پژوهش‌های علوم تاریخی

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

اطلاعات آماری نشریه

اخبار و اعلانات

همکاری با انجمن و موسسه

راهنمای نویسندگان

نمونه کار فارسی

نمونه کار انگلیسی

هزینه انتشار

فرم اصالت اثر

فرم تعارض منافع

راهنمای دریافت شناسه ارکید

داوران نشریه

راهنمای ثبت نام در پابلونز

قدرت‌نمایی سیاسی مَدْرسیان در روزگار احیای وحدت حاکمیت آل‌عثمان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ و تمدن ملل اسلامی دانشگاه پیام نور

2 دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه تهران

چکیده

در دورة فترت پس از جنگ آنقره (804ق./1402م.)، جریان سیاسی- ‌مذهبی وابسته به مدارس به مانند دولت عثمانی دچار اضطراب و پریشانی شد. با توجه به اینکه عملاً حاکمیت تثبیت­شده و قدرتمندی برای پشتیبانی از آنها در جامعة عثمانی وجود نداشت، حضور تأثیرگذار آنها در جامعه به­شدت در مقایسه با ادوار پیش سستی گرفت. این واقعیت، مدرسیان و جریان مدرسی را به این نتیجه رساند که آنها برای پیشبرد اهداف مذهبی و عقیدتی خود در سطح جامعه ناگزیر هستند از احیای حاکمیت یکپارچة عثمانی حمایت کنند. این مهم برای مدرسیان و طبقۀ علمیه از این لحاظ اهمیت داشت که اِعمال اصول فقهی و هنجارهای شرعی در جامعة عثمانی که به دلیل بافت عمدتاً بدوی‌ آن اغلب گرایش به نحله‌های غیر فقاهتی‌- مدرسی داشت، مستلزم قدرت سیاسی همسو بود؛ از این رو، پس از احیای وحدت سیاسی و سرزمینی عثمانی از سوی محمد چلبی (816ق./1413م.)، طیف قابل توجهی از مدرسیان تلاش خود را برای تجدید نفوذ سیاسی در حاکمیت آل‌عثمان به کار بستند. آنها در کنار تلاش برای تثبیت سلطنت محمد اول، شرایط لازم برای برخورد نظامی دولت عثمانی با جریان صوفیانة عامیانه را فراهم کردند که به اقتدار و وحدت سرزمینی دگربارة آل‌عثمان تمایل چندانی نداشتند. صدور فتوای قتل شیخ بدرالدین سماوی از سوی مفتیان و اجرای آن از سوی سلطان عثمانی و نیز قتل عام پیروان این شیخ در آناتولی که گرد طورلاق کمال، از مریدان شیخ سماونه فراهم آمده بودند، از جمله قدرت‌نمایی‌های بارز مدرسیان در روزگار احیای وحدت حاکمیت آل‌عثمان و ایام فرمانروایی محمد چلبی بود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Powerful Political Presence of Madrasa Educators During the Revival of the Unity of the Rule of Āl-I 'Uthmān

نویسندگان [English]

  • Mahdi Ebadi 1
  • Hasan Hazrati 2

2 UT

چکیده [English]

In the weakness period after Ankara War (1402/804), the political-religious movement dependent on the Madrasas, like as Ottoman state, became anxiety and disturbance. Given the fact that, virtually there was not a consolidated and powerful sovereignty to support from them in the Ottoman society, their influential presence in the society was heavily weakened compared with earlier times. This fact caused the Madrasa Educators and the Madrasa movement concluded that in order to advance their religious and ideological goals in society, they had to support the revival of the unity of the Ottoman monarchy. It was important for the Madrasa educators and 'Ilmiyye circle that the application of the jurisprudential principles and religious norms in the Ottoman society, which due to its mostly primitive texture, often tended to non-jurisprudential circles, required political consistency. Therefore, following the revival of the Ottoman political and territorial unity by Muhammad I (816/1413), a significant range of scholars used their efforts to renew their political influence in the rule of Āl-i 'Uthmān. Along trying to stabilize Mohamed I sultanate, they provided the conditions for a military encounter between the Ottoman state and the popular mystical movement, which did not have the slightest desire for the political and territorial unity of Āl-i 'Uthmān. The issuance of the fatwa of the murder of Shaykh Badr al-Dīn Samāwī by the Muftis and its execution by the Ottoman Sultan, as well as the massacre of the followers of this Shaykh in Anatolia, which were gathered around Tūrlāķ Kamāl, the disciple of Shaykh-i Sam§wn§, including the outstanding powerful presence of the Madrasa educators during the revival of the unity of the rule of Āl-i #Uthmān and reign of Muhammad I.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islam of Madrasa
  • Ottoman Madrasas
  • 'Ilmiyye Circle
  • Mehmed I
  • Badr al-Dīn Samāwī
مراجع
1301 سنۀ هجریه سنه مخصوص سالنامۀ ولایت خداوندکار، دفعه 12، بروسه، فرائضجی‌زاده مطبعة ‌سی، 1301.
1303 سنۀ هجریه سنه مخصوص سالنامۀ ولایت خداوندکار، اون اوچنجی دفعه، بروسه، مطبعۀ ولایت، 1303.
ابن‌حجر العسقلانی، شیخ‌الاسلام الحافظ، الدرر الکامنة فی أعَیان المَاتة الثاِمنة، بیروت، دارالجیل، 1993.
                                 ، إنباءُ الغُمر بأنبَاءِ العُمر، تحقیق و تعلیق حسن حبشی، القاهرة، المجلس الأعلی للشئون الاسلامیة، 1998.
ابن‌عماد حنبلی، شهاب‌الدین ابوالفلاح عبدالحی، شذرات الذهب فی اخبار من ذهب، تحقیق الأرناؤوط، دمشق و بیروت، دار ابن‌کثیر، 1986.
ابن‌کمال (کمال پاشازاده)، احمد بن شمس‌الدین، تواریخ آل عثمان، دفتر 4: haz. Koji Imazawa, Ankara, Türk Tarih Kurumu, 2000.
البغدادی، اسماعیل پاشا، هدیة العارفین و اسماء المؤلفین و آثار المصنفین، استانبول، بی‌نا، 1955.
اوروج‌بک بن عادل القزّاز کاتب الادرنوی، تواریخ آل‌عثمان، فرانتس بابینغه‌ر اشبو طبعک تصحیحنه و تطبیقنه باقمشدر، هانوفر، شرق کتبخانه‌سی، 1925.
اولیاء چلبی، محمد ظلی ابن درویش، سیاحتنامه، 3 ج.، طابعی احمد جودت، در سعادت، اقدام مطبعه‌سی، 1314ق.
بدلیسی، ادریس بن حسام الدین، هشت بهشت، کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی، نسخۀ شمارۀ 8762، به کتابت محمد معصوم زنوزی در سنه 1084.
پطروشفسکی، ایلیاپاولویچ، کشاورزی و مناسبات ارضی در ایران عهد مغول، تهران، نیل، 1357.
                                 ، اسلام در ایران، ترجمة کریم کشاورز، تهران، پیام، 1363.
 ثریا، محمد، سجل عثمانی یا خود تذکرۀ مشاهیر عثمانی، استانبول، عامره، 1311ق.
حسین افندی، بدائع الوقایع، متنی باصنه حاضیرلیان، ره داقته ایدن و اوک سوز آ. س. توه رتینوا، فهرست و اندکسی حاضرلیان ی. آ. پتروسیان، مسقوا، 1961.
خلیل بن اسماعیل، مناقب شیخ بدرالدین بن محمود(Die Vita (menaqibname) des schejch Bedr ed-din Mahmud=Menakıbı ŞeyhBedreddin Mahmud: Simavna Kadısıoğlu)، herausgegeben von Franz Babinger, Leipzig, Universitatea Mihaileana Din Iaşi, 1943/1362.
خواجه سعدالدین افندی، تاج التواریخ، استانبول، عامره، 1279-1280.
روحی، تواریخ آل‌عثمان (تاریخ روحی): “Ruhi Tarihi Oxford Ntjshast”, Belgeler, c. XlV, sa. 18 (1992).
رئیس‌نیا، رحیم، نهضت‌های آرمانی هم‌پیوند و بدرالدین، تهران، مبنا، 1383.
سامی، شمس‌الدین، قاموس الاعلام: تاریخ و جغرافیا لغاتی و تعبیر اصلحه کافۀ اسماء خاصه‌یی جامعدر، استانبول، مهران مطبعه‌سی، 1306.
شکراللّه بن شهاب‌الدین احمد، بهجة التواریخ، استانبول، کتابخانۀ نورعثمانیه، نسخۀ شمارۀ 3059.
شکیبانیا، مهدی و رضا پورجوادی، «کتاب­شناسی میرسیّد شریف جرجانی (گرگانی)»، معارف، دورة نوزدهم، ش 3، 1381، 134-192.
صولاق‌زاده، محمد همدمی چلبی، تاریخ صولاق‌زاده، استانبول، محمو‌دبک مطبعه‌سی، 1297.
طاشکُپری‌زاده، أحمد بن مصطفی، الشقائق النعمانیة فی العلماء الدّولة العثمانیة، بیروت، دارالکتب العربی، 1975. 
                               ، مفتاح السعادة و مصباح السیادة فی موضوعات العلوم، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1985.
عاشق‌پاشازاده، احمد، تواریخ آل‌عثمان، استانبول، عامره، 1332.
عاشق‌چلبی، مشاعر الشعراء: عاشق چلبی تذکره‌سی، گ. م. مردیث اونس طرفندن  نشر اولنمشدر [چاپ نسخه‌ برگردان]، لوندره، 1971.
عالی، کلیبولولو مصطفی، کنه الاخبار، استانبول، عامره، 1277.
عثمان، رفعت، ادرنه رهنماسی 763-1337 سنه‌لری، ادرنه، ولایت مطبعه‌سی، 1336-1920.
فرائضجی‌زاده، محمد سعید، کلشن معارف، استانبول، العامرة، 1252.
کاتب چلبی، حاجی خلیفه مصطفى، جهان‌نما، استانبول، العامرة، 1145.
                               ، سَلَّمُ ‌الوُصُول اِلی طَبقاتِ الفُحُول، أشراف و تقدیم أکمل‌الدین احسان‌اوغلی، تحقیق محمود عبدالقادر الأرناووط، تدقیق صالح سعداوی صالح، اعداد الفهارس صلاح‌الدین أوُیغور، استانبول، مرکز الأبحاث للتاریخ و الفنون و الثقافة الأسلامیة، 2010.
لطفی پاشا بن عبدالله عبدالحی، تواریخ آل عثمان، مصحح و محشیسی عالی، استانبول، عامره، 1341.
مجدی، محمد مجدالدین ادرنوی، ترجمۀ شقائق (حدائق الشقائق)، استانبول، عامره، 1269.
منجم‌باشی، احمد بن لطف‌الله، صحائف الاخبار فی وقایع الاعصار، ندیم افندیک ترجمه‌سی، استانبول، عامره، 1285.
نشری، محمد، کتاب جهان‌نما: hazırlayanlar Faik Reşit Unat, Mehmed Altay Köymen, Ankara, Türk Tarih Kurumu, 1995.
Akdağ, Mustafa, Türkiye’nin iktisadi ve ictimai tarihi, İstanbul, Cem Yayınevi, 1995.
Altıkulaç, Tayyar, “İbnü’ı-Cezerî”, DİA. c.20, İstanbul, İSAM, 1999.
Ayverdi, Ekrem Hakkı, Osmanlı mimarisinde Çelebi ve II. Sultan Murad devri, İstanbul, İstanbul Fethi Derneği İstanbul Enstitüsü, 1972.
Başar, Fahameddin, “Mustafa Çelebi, Düzme”, DİA, c. 31, İstanbul, İSAM, 2006.
Bilge, Mustafa, İlk Osmanlı medreseleri, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, 1984.
Dindar, Bilal, “Bedreddin Simavi”, DİA. c.5, İstanbul, İSAM, 1992.
Döğüş, Selahattin, “Şeyh Bedreddîn ve Rumeli Gazileri”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi (OTAM), sa. 18(2005), s. 71-94.
Doukas, Decline and fall of Byzantium to the Ottoman Turks, an annotated translation of “Historia Turco-Byza” by Harry J. Magoulias, Wayne State Univ. Pr., 1975.
Filiz,Şahin, “Simavna Kadıdısıoğlu Şey bedreddin’in Fikri Yapısı”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, sa. 1(1992), s. 229-41.
Gökbilgin, M. Tayyib, XV-XVI. Asırlarda Edirne ve Paşa livası, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, 1952.
Idem, “Bursada Kuruluş Devrinin İlim Müesseseleri, İlim Adamları ve Bursa Tarihçileri Hakkında”, Necati Lugal armağanı, 261-73, Ankara, Türk Tarih Kurumu, 1968.
Gökyay, Orhan Şaik, “Şeyh Bedreddinın babası kadı mı?”, Tarih ve Toplum, sa. 2 (1984), s. 16-18.
Gölpınarlı, Abdülbaki, Sımavna kadısıoğlu şeyh Bedreddin, İstanbul, Eti Yayınevi, 1966.
Hibri, Abdurrahman, Enisü’l-Müsamirin: Edirne tarihi 1360-1650, Edirne, Türk Kütüphaneciler Derneği Edirne Şubesi, 1996.
Hızlı, Mefail, Osmanlı Klasik Döneminde Bursa Medreseleri, stanbul, İz Yayıncılık, 1998.
İnacık, Halil, The Ottoman Empir: The Classical Age 1300-1600, Translated by Norman Itzkowitz and Colin Imber, London, Weidenfeld and Nicolson, 1973.
Idem, “Osmanlı Hukukuna Giriş: Örfi-Sultani Hukuk ve Fatih’in Kanunları”, AÜSBFD, c.VIII (No.2, 1958), s. 102-26.
Kafadar, Cemalm, between two Worlds: the construction of the Ottoman state, Berkeley, University of California, 1995.
Kastritsis, Dimitris J., The Sons of Bayezid: Empire Building and Representation in the Ottoman Civilwar of 1402-1413, edited by Suraiya Faroqhi and Halil İnalcık, Leiden, E.J. Brill, 2007.
Kissling, H. J., “Badr al-dÊn b. ΧḍÊ Sam§wn§”, EI2, vol. I.
Kurdakul, Necdet, Bütün yönleriyle Bedreddin, İstanbul, Döler Reklam, 1977.
Mazzaoui, Michel M., The origins of the Safawids: Ši’ism, ’ufism and the Ġulat, Wiesbaden, Franz Steiner Verlag, 1972.
Mumcu, Ahmet, Osmanlı devletinde siyaseten katl, Ankara, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi, 1963.
Ocak, Ahmet Yaşar, “Religion”, History of The Ottoman State, Society & Civilisation, vol. 2, pp. 177-238, ed. E. İhsanoğlu, foreword by Halil İnalcık, İstanbul, (IRCICA), 2001.
Idem, Osmanlı toplumunda zındıklar ve mülhidler: 15-17. Yüzyıllar, İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1998.
Şahin, Haşim, “Somuncu Baba”, DİA, c. 37, İstanbul, İSAM, 2009.
Shaw, Stanford Jay, History of the Ottoman Empire and Modern Turkey, Cambridge, Cambridge University, 1988.
Taneri, Aydın, “Bayezid Paşa”, DİA, c. 5, İstanbul, İSAM, 1992.
Idem, Osmanlı imparatorluğu’nun kuruluş döneminde vezir-i a’zamlık: (1299-1453), Ankara, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi, 1974.
Uzunçarşılı, İsmailHakkı, Osmanlı Tarihi, Ankara, Türk Tarih Kurumu, 1977.
Idem, Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilati, Ankara, Türk Tarih Kurumu, 1984.
Yaltkaya, M. Şerafeddin, Simavna Kadısıoğlu Şeyh Bedreddin, haz. Hamit Er, İstanbul, Kitabevi Yayınları, 1994.
Idem, “Bdreddin Simavi”, İA, c. II.
 
پژوهش‌های علوم تاریخی
دوره 9، شماره 2 - شماره پیاپی 16
اسفند 1396
صفحه 91-110
فایل ها
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار