ العراق بین احتلالین‏‏، الجزء الثالث، ناشر الدار العربیة للموسوعات، بیروت‏، 1425 ق.
فریدون بیک، منشآت السلاطین، استانبول، 1274 ق.
قزوینی، یحیی بن عبداللطیف، لب التواریخ، تهران، بنیاد گویا، 1363.
منجم­باشی، احمدبن لطف­الله، تاریخ منجم­باشی یا صحایف الاخبار فی وقایع الاثار: از تشکیل دولت عثمانی تا پایان سلطنت سلیمان خان قانونی، ترجمۀ نصرت­الله ضیائی، تهران، مهراندیش، 1393.                                                                                          
هامرپور گشتال، یوزف، تاریخ امپراتوری عثمانی، مترجم میرزا زکی علی­آبادی، به اهتمام جمشید کیان­فر، تهران، زرین، 1367.
Allen David, Edward William.History of the Georgian people; from the beginning down to Russia conquest in the nineteenth century. London: Routledge & Kegan Paul, 1932.
Baykal, Bekir.“Fatih sultan Mehmet- Uzun Hasan rekabetinde Trabuzan meselesi”, Moskova Şarkiyatçılar Kongresinde yaptığı.67-81,1964.
Beldiceanu, N.Beldiceanu-Steinherr.Irène.“Déportation et pêche à Kilia entre 1484 et 1508”. Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London,Vol 38, No1Pp.40-54,1975.
Berindei, Mihnea.“Les Vénitiens en Mer Noire. Xvie-Xviie siècles. Nouveaux documents”. Cahiers du monde russe et soviétique, Vol 30 No3/4, PP.207-223,1989.
De Hrtog, Leo.Russia and the Mongol Yoke (The History of the Russian principalities and the Golden Horde,1221-1502).Lodon: British Academic press,1996.
Deletant, Dennis.“Genoese, Tatars and Rumanians at the Mouth of the Danube in the Fourteenth Century” The Slavonic and East European Review, Vol. 62, No. 4, pp. 511-530,1984.
Depping,G.B.Histoire Du Commerce entre le Levant et l’Europe. Imprime par autorisation du roi  a’ l’ Imprimerie Royale,1828.
Faroqhi, Suraiya.Geschichte des Osmanischen Reiches. München, Deutschland: Verlag  C.H.Beck,2000.
Hammer Purgstall, Joseph.Geschichte der Chane der Karim unter                  Osmanischer Herrschaft. Wein,Osterrich:Aus der.K.Hof Und sdruckerei, 1856.
Heyd,Wilhelm.Histoire Du Commerce Du Levant Au Moyen-Âge .Vol2. Leipzig, Allemagne: Otto Harrssowitz,1886.
Howorth, Henry H. History of the Mongols From the 9th to the 19th century. The so-called Tartars of Russia and central Asia. PartII. Division I. London: Hakluyt society,1880.
Imber, Colin. The Ottoman Empire, 1300–1650, Palgrave Macmillan, Library of Congress Cataloging,2002.
Inalcık, Halil.“An Outline of Ottoman-Venetian Relations” in Venezia: Centro di mediazione tra oriente e occidente (secoli XV-XVI): Aspetti e problemi, ed. Hans-Georg Beck, Manoussos Manoussacas, and Agostino Pertusi (Florence: Leo S. Olschk).pp.82-90,1977.
Inalcık, Halil “Struggle for East-European Empire: 1400-1700, The Crimean Khanate, Ottomans and the Rise of the Russian Empire”, Read at the international conference  on "The Crimea: Past and Present", Kiev, 12-1 3 May,PP.1-16, 1994.
Kellner-Heinkele, Barbara. “ Waqāy' at-Turkumān: Eine Bisher Wenig      Beachtete  Quelle Zur Geschichte der Turkmenen”. Central Asiatic Journal     Vol 27, No 1/2,PP. 46-57,1983.
Kiliç, Remzi.“Fatih Devri (1451-1481) Osmanli-Akkoyunlu ilişkileri”, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Sayı :14 Yıl , S.95-118,2003.
Kołodziejczyk, Dariusz. The Crimean Khanate and Poland-Lithuania. Leiden, 2011.
Kortepeter, Carl M, “Ottoman imperial policy and economy of the Black Sea region in the sixteenth century”, Journal of the American Oriental Society, Vol.86, No.2, pp.86-113, 1966.
Minorsky,V. Persia in 1478-1490 AD.(An abridge translation of Fadlullah b.Ruzbihan Khunji’s Tarikh-I Alam-Ara-ye Amini) .Royal Asciatic Society of Great Britain and Ireland. Luzac & Co., LTD. London,1957.
Özturk,Yücel.Osmanli Hakimyetinde Kefe(1475-1600).Kültür Bakanligi, Ankara, 2000.
Paydaş, Kâzim.Ak-Koyunlu Devlet Teşkilâti. Doktora Tezi, Dr.İlhan Erdem Ankara Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2003.
Perrie, Maureen. History of Russia; From Early Rus’to 1689. Cambridge University press, 2006.
Rosetti, R.“Stephen the Great of Moldavia and the Turkish Invasion (1457-1504)” The Slavonic Review, Vol. 6, No. 16, pp. 86-103,1927.
Setton, Kenneth MThe Papacy and the Levant, 1204-1571. Vol.2. The Fifteenth Century. Philadelphia: The American Philosophical society, 1978.
Teixeira, Pedro. The Travels. Trans by William. F.Sinclair. Printed for the Hakluyt Society. London, 1958.
Toumanoff, Cyril.“The fifteenth-century bagratids and the institution of collegial sovereignty in Georgia” Traditio,Vol.7, pp.169-22, 1949-1951.
Venzke, Margaret L.“The case of a Dulgadir-Mamluk iqṭāʿ: a re-assessment of the Dulgadir principality and its position within the Ottoman-Mamluk rivalry”. Journal of the Economic and Social History of the Orient, Vol.43, No. 3­, PP.399-474, 2000.
Wansbrough, John.“A Mamluk Letter of 877/1473”. Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London,Vol 24 No2. pp.200-213, 1961.
Woods. E. John. The Aq Quyunlu Clan, Confederation, Empire .A Study in 15th/9th Century Turko- Iranian Politics. University of Chicago,1999.