نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ دانشگاه شهید باهنر کرمان

2 دانشجوی کارشناسی ارشد تاریخ ایران اسلامی دانشگاه شهید باهنر کرمان

چکیده

حکومت قراختاییان کرمان در حدود سال 619 هـ.ق./ 1223م. و به همّت بُراق حاجب بنیان نهاده شد. حکومتی که پس از وی نیز در میان فرزندان و نوادگانش ادامه یافته و مدت­زمانی بیش از 80 سال (از 619 تا 704 هـ.ق. / 1223 تا 1305م.) بر نواحی کرمان و اطراف آن اقتدار داشت. حکمرانان این دولت تازه‌تأسیس ـ به‌رغم اوضاع نا‌به‌سامان ایران در قرن هفتم هجری ـ نه­تنها قلمرو تحت استیلای خود را از تهاجمات مغول حفظ کردند، بلکه زمینه­های رونق تجاری و فرهنگی کرمان و نواحی اطراف آن را نیز فراهم ساختند. در همین راستا، پژوهش حاضر با کاربرد روش تحلیلی، نوع روابط سیاسی میان حکّام این دولت با قاآن­های مغولِ حاضر در مغولستان و همچنین ایلخانان مغولِ حاکم بر ایران را مورد تبیین و واکاوی قرارمی­دهد. پرسش اصلی این نوشتار این است که روابط سیاسی بین حکمرانان قراختایی کرمان با قاآن­های مغول و ایلخانان چگونه بوده است؟ یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که نخستین حکام قراختایی با درایت و کاردانی تمام، روابط مسالمت­آمیزی را با دربار قراقورم و سپس دربار ایلخانان مغول در پیش گرفتند و به‌ویژه با ازدواج­های سیاسی توانستند نظر بزرگان مغول را جلب کرده و به ادارۀ قلمرو خود بپردازند؛ اما این روند در اواخر عهد قراختاییان تغییر یافته و در نتیجه، موجبات زوال این دولت را فراهم ساخت.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of Political Relations between the Qara-Khitai Dynasty of Kerman with Mongols and the Ilkhanates

نویسندگان [English]

  • jamshid roosta 1
  • Sahar Pourmehdezadeh 2

چکیده [English]

The Qara-Khitai government of Kerman was founded by the efforts of Borāq Hājib in about 1223 A.D (619 A.H.) and was continued by his descendants ruling some parts of Kerman and its surroundings over a period of 80 years (from1223 to 1305). Despite the chaotic situation in Iran during 13th century, the rulers of this new-founded government not only protected their own territory from Mongol invasion, but provided the commercial and cultural facilities for Kerman and its surrounding areas. Using an analytic method, this essay is to explain the political relations between the Qara-Khitai government in Kerman with Mongol Khanates in Mongolia and the Mongol Ilkhanates were ruling Iran to answer the main question of the research. The research findings show that the first rulers of Qara-khitaieds established peaceful relations with Qaraqorum Court and Ilkhanate rulers, with complete resourcefulness and attracted the attention of Mongol leaders by political marriages to keep their domination in Kerman; however this trend changed in the late period of Qara-khitaieds and made their government to be vanished.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Kerman
  • Qara-Khitai Government
  • Mongol Khanates
  • the Ilkhanates
  • Political Relations
­­اقبال آشتیانی، عباس، تاریخ مغول، سپهر ادب، تهران، 1388.
الهیاری، فریدون، «بررسی تحلیلی روند و راهبرد تکاپوهای سیاسی قراختاییان کرمان در دوران فترت اولیه مغول در ایران»، پژوهشهای تاریخی دانشگاه اصفهان، ش1، ص 16-1، 1388.
تاریخ شاهی قراختاییان، به اهتمام باستانی پاریزی، بنیاد و فرهنگ ایران، تهران، 2535.
جوینی، عطاملک، تاریخ جهانگشا، به سعی محمد قزوینی، چاپ سوم، دنیای کتاب، تهران، 1382.
خواندمیر، غیاث­الدین، حبیب­السیر، زیر نظر دبیرسیاقی، کتاب­فروشی خیام، تهران، 1353.
رازی، نجم­الدین، مرصادالعباد، با انتخاب و مقدمۀ محمدامین ریاحی، علمی، تهران، 1388.
رشیدالدین فضل­الله همدانی، جامع­التواریخ، ج 1، به کوشش بهمن کریمی، اقبال، تهران، 1338.
روستا، جمشید، «ایلچیان قراختایی در دربارخوارزمشاهیان؛ زمینه­های تأسیس سلسلۀ قراختاییان کرمان»، تاریخ ایران، ش5/70، ص 102-73، 1391.
شبانکاره­ای، محمد بن علی، مجمع الانساب، تصحیح میرهاشم محدث، امیرکبیر، تهران، 1363.
ضیائی، عباس، «قراختاییان کرمان»، مطالعات ایرانی، ش 8، ص 138-107، 1384.
قاشانی، ابوالقاسم، تاریخ اولجایتو، به اهتمام مهین همبلی، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، تهران، 1384.
قوچانی، عبدالله، «پایزه»، میراث فرهنگی، ش 17، ص 45-42، 1376.
گابریل، آلفونس، مارکوپولو در ایران، ترجمه دکتر پرویز رجبی، اساطیر، تهران، 1381.
گروسه، رنه، امپراطوری صحرانوردان، ترجمه ابوالحسن میکده، علمی فرهنگی، تهران، 1379.
مستوفى قزوینى، حمدالله، تاریخ گزیده، چ سوم، تحقیق عبدالحسین نوایى، امیرکبیر، تهران، 1364.
منشی کرمانی، ناصرالدین، سمط­العلی للحضره­العلیا، تصحیح عباس اقبال، اساطیر، تهران، 1362.
میرخواند، میرمحمد بن سیدبرهان­الدین خواوندشاه، تاریخ روضةالصفا، مرکزی، تهران، 1339.
وزیری کرمانی، احمدعلی­خان، تاریخ کرمان، تصحیح باستانی پاریزی، دانشگاه تهران، تهران، 1340.
وصاف­الحضره شیرازی، شهاب­الدین، تجزیه­الامصار و تزجیه­الاعصار، بی‌نا، بمبئی، 1338.
همت کرمانی، محمود، تاریخ مفصل کرمان و رویدادهای صدسال اخیر ایران، گلی، تهران، 1388.