نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری تاریخ انقلاب اسلامی، پژوهشکدۀ امام خمینی(ره) و انقلاب اسلامی

چکیده

اهمیت شناخت و واکاوی جریان‌ها و گروه‌های معارضِ با حکومت پهلوی در مطالعات تاریخ انقلاب ایران غیر قابل انکار است. پژوهش حاضر درصدد است به شناسایی گروهی اسلام‌گرا با مشی مبارزۀ مسلحانه به­نام «گروه حزب‌الله» با تمرکز بر فرآیند «انشعاب» این گروه، به­عنوان مهم‌ترین عامل مؤثر در فروپاشی آن بپردازد، عاملی که پیشینۀ پژوهش موجود، آن را مسکوت گذاشته‌ و یا در تحلیل آن به خطا رفته‌ است. پژوهش حاضر با روشی توصیفی – تحلیلی در پاسخ بدین پرسش که «گروه حزب‌الله چرا و چگونه دچار انشعاب شد و فروپاشید؟» به این نتیجه رسید که معضلات جدی درون­گروهی حزب‌الله (که وفاداری و تعهد اکثریت اعضا به گروه را کاهش داده بود) و جذابیت اجتماعی، استراتژیکی و تاکتیکی سازمان مجاهدین خلق برای اکثریت اعضای گروه، پیشنهاد سازمان به حزب‌الله مبنی بر ادغام را، به نقطۀ انفجار اختلافات درون­گروهی تبدیل نمود که نتیجۀ آن بروز انشعاب و سپس فروپاشی حزب‌الله بود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Reasons for the Split and Collapse of Hezbollah (1967-1972)

نویسندگان [English]

  • h k 1
  • alireza mohseni abolkheyri 2

1 t

2 t

چکیده [English]

The importance of recognizing and criticizing
the opposing groups and parties with the Pahlavi regime is undeniable in the
studies of the history of Islamic revolution in Iran, a factor that has not
been mentioned in the history of current research, or an error has occurred in
its analysis. Through a descriptive – analytic method, the present paper has
concluded, as an answer to the question why and how the Hezbollah group split
and collapsed, that serious dilemma inside the group that had reduced the loyalty
and commitment of many members.  On the
other hand the social, strategic and tactical attractiveness of the MKO
(Mojahedin Khalq Organization) for the majority of the members of Hezbollah
group changed the integration proposal of organization to a point of blasting
the Hezbollah intergroup disputes which resulted in its split and then collapse

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hezbollah Group
  • Split
  • collapse
  • Mojahedin Khalq Organization
  • Revolution of Iran
آشوری، داریوش، دانشنامه سیاسی، چ5، تهران، مروارید، 1378.
احمد، احمد، خاطرات، چ6، به کوشش محسن کاظمی، تهران، مهر، 1385.
روحانی، حسین، سازمان مجاهدین خلق، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1384.
اشرف، احمد و علی بنوعزیزی، طبقات اجتماعی، دولت و انقلاب در ایران، ترجمه سهیلا ترابی فارسانی، تهران، نیلوفر، 1388.
بهروز، مازیار، شورشیان آرمانخواه، ترجمۀ مهدی پرتوی، تهران، ققنوس، 1390.
بهشتی سرشت، محسن، علیرضا محسنی ابوالخیری،  «تحلیل ماهیت و تشکیلات گروه حزب‌الله»، ژرفا پژوه، سال سوم، شماره 8 و 9، صص 9- 48، 1395.  
جزنی، بیژن، طرح جامعه­شناسی و مبانی استراتژی جنبش انقلابی خلق ایران، تهران، مازیار، 1357.
جمعی از پژوهشگران، سازمان مجاهدین خلق، پیدایی تا فرجام (1344-1384)، ج1، تهران، مؤسسۀ مطالعات و پژوهش­های سیاسی، 1385.
حسن‌زاده، اسماعیل، «تأملاتی در پیدایش و تکوین حزب ملل اسلامی»، متین، شماره پنجم، صص 51- 84 ، 1378.
حق‌جو، علی، تحلیلی بر سازمان مجاهدین خلق ایران، تهران، اوج، بی.تا.
شاهی، عزت‌الله، خاطرات عزت‌شاهی، تحقیق محسن کاظمی، تهران، مهر، 1390.
شرح تأسیس و تاریخچة سازمان مجاهدین خلق، بی.جا، سازمان مجاهدین، 1359.
شرح مختصر زندگی انقلابی پنج شهید از سازمان مجاهدین خلق، تهران، سازمان مجاهدین خلق، 1358.
کریمی، احمدرضا، شرح تاریخچۀ سازمان مجاهدین خلق ایران و مواضع آن، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1384.
مظاهری، عباس، شکوفه‌های درخت انار، آلمان، کلن، گفتگوهای زندان، 1385.
منصوری، جواد، خاطرات، چ1، تهران، دفتر ادبیات انقلاب اسلامی، 1376.
منصوری، جواد، سیر تکوینی انقلاب اسلامی، تهران، مطالعات سیاسی، 1379.
منصوری، جواد، سال‌های بی‌قرار، چ1، تدوین محسن کاظمی، تهران، مهر، 1392.
مهرآبادی، مظفر، بررسی تغییر ایدئولوژی سازمان مجاهدین خلق در سال 1354، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1383.
موسوی بجنوردی، سیدکاظم، مسی به رنگ شفق، چ1، تهران، نی، 1381.
موسوی بجنوردی [و دیگران]، نشست تخصصی حزب ملل اسلامی، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، 1385.
هاشمی رفسنجانی، اکبر، هاشمی رفسنجانی: دوران مبارزه، زیر نظر مهدی هاشمی رفسنجانی، ج1، چ1، تهران، م‍ع‍ارف‌ ان‍ق‍لاب‌، 1376.
اطلاعات، سال چهلم، شماره 11887،30/10/1344.
سپید و سیاه، سال 8، شماره 26، 8/11/1344.
مظاهری عمرانی، عباس (22/06/1394)، مصاحبه از طریق ایمیل.
آقازمانی، عباس (22 شهریور 1389) در: ایران، ویژه‌نامۀ رمز عبور ۴، صص 48-50.
منصوری، جواد (19/12/1392)، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
منصوری، جواد (5/2/1394)، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
منصوری، جواد (آبان‌ 1379)، در: (مهرآبادی، 1383: 203).
جوانبختی، حسین (29/9/1383)، در: (منصوری، 1392: 238-239).
مهدوی، رضا (19/02/1390)، در: (منصوری، 1392: صص 157-158).
حجتی کرمانی، محمدجواد (18/10/1394).
دوزدوزانی، عباس (19/05/1394). مصاحبه تلفنی.
موسوی بجنوردی، محمدکاظم (28/10/1392) در: ایران، سال19، شمارۀ 5561.
Goldstone, Jack A.1994. “Is Revolution Individoully Rational? Groups and Individouls in Revolutinary Collective Action,” in Revolution: Critical Concepts in Political Science. Edited by Rosemary H. T. O’Kane. London: Routledge.