پژوهش‌های علوم تاریخی

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

اطلاعات آماری نشریه

اخبار و اعلانات

همکاری با انجمن و موسسه

راهنمای نویسندگان

نمونه کار فارسی

نمونه کار انگلیسی

هزینه انتشار

فرم اصالت اثر

فرم تعارض منافع

راهنمای دریافت شناسه ارکید

داوران نشریه

راهنمای ثبت نام در پابلونز

پان‌ایسم در خاورمیانه؛ نگاهی به پان‌ایرانیسم – پان‌عربیسم -پان‌اسلامیسم مطرح‌شده در دهۀ 1960م./1340ش

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه دانشگاه سیستان و بلوچستان

چکیده

خاورمیانه در قرن بیستم به­ویژه پس از جنگ جهانی دوم، تجربه چندین هم­گرایی و واگرایی قومی،ملیتیودینیرا داشته است. یکی از این هم­گرایی­ها، حرکت «پان­ایسم» بود. پان­عربیسم، در این دوره با رهبری جمال­عبدالناصر، جان تازه­ایی گرفت. در مقابل، ناسیونالیسم ایرانی نیز در اشکال مختلف پررنگ­تر شد. پان­اسلامیسم نیز یکی دیگر از جریانات هم­گرایی­ آن سال‌ها بود که بر وحدت اسلامی تأکید می‌کرد. آنچه پان­عربیسم و پان­ایرانیسم را در این برهۀ زمانی مقابل هم قرار می­داد، به­کار­بردن واژه­های‌ نامانوس برای برخی از نقاط ایران بود. با توجه به آنچه گفته شد، پرسش اصلی آن است که شیوۀ برخود نهادهای ملی و مدنی ایران با پان­عربیسم مطرح شده از سوی ناصر چگونه بود؟ فرض بر آن است که باوجود مخالفت تمام نهادهای سیاسی و مدنی، حکومت ایران که به­دنبال تنش­زدایی در منطقه بود با طرح دوبارۀ پان­اسلامیسم، مردم خاورمیانه را به هم­گرایی با واسطۀ دین اسلام دعوت نمود. این بررسی براساس اسناد و مدارک موجود در این باره تنظیم و با روش توصیف و تحلیل ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Paneism the Middle East A Look at Pan-Iranism, Pan-Arabism, Pan-Islamicism in the 1960s

نویسنده [English]

  • m s

چکیده [English]

MiddleEasthasexperienced several ethnic, national, and religious convergences and divergences along the 20th century, especially after the World War II. Paneism was one of the mentioned convergences. Pan-Arabism took a fresh start with Gamal Abel Nasser's leadership in this period. Iranian nationalism was also mutually highlighted in various forms. Emphasizing the Islamic unity, Pan Islamicism was another trend of convergence of those years.Whatcausepan-Arabismandpan-Iranismbeing confronted in this period of time was the use of indecent words for some parts of Iran. The main question, according what was mentioned above, is: How did Iranian national and civil institutions confront with Nasser's proposed pan-Arabism? It is assumed that the Iranian government, which sought to reduce tentions in the region, invited the Middle East people to converge with the religion of Islam through bringing pan-Islamism up again, in spite of the opposition of all Iranian political and civil institutions. ­Using a descriptive – analytic method, this study has been accomplished based on available documents.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Pan-Arabism
  • Pan-Islamism
  • pan-Iranism
  • Middle East
  • Gamal Abdul Nasser
مراجع
آسایش­طلب طوسی، محمدکاظم، «پان­عربیسم­؛ افسانه یا واقعیت»، سیاست خارجی، ش. 597، صص800-783، 1380.
آشوری، داریوش، دانشنامۀ سیاسی، چاپ شانزدهم، تهران، مروارید، 1387.
احمدی، حمید، تاریخ روابط سیاسی ایران و عربستان در قرن بیستم (دورۀ پهلوی)، تهران، مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی، 1386­.
امیراردوش، محمدحسین، «مؤلفه­ها و مقوم­های نظریۀ وحدت اسلامی در سدۀ سیزدهم هجری»، اندیشه تقریب، ش. 6، صص 96-81 ، 1385.
الوندی، عباس، «گاه­شمار روابط اعراب و اسرائیل­، الف­: ازسال1947-2001»، مصباح، ش. 55، صص290-215، 1383.
انقطاع، ناصر، پنجاه سال تاریخ با پان­ایرانیست­ها، چاپ سوم، لس­آنجلس، شرکت کتاب، 1389.
بختیاری، شهلا، حزب پان­ایرانیست به روایت اسناد، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1385.
جهانگرد، نسرین،«نگرشی بر روابط و اختلافات مرزی ایران و عراق و دخالت دول بیگانه»، تاریخ روابط خارجی، ش. 190، صص 116-103، 1383.
 خداپرست، ارسطو،«پان­ایرانیست­ها»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، تهران، ش. 129، صص 54-5، 1387.
رحیمی عماد؛ رضا آرایش، «تطور جایگاه اسراییل در روابط بین ایران و مصر»، مطالعات منطقه­ای­، ش. 46، صص126-99، 1391.
رزم­جو، علی­اکبر، حزب پان­ایرانیست، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1378.
روزنامۀ اطلاعات، «از حقوق حقه ایران در خلیج فارس به­شدت دفاع می­شود»، ص4،30 آذر 1343.
روزنامۀ کیهان­، «پان­اسلامیسم 600 میلیون مسلمان سراسر جهان را متحد می­کند»، ص 5، 25 آذر 1344.
روزنامۀ اطلاعات،«شاهنشاه در شرف­یابی نمایندگان مجلس شورای ملی»­، ص1، 15 آذر 1343.
روزنامۀ کیهان، «حزب پان­ایرانیست طی نامه­ای به اوتانت به تشکیل فدراسیون عربی اعتراض کرد»، ص1، 16 دی 1343.
روزنامۀ اطلاعات،«خلیج فارس گورستان عبدالناصر است»، ص 6، 22 آذر 1343.
روزنامۀ اطلاعات،«ما طالب آرامش در خاورمیانه هستیم»، ص 1، 21 دی 1343.
روزنامۀ کیهان، «نامه حزب پان ایرانیست به دبیرکل سازمان ملل»، ص 1، 5 دی 1343.
روزنامۀ اطلاعات، «مردم پاسخ متجاوز را با مشت می دهند»، ص 1، 17آبان 1343.
روزنامۀ بهار ایران،«ملت ایران متجاوزین را به قعر دریا خواهد فرستاد»، ص1، 7دی 1343.
شاهدی، مظفر، «پان­ایرانیسم­، پان­ایرانیست­ها و فرایند تشکیل حزب پان­ایرانیست»، تهران، تاریخ معاصر ایران، ش. 57-58، صص 66-5، 1390.
شریف،زیو؛ پیروز ایزدی، «پنجاه سال امنیت اسرائیل، نقش اساسی سیستم دفاعی»، مطالعات دفاعی و امنیتی، ش. 25، صص 181-198، 1379.
صدر هاشمی، محمد، تاریخ جراید و مجلات ایران، جلد دوم، اصفهان، کمال، 1363.
طاهر احمدی، محمود، «پیمان بغداد و تأثیر آن بر روابط ایران و شوروی»، تهران، گنجینۀ اسناد، ش. 61، صص 36-47، 1385.
قوام، عبدالعلی؛ علی قیصری، «ملی­گرایی و دولت­–ملت­سازی در خاورمیانه»، مطالعات خاورمیانه، ش. 71، صص 36-11، 1391.
کوهستانی­نژاد، مسعود، «روابط ایران و عراق در نیمۀ نخست سدۀ بیستم، از ابتدا تا شناسایی عراق توسط ایران 1308-1929»، روابط خارجی، ش. 19، صص 45-5، 1383.
گرنویل، جان، تاریخ جهان در قرن بیستم، ترجمۀ جمشید شیرازی و فضل­الله جلوه و   علی­اصغر بهرام­بیگی­، جلد دوم­، تهران، فرزان روز، 1378.
لاندو، جیکوبپان، ترکیسم یک قرن در تکاپوی الحاق­گری­، ترجمه حمید احمدی­، تهران­، نی، 1382.
محقق، علی، اسناد روابط ایران و عربستان سعودی (1304-1357هـ.ش)، تهران، مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی، 1379.
مروارید، یونس، مجالس ایران از مشروطه تا جمهوری، تهران، اوحدی، 1377.
مذاکرات مجلس سنا، 10 آبان 1343.
مذاکرات مجلس شورای ملی،  دورۀ 21­، جلسه 130،3 دی 1343.
مذاکرات مجلس شورای ملی، دورۀ 21، جلسه 131،6 دی 1343.
مذاکرات مجلس شورای ملی، دورۀ 21، جلسه1، 24، 28 بهمن 1344.
مذاکرات مجلس شورای ملی، دورۀ 21، جلسه 133، 10 دی 1343.
مذاکرات مجلس شورای ملی، دورۀ 22، 189، 24 اردیبهشت 1349.
ناطق، هما، «مصر از محمدعلی تا جمال عبدالناصر»، تهران، نگین، ش. 81، صص 45-41،1350.
وزارت امور خارجه، کلیاتی دربارۀ روابط دولت شاهنشاهی ایران و با دول حوزۀ مسئولیت ادارۀ اول سیاسی (عراق­، عربستان سعودی، کویت­، جمهوری عربی یمن)، تهران، اداره انتشارات و مدارک، 2535.
هابسبام، اریک، ­عصر نهایت­ها­، ترجمه حسن مرتضوی­، تهران، آگاه،1380.
Dawisha,Adeed.”Democratic Attitudes and parctices in Iraq 1921-1958” Middle East Jornal.Vol:59,No:winter,2005,pp30-11.
Doran,Michael Scott.”The Heirs of Nasser :Who will benefit from the second Arab revolution.” Foregin Affairs,Vol:90,No3,May/June ,2011,PP17-20
Hazary Narayan.”Islam in international politics”,The Journal of political science.Vol:26,No:4,Oct/Dec 1965,PP 233-237.
Gott,Richard. T. E. Smith and Anthony Verrier ”Notes of the month “, The World Today,Vol:20,No10,Oct 1964, PP :411-422.
Major,John. “The search for Arab Unity,” International Affairs (Royal Institute of International Affairs) , 1944,Vol:39,No:4,Oct 1963,PP:551-563.
 Mejcher Helmut.”King Faisal Ibn Abdul Aziz Al Saud in the Arena of World Politics A Glimpse from Washington 1950 to1971,”British journal of Middle Eastern Studies,Vol:31,No:1, May 2004,PP5-23.
Mansfield Peter.” Nasser and Nasserism”.International Journal. The Arab states and Israel . , Vol:28,No 4,1973,PP:670-688.
 
 
پژوهش‌های علوم تاریخی
دوره 8، شماره 2
اسفند 1395
صفحه 61-80
فایل ها
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار