نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار پژوهشکدة زبانشناسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

2 دانش‌آموختة کارشناسی ارشد ایران‌شناسی دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

این مقاله برای درک مفهوم نقش‌مایة فرشتة بالدار، به بررسی سیر تاریخی این نقش‌‌ها پرداخته و تکامل و دگرگونی معنایی و تصویری آنها را در سیر زمانی ایران باستان تا قاجاریه مورد بررسی قرار داده است. در این مقاله، بعد از بررسی نمونه‌های تصویری ایزدبانو نیکه در یونان و ایزدبانو ویکتوریا در روم، پیوستگی و حضور ایزدبانو نیکه/فرشتة بالدار در دوران اشکانی و ساسانی نشان داده شده است. این تحقیق مشخص کرده که با ورود اسلام این نقش‌مایه‌ها از نظر حذف شده‌اند، اما با آغاز نگارگری در ایران، استفادة دوباره از آنها رایج می‌شود. بررسی‌های دقیق‌تر در دورة قاجار نشان داده که گرچه نقوش فرشتة بالدار قاجاری برگرفته از همین نقش‌مایه‌های باستانی است و از نظر ظاهری و طرح کلی به الگوهای تصویری باستانی آن شبیه‌اند، در کاربرد و آگاهی از مفهوم اصلی آن، تفاوت‌هایی دارند.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Historical Background of Nike the goddess/ the Winged Angel: Continuity of a Motif from Parthian to Qajar Era

نویسندگان [English]

  • s n 1
  • y n 2

1 t

2 t

چکیده [English]

In order to understand the concept of the winged angel, this article examines the historical course of these roles and studies their conceptual and figurative evolution and transformation through a period from ancient Iran (Persia) up to the Qajar era. After examining Nike Goddess in Greece and Victoria Goddess in Rome, the Goddess of Winged Angel during the Parthian and Sasanian periods has been scrutinized in present paper. It has been determined that these elements have been eliminated with the arrival of Islam, however they reappeared when miniature restarted in Iran. More detailed studies about Qajar period show that although the Qajar winged angelic designs are derived from these ancient motifs and they are visually and schematically similar to the ancient patterns, they are different in terms of function and perception of original concept.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nike Goddees
  • Parthian
  • Sasanian
  • Qajar
  • Winged Angel
اشلومبرژه، دانیل، «هنر پارتی»، تاریخ ایران: از سلوکیان تا فروپاشی دولت ساسانی، ترجمة حسن انوشه، جلد سوم بخش دوم، تهران، امیرکبیر، صص489-551، 1387.
اشمیت، ژوئل، فرهنگ اساطیر یونان و روم، ترجمه شهلا برادران خسروشاهی، تهران، روزبهان و فرهنگ معاصر، 1383.
بویس، مری، زردشتیان: باورها و آداب دینی آنها، ترجمه عسکر بهرامی، تهران، ققنوس، ۱۳۸۱.
بیگدلو، رضا،  باستا­­ن­گرایی در تاریخ معاصر ایران، تهران، مرکز، 1380.
پاکباز، رویین، نقاشی ایران از دیرباز تا کنون، چاپ چهارم، تهران، زرین و سیمین، ۱۳۸۴.
توکلی طرقی، محمد، تجدد بومی و بازاندیشی تاریخ، تهران، نقش تاریخ ایران، 1382.
حسینی، نغمه، «بررسی جایگاه ایزدبانو اشی در باورهای ایران باستان»، ادبیات عرفانی و اسطوره‌شناختی، ش ۱۸، صص ۶۵-۸۰، ۱۳۸۹.
دیکسون کِندی، مایک،  دانشنامه اساطیر یونان و روم، ترجمه رقیه بهزادی، تهران، طهوری، 1385.
شپرد، دوروتی، «هنر ساسانی»، تاریخ ایران: از سلوکیان تا فروپاشی دولت ساسانی، ترجمه حسن انوشه، جلد سوم بخش دوم، تهران، امیرکبیر، صص 553-652، 1387.
شاپور شهبازی، علیرضا، جستاری دربارۀ یک نماد هخامنشی: فروهر، اهوره‌مزدا یا خورنه، مترجم شهرام جلیلیان، تهران، شیرازه، 1391.
علمداری، کاظم، چرا این عقب ماند و غرب پیش رفت؟، چاپ دهم، تهران، توسعه، ۱۳۸۳.
کالج، مالکوم، اشکانیان، ترجمه مسعود رجب‌نیا، تهران، هیرمند، 1380.
کالییری، پیر فرانچسکو، «هنر و معماری سلوکی»، تاریخ جامع ایران، جلد چهارم، تهران، مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی، صص 41-72، 1393.
کن‌بای، شیلا­ ، نگارگری ایرانی، ترجمه مهناز شایسته‌فر، تهران، مؤسسۀ مطالعات هنر اسلامی، ۱۳۸۱.
کووامی، ترودی، هنر یادمانی ایران در دورۀ اشکانی، ترجمه یعقوب محمدی‌فر و علیرضا خونانی، همدان، دانشگاه بوعلی‌سینا، 1392.
کیانی، مصطفی، «تاثیرات باستانگرایی بر معماری پهلوی اول»، تاریخ معاصر ایران، ش 32، ۱۳۸۳
گرانت، مایکل و هیزل، جان، فرهنگ اساطیر کلاسیک، ترجمه رضا رضایی، تهران، ماهی، 1384.
گیرشمن، رومن، هنر ایران در دوران پارتی و ساسانی، ترجمه بهرام فره‌وشی، تهران، علمی و فرهنگی،1370.
گیرشمن، رومن، بیشاپور، ترجمه اصغر کریمی، تهران، سازمان میراث فرهنگی کشور، 1379.
گیرشمن، رومن، ایران از آغاز تا اسلام، ترجمه محمد معین، تهران، آگاه، 1386.
گریمال، پیر، فرهنگ اساطیر یونان و روم، ترجمه احمد بهمنش، جلد دوم، تهران، دانشگاه تهران، 1341.
محمدی، رامونا، تاریخ و سبک‌شناسی نگارگری و نقاشی ایرانی، تهران، فارسیران، ۱۳۸۹.
ممتحن، حسینعلی، نهضت شعوبیه: جنبش ملی ایرانیان در برابر خلافت اموی و عباسی، تهران، امیرکبیر، ۱۳۷۰.
ناث، ر. و گلدزیهر، ایگناس، اسلام در ایران: نهضت شعوبیه، نهضت مقاومت ملی ایران علیه امویان و عباسیان، ترجمه محمود افتخارزاده، تهران، میراث‌های تاریخی اسلام و ایران، ۱۳۷۱.
Curtis, V.S. (2007). “Religious Iconography on Ancient Iranian Coins”, in After Alexander: Central Asia before Islam, by J. Cribb and G. Herrmann, London: The British Academy & Oxford University Press, pp. 413-434.
Erickson, Kyle Glenn (2009). The Early Seleucids, Their Gods and Their Coins, A thesis for the degree of Doctor of Philosophy in Classics and Ancient History in Exeter University.
Gnoli, Gherardo, “Farr(ah),” Encyclopædia Iranica, online edition, 1999, available at http://www.iranicaonline.org/articles/farrah (last accessed on July 2015).
Harper, Prudence Oliver (1981). Silver Vessels of Sasanian period, Volume one: Royal Imagery, Newyork: The Metropolitan Museum of Art in association with Princton University Press.
Hermann, Georgina (1983). Iranische denkmäler: the Sasanian Rock Relief at Bishapur: part 3, Berlin: Dietrich Reimer verlog.
Judith, Lerner (1998). “Sasanian and Achaemenid Revival in Qajar Art”, in The Art and Archeology of Ancient Persia: new light on the Parthian and Sasanian Empires, ed. By V. S. Curtis & R.