نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 هیئت علمی گروه باستان شناسی تهران

2 دانشجوی کارشناسی‌ارشد باستان‌شناسی دانشگاه تهران

چکیده

تاکنون درخصوص مکان­یابی بسیاری
از مناطق ایلامی نظراتی مطرح شده، اما به مناطقی همچون زَبشَلی کمتر توجه شده است.
از ویژگی­های این منطقه در کتیبه­های بین­النهرینی، وجود معادن فلزی در آن است. مطالعۀ
پراکندگی معادن فلزی در ایران نشان می­دهد که در مراکز ایلامی در فارس و خوزستان،
هیچ­گونهمعدنفلزیوجودندارد.اما
مناطقشمالیاین مراکز از نقاطی هستند که دارای معادن
فلزی هستند، بنابراین، مطالعۀ نواحی پیرامونی مراکز ایلامی ضروری است. یکی از این مناطق،
محدودۀ جغرافیایی استان اصفهان است؛ نویافته­های باستان­شناختی جدید انجام­شده در شهرسبا
(ریگ­سرای ورزنه)،عسگراندراستاناصفهان
و نیز شهرستان اردل در استان چهارمحال­وبختیاری، وجود محوطه­های ایلامیرا
نشانداد.دراینمقاله،با
تحلیلوتلفیقداده­هایباستان­شناسی
و مطالعۀ  کتیبه­های میانرودانی، به مکان­گزینی
محدودۀ جغرافیایی زَبشَلی پرداخته شده و محدودۀ حغرافیایی آن پیشنهاد شده است

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Re-identifying Suggestion for Zabshali in Elamite Period Based on Archaeological Data and Mesopotamian Inscriptions

نویسنده [English]

  • Ali Aarab 2

1

2 دانشجوی کارشناسی‌ارشد باستان‌شناسی دانشگاه تهران

چکیده [English]

Many comments have been already made about the location of Elamite cities, but areas such as Zabshaly have been less paid attention. The metal mines are among the features of the region pointed in Mesopotamian inscriptions. The study of the pattern of metal mines dispersion in Iran indicates that there are no metal mines in Elamite centers in Fars and Khuzestan, however there are metal mines in northern regions of these centers, what makes the study of Elamite centers periphery essential. The geographical area of Isfahan province is one of these areas. Archaeological data, what have been newly found from Shahr e Sabā (Rigsaray of Varzane) and 'Asgarān in Isfahan Province and Ardal in Chaharmahal and Bakhtiari Province, show the existence of Elamite areas. It has been tried, in present paper, to suggest a geographical location for Zabshali by analyzing and integrating archaeological data and studying Mesopotamian inscription.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Zabshali
  • Isfahan province
  • Chaharmahal and Bakhtiari province
  • Mesopotamia
  • Elamite
اسمعیلی جلودار، محمد­اسماعیل، «گزارش بررسی و شناسایی باستان­شناختی محوطه ریگ­سرای (شهرسبا) ورزنه (باتلاق گاوخونی) اصفهان»، تهران، پژوهشکدۀ باستان­شناسی، 1386.
اسمعیلی جلودار، محمد­اسماعیل، «چشم­انداز باستان­شناختی ساحل شرقی باتلاق گاوخونی، نامورنامه؛ مقاله­هایی در پاسداشت یاد مسعود آذرنوش»، به کوشش حمید فهیمی و کریم علیزاده، تهران، ایران­نگار، صص 189-206، 1391.
اسمعیلی جلودار، محمد­اسماعیل؛ زهرا کامرانی و سعید ذوالقدر، «مدارکی نویافته از تولید مُهره در اوایل هزارۀ سوم ق.م در محوطۀ ریگ­سرای ورزنه (سبا9)، (ساحل غربی باتلاق گاوخونی)»، مطالعات باستان­شناسی، دورۀ هفتم، شمارۀ 1، صص 1-16، 1394.
آمیه، پیر، تاریخ عیلام، ترجمه شیرین بیانی، تهران، دانشگاه تهران، 1384.
بدیهی، ربیع، جغرافیای مفصل ایران، تهران، اقبال،1370.
پرو، ژان و ژنوییو دلفوس، شوش و جنوب غربی ایران: تاریخ ، باستان­شناسی (سیر تکامل اجتماعی و فرهنگی از هزاره هفتم ق.م تا یورش مغول)، ترجمه هایده اقبال، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، 1388.
جابری انصاری، میرزا حسن، تاریخ اصفهان و ری و همۀ جهان، تهران، خرد، 1321.
جاوری، محسن، «محوطۀ باستانی گورتان»، نامۀ پژوهشگاه میراث فرهنگی، دورۀ دوم، شمارۀ 6، صص 35-45، 1383.
جمالزاده، محمدعلی، گنج شایگان اوضاع اقتصادی ایران، تهران، سخن، 1384.
جناب، سیدعلی، الاصفهان، تهران، سازمان میراث فرهنگی کشور، 1376.
حصاری، مرتضی و روح­الله یوسفی زشک، «پیدایش نهادهای پیش­حکومتی در فلات مرکزی ایران، خان­سالارخای آغاز ایلامی در تپۀ سفالین پیشوا»، مطالعات باستان­شناسی، سال اول، شمارۀ 2، صص 1-22، 1388.
خسروزاده، علیرضا، «الگوی استقراری دشت فارسان از پیش از تاریخ تا دوران اسلامی» در نامورنامه؛ مقاله­هایی در پاسداشت یاد مسعود آذرنوش، به کوشش فهیمی و علیزاده، ایران­نگار، 169-188، 1391.       خسروزاده، علیرضا؛ محمود حیدریان و حمید محمدی، «محوطه­های نویافته دورۀ ایلام میانه در منطقۀ میان­کوهِ شهرستان اردل، چهارمحال ­و بختیاری»، پژوهش­های ایران­شناسی، سال پنجم، شمارۀ 1، صص 81-65، 1394.
خطیب­شهیدی، حمید؛ محمود طاووسی؛  باقر آیت­الله­زاده شیرازی و احمد صالحی کاخکی، مجله ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، دورۀ دوم، شمارۀ 48، صص 57-27، 1386.
ذوفن، جعفر و قدرت نوروزی، تالاب گاوخونی، وزارت کشور، استانداری و فرمانداری اصفهان، 1387.
رفیعی علوی، بابک، «سنجش میزان گسترش حوزۀ ایلام کهن 1600-1900 پیش از میلاد»،  پایان­نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما دکتر کمال­الدین نیکنامی، استادان مشاور دکتر هایده لاله و
دکتر بهزاد مفیدی نصرآبادی، دانشگاه تهران، دانشکده ادبیات و علوم انسانی (منتشر نشده)، 1386.
سعیدی­انارکی، فریبا، تبیین و بررسی ارتباطات منطقه­ای و فرامنطقه­ای عصر مفرغ (1600-30000ق،م) اصفهان بر اساس حفاری و گمانه­زنی تپه باستانی کُپَنده، پایان­نامه دکتری باستان­شناسی، استاد راهنما حسن طلایی، استادان مشاوره کمال­الدین نیکنامی و محمد رحیم صراف، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران (منتشر نشده)، 1388.
علیزاده، عباس، شکل­گیری حکومت عشایری و کوهستانی عیلام باستان، شهرکرد: سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان چهارمحال و بختیاری، 1387.
نیکنامی، کمال­الدین و بابک رفیعی علوی، «چرا جای­نام شیمَشکی احتمالاً نمی­تواند در منطقۀ کرمان قرار داشته باشد؟»، مطالعات باستان­شناسی، سال اول، شمارۀ 1، صص 199-215، 1388.
هینتس، والتر، داریوش و پارس­ها، ترجمه عبدالرحمن صدریه، تهران، امیرکبیر،1380.
Abdi, K., »Malyan«, Iran, 39: 73-98, 2001.
Alden,J.R., Trade and Politics in Proto-Elamite Iran, Current Anthropology 23(6): 613- 640. 1982.
Alizadeh.A.,“Ancient settlement systems and cultures in the Ram hormoz plain, Southwestern Iran”,Oriental Institute Publications, Chicago, 2016.
Amiet, P., “Alternance ET dualité: Essai d'interprétation de l'histoire élamite”. Akkadica (15): 2-22, 1979.
Bazin, D. & Hübner, H.,Copper deposits in Iran (No. 13-14). Geological Survey of Iran. 1969.
Berthoud, T., Cleuziou, S., Hurtel, L. P., Menu, M., & Volfovsky, C., “Cuivres et alliages en Iran, Afghanistan, Oman au cours des IV e et III e millénaires”. Paléorient, 39-54, 1982.
Carter, E., “Susa: Ville Royal”, In: Paléorient, Vol.4: 197-212, 1978.
Carter, E., “Elamitr Pottery: ca 2000-1000 B.C”, journal of Near Eastern studies 38(2): 111-128, 1979.
Carter, E., “Notes on Archaeology and the social and economy history of Susiana”, Paleorient 11(2): 43-48, 1985.
Carter, E.,“Ceramics:VIII,the Early Bronze age in southwestern and southern Persia”,Encyclopedia Iranica 5,edited by E.Yarshater:294-297,Mazda Publisher, Costa Mesa, California, 1992.
Carter, E., Excavations at Anshan (Tal-e Malyan): The Midle Elamite period, Malyan excavation reports, Universitu Museun Monoghraphs 82, Philadelphia, 1996.
Crawford, H. E., “The problem of tin in Mesopotamian bronzes”, World Archaeology, 6(2), 242-247, 1974.
Dayton, J.E., “The Problem of Tin in the Ancient World”, World Archaeology 3(1): 49-70, 1971.
de Miroschedji, P., “Le dieu élamite Napirisha.” Revue d'Assyriologie et d'archéologie orientale, 74(2): 129-143, 1980.
De Miroschedji, P., “Prospections Archéologiques au Khuzistan en 1977”. Cahiers de la Délégation Archéologique Française en Iran (DAFI) Paris (12): 169-192,1981a.
De Miroschedji, P., “Fouilles du chantier Ville Royal II a Suse (1975- 1977): I. Neveaux Elamite”, Cahiers de la Délégation Archéologie Francaise en Iran (DAFI) 12: 9-216,1981b.
De Ryck, I., Adriaens, A., & Adams, F., “An overview of Mesopotamian bronze metallurgy during the third millennium BC”. Journal of Cultural Heritage,6(3), 261-268, 2005.
Gomi, M. S. T., and Sigrist, M., The Comprehensive Catalogue of Published Ur III Tablets, Bethesda, CDL Press, 1991.
Herzfeld, E., The Perasian Empire studies in Geography and Ethnography of the ancient Near East, Franz Steiner Verlag GMBH, Wiesbaden. 1968.
Hinz, W., Persia c.2400-1800 B.C, The Cambridge Ancient History, Revised Edition of Volumes I & II, Cambridge University Press, 1963.
Jacobsen, Th., the Harps that once: Somerian Poetry in Translation, New Haven and London Press, 1987.
Kohl, P.,”The Balance of trade in Southwestern Asia in the mid-third millennium B.C”, Current Anthropology 19: 463-492, 1978.
Kupper, J.R., “Le payes Simaŝki”, Iraq 31(1): 24-27. 1969.
Ladame, G., “Les ressources métallifères de l’Iran-Schweiz”. Min. Petr. Mitt., vol.22, pp.165-303, 1945.
Miroschedji. P., “Fouilles du chantier Ville Royale II A Susa (1975-1977)” Cahiers de D.A.F.I. 12, 1981.
Muhly, J. D., & Wertime, T. A. “Evidence for the sources and use of tin during the Bronze Age of the Near East: a reply to JE Dayton”. World Archaeology, 5(1),111-122, 1973.
Nezafati, N., Pernicka, E., & Momenzadeh, M. “Iranian ore deposits and their role in the development of the ancient cultures”.Anatolian Metal IV, 77-90, 2008.
Nickerson, J. L., Intrasite variability during the Kaftari Period at Tale Malyan (Anshan), Iran. Ph. D. dissertation, Department of Anthropology, Ohio State University.1983.
Nissen, H. J., and Zagarell, A. ”Expedition to the Zagros Mountains 1975”. Proceedings of the Fourth Annual Symposium on Archaeology in Iran.1976.
Olmstead, A. T., the Babylonian Empire. The American Journal of Semitic Languages and Literatures 35(2): 65-100, 1919.
Overlaet, B., “A report on the 1952 and 1954-55 sounding at Tall-i- Taimuran (Fars) Iran”, Iranica Antiqua 32: 1-51,1997.
Petrie, C. A., Chaverdi, A. A., and Seyedin, M.,” From Anshan to Dilmun
and Magan: the spatial and temporal distribution of Kaftari and Kaftari-related ceramic vessels”. Iran 43: 49-86. 2005,
Pettinato, Gil. “commercio con l’estero Della Mesopotamia meridionale nel 3. Millennio av. Cr. alla Luce delle fonti letterarie e lessicali sumeriche”. Mesopotamia, 7, 43-166, 1972.
Potts, D.T., The Archaeology of Elam: Formation and Trasformation of an Ancient Iranian state, Cambridge University Press, 1999.
Reiner, E., “The location of Anšan”. Revue d'Assyriologie ET d'archéologie orientale,67(1), 57-62, 1973.
Scheil. V. Textes élamites-sémitiques (MDP 2), Paris:9,1900.
Sollberger, E., and Kupper, J.R.,Inscriptions royales Sumériennes Akkadiennes, Paris, Les Editions du Cerf, 1971.
 Steinkeller, P., “The question of Marḫaši: A contribution to the historical geography of Iran in the third millennium BC”. Zeitschrift für Assyriologie und vorderasiatische Archäologie 72(2): 237-265,1982.
Steinkeller, P., “On the Identity of the Toponym Lu.Su (. A)”. Journal of the American Oriental Society 108(2): 197-202, 1988.
Steinkeller, P.,” More on Lu.Su(.A)=Simaski”, NABU 13,1990.
Steinkeller, P., “new light on Šimaški and its rulers”, Zeitschrift für Assyrologie und vorderasiatische Archäologie 97(2): 215-232,2007.
Stopler, M.W., “On the Dunasty of Ŝimaški and the early Sukkalmahs”, Zeitschrift fur Assyrioligie und Vorderasiatische Archaologie, Band 72: 42-67, 1982.
Vallat, F., “Eléments de géographie élamite (Résumé)”, Paléorient 11(2): 49-54, 1985.
Vallat, F., La Geographie de IElam d’Apres Quelques Textes Mesopotamies, Mesopotamie et Elam, Mesopotamian History and Environment: 11-21, Occasional Publications I, Published by University of Ghent, 1991.
Vallat, F., Les noms géographiques des sources suso-élamites (Vol. 11). Reichert, 1993.
Weeks, L. R., Alizadeh, K. and Niakan, L,.Tol-e Nurabad: In: D. T. Potts, K. Roustaei (eds.), The Mamasani Archaeological Project Stage 1: a Report on the First Two Seasons of the ICAR-University of Sydney ExpediƟon to the Mamasani District, Fars Province, Iran, Chapter 3, Tehran 2006.
Wright, H.T., An Early Town on the Deh-Luran plain: Excavations at Tepe Frukhabad, Memoirs of the Museum of Anthropology 13. Ann Arbor: Museum of Anthropology, Universitu of Michigan, 1981.
Young, T.C., Population Densities and Early Mesopotamian Urbanism, In Man, Settelment and Urbanism, edited by Uckoctal, P.J. London, Gerald Duworth and Co: 827-842,1972.
Zadok, R., Elamite Onomastics, SEL 8: 225-237,1991.
Zaidi, M., McCall, B. and Khosrowzadeh, A.,. Survey of Dasht-e Rostam-e Yek and Dasht-e Rostam-e Do: In: D. T. Potts and K. Roustaei (ed.s), The Mamasani Archaeological Project Stage 1: a Report on the First Two Seasons of the ICARUniversity of Sydney ExpediƟon. The 1st Season of Archaeological
Survey of Farsan 3 to the Mamasani District, Fars Province, Iran, Chapter 5, Tehran, 2006.