نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه تاریخ دانشگاه لرستان

2 دانشجوی دکتری تاریخ ایران اسلامی دانشگاه لرستان

چکیده

طی قرون متمادی امور اداری- سیاسی کردستان به دست خاندان محلی اردلان و خاندان‌های وابسته به آنان اداره می‌شد که یکی از آ‌نها، خاندان وزیری بود. اصلی‌ترین کارکردوزیری‌ها، ادارة امور دیوانی و محاسباتی امارت اردلان بود. این پژوهش به روش تاریخی ضمن بررسی چگونگی راهیابی خاندان وزیری به عرصة حکومت اردلان، بر آن است تا به جایگاه آنان در ساختار اداری و تحولات سیاسی و فرهنگی کردستان اردلان در دورة اول قاجار بپردازد. این مقاله نشان می‌دهد خاندان وزیری از نخستین حضور خود در دستگاه حکومت محلی اردلان از دورةافشاریه تا پایان دورة اول قاجار، روندی رو به ترقی داشته­اند. اعضای این خاندان، علاوه بر ایجاد پیوند بین امارت اردلان و دولت مرکزی، در عرصة سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، ادبی و عمرانیِ کردستان حضور فعال داشتند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Position of the Vaziri Family in Kurdistan’s History in the First Period of the Qajar Dynstay (1785-1846)

نویسندگان [English]

  • mohsen rahmati 1
  • parastoo Mozafari 2

1 lurestan university

چکیده [English]

Kurdistan's political and administrative affairs were run by the local Ardalan household and their dependent families, throughout the centuries, one of them being the family of Vaziri. Managing of accounting and aministeative affairs was a main function of the Vaziris in the Ardalan Emirate. By The historical analytic method, this article seeks to examines the ways in Setting up the Vaziri family for the Ardalan government, their position in the administrative structure, political and cultural changes of Kurdistan Ardalan during the first Qajar period.This study shows that the Family of Vaziris had a progressive advance since its first appearance in the Ardalan local government from the Afshari period to the end of the first Qajar period. Members of this family, in addition to establishing a link between the Ardalan emirates and the central government, were active in the political, social, cultural, literary and cultural development of Kurdistan.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qajar
  • Ardalan family
  • Vaziri Family
  • Mirza Ahmad
  • Kurdistan
احمدی آیین، جمال، مستوره برگهایی از تاریخ سر به مهر، ئاراس، اربیل، 2005. 
اردلان، خسرو بن محمد، لب­تواریخ، تهران، کانون خانوادگی اردلان، 2536.
اردلان، سیف الدین، «امان­الله­خان اردلان و مسجد دارالاحسان»، وحید، سال 8 ، ش 2 (پیاپی 86)، 244-250، بهمن 1349. 
اردلان، شیرین، خاندان کرد در تلاقی امپراطوری­های ایران و عثمانی، ترجمة مرتضی اردلان، تهران، تاریخ ایران، 1387.
اردلان، ماه­شرف­خانم (مستوره)، تاریخ الاکراد، با مؤخرة میرزا علی­اکبر وقایع­نگار، تصحیح جمال احمدی­آیین، ئاراس، اربیل، 2005.
بابانی، عبدالقادر، سیرالاکراد، به کوشش محمدرئوف توکلی، چاپ دوم، تهران، گلبانگ، 1379.
بهرامی روح­الله و پرستو مظفری، «روابط حکام اردلان، امارت بابان و مناسبات ایران و امپراطوری عثمانی در عهد قاجار (1266ـ1212)»، تاریخ روابط خارجی، سال 12، ش 45،  1ـ24، زمستان 1389.
جهانگیرمیرزا، تاریخ نو، به اهتمام عباس اقبال، چاپ دوم، تهران، اقبال، 1384.
چریکوف، سیاحتنامة چریکوف، ترجمة آبکار مسیحی، به کوشش علی­اصغر عمران، تهران، امیرکبیر، 1358.
خاوری­شیرازی، فضل­الله، تاریخ ذوالقرنین، تصحیح ناصر افشارفر، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1380.
دنبلی، عبدالرزاق، مآثر سلطانیه، تصحیح غلامحسین زرگری‌نژاد، تهران، روزنامة ایران، 1384 .
رشید یاسمی، غلامرضا، کرد و پیوستگی تاریخی و نژادی آن، چاپ دوم، تهران، بنیاد موقوفات دکتر افشار، 1369.
رونق، میرزا عبدالله، تذکرة حدیقة‌ امان­اللهی، تصحیح عبدالرسول خیام­پور، تبریز، سلسله نشر تذکره‌ها، 1344.
ریچ، کلودیوس جمیس، گشتی ریچ بو کوردستان، وره گیران له کوردی محه­مه­د حمه­باقی، هولیر، ئاراس، 2002.
ساروی، محمدفتح‌الله، تاریخ محمدی، به اهتمام غلامرضا طباطبایی­مجد، تهران، امیرکبیر، 1371. 
سایکس، سرپرسی، تاریخ ایران، ترجمة سیدمحمدتقی فخرداعی گیلانی، چاپ دوم، تهران، دنیای کتاب، 1363.
سپهر، محمدتقی‌خان، ناسخ التواریخ (تاریخ قاجاریه)، به اهتمام جمشید کیانفر، تهران، اساطیر، 1377.
سنندجی، میرزا شکرالله، تحفة ناصری، تصحیح حشمت­الله طبیبی، چاپ دوم، امیرکبیر، تهران، 1375.
 شکایت گروهی از مردم از ظلم و ستم والی کردستان (میرزا فرج‌الله)، ش 295004881، سازمان اسناد ملی ایران.
شکیبا، علی، تاریخ رجال خاندان وزیری، نسخه دستنویس مؤلف (با صفحه شمار جدید)، کتابخانه شخصی جمال احمدی­آیین، تألیف 1322.
 صادق­وزیری، یحیی، «یک قرن نیکنامی»، دیدگاه، ش 64، سال 6، دورة جدید، سنندج، 1391.
عضدالدوله، سلطان احمد ­میرزا، تاریخ عضدی، تصحیح عبدالحسین نوایی، تهران، بابک، 2535.
علیخانی، رستم، شرح حال رجال خاندان وزیری کردستان، کالج، سنندج، 1394.
فراهانی، میرزا ابوالقاسم قائم­مقام، منشآت، گردآوری فرهاد میرزا معتمدالدوله، تهران، کتاب­فروشی اسلامیه، بی­تا.
قاضی، ملامحمد شریف، زبدةالتواریخ، به کوشش محمدرئوف توکلی، چاپ دوم، تهران، توکلی، 1387.
قدیمی قیداری، عباس، «تاریخ­نگاری محلی کردستان و ظهور نخستین تاریخ­نگار زن در ایران»، پژوهش­های­تاریخی دانشگاه اصفهان، دورة جدید، ش 1، 113ـ128، بهار 1388.
گابریل، آلفونس، تحقیقات جغرافیایی راجع به ایران، ترجمة فتحعلی خواجه نوری، تصحیح هومان خواجه نوری، تهران، ابن سینا، 1348.
واتسن، گرانت رابرت، تاریخ ایران از ابتدای قرن نوزدهم تا سال1858، ترجمة ع. وحید مازندرانی، چاپ دوم، تهران، امیرکبیر، 1348.
مالکم، سر جان، تاریخ ایران، ترجمة میرزا اسماعیل حیرت، چاپ دوم، تهران، سنایی، 1383.
مردوخ، شیخ محمد، تاریخ مردوخ، تهران، کارنگ، 1379.
 میرزا سمیعا، تذکرةالملوک، به­کوشش محمد دبیر سیاقی، چاپ دوم، تهران، امیرکبیر، 1368.
هادیان، کوروش، سده‌های سروری در تاریخ و جغرافیای کردستان اردلان، اصفهان، کنکاش، 1389.
هدایت، رضاقلی­خان، روضة­الصفای ناصری، تهران،کتاب­فروشی خیام و پیروز، 1339.
وقایع­نگار، علی­اکبر، حدیقة ناصریه و مرآت­الظفر، به کوشش محمدرئوف توکلی، تهران، توکلی، 1381.