نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه تاریخ دانشگاه تهران

چکیده

منطقة قفقاز در تاریخ ایران از دورة باستان از اهمیّت ویژه­ای برخوردار بوده و در عمده تحولات روابط خارجی ایران نقش مهمی داشته است که با جدایی از ایران در 1243 هـ.ق/ 1828م این اهمیّت برای دهه­های آتی همچنان پابرجا ماند؛ گرچه شکل و صورت آن تغییر پیدا کرد. در مقالة حاضر نقش ارامنة قفقاز در موضوع گرایش به روسیه و جدایی از ایران در دورة بعد از صفویه تا عهدنامة ترکمانچای بررسی  و به این پرسش اساسی پاسخ داده می­شود که دیدگاه­های علمی دو سدة گذشته و دوران حاضر که پیوستن به روسیة تزاری را خواست عمومی و حداکثری جامعة ارمنی می­دانند تا چه میزان با واقعیت تاریخی و منابع و اسناد مربوط همخوانی و سازگاری دارد؟ در پژوهش حاضر با بررسی اسناد و متون مربوط نشان داده می­شود که این گرایش یک درخواست حداکثری نبوده و بخش­های مهم و گسترده­ای از کلیسای اصلی و بدنة جامعة ارمنی تمایلی برای پیوستن به روسیه نداشته­اند  و به دلایل مختلف سیاسی از جمله حمایت­های سیاسی دولت­های ایران از مسیحیان به ویژه در زمان تثبیت قدرت مرکزی، بیشتر­ ارامنه خواستار تداوم پیوستگی به جامعة ایرانی بوده­اند.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Armenians' Relations with Russian Policies in the Caucasus (1700- 1828)

چکیده [English]

 
Abstract
The Caucasus region has had a great importance in the Iranian history since ancient times and has played a major role in the main developments of Iranian foreign relations. By separation from Iran in 1828, this significance remained for the coming decades; although its shape have changed. The main purpose of this paper is study and review role of Armenians in tendency to Russian empire from last decades of the safavid dynstay to the Turkmanchay treaty. We try answer to this main question that the scientific views of the last two centuries, that consider joining to Tsarist Russia as a general and maximal demand of Armenian community, how much is it consistent with the historical reality and the relevant sources and archival documents?. By examining the relevant documents and sources, present study shows that this trend was not a maximum demand and many parts and main church of the Armenian community had no adesire for join to Russian Empire.  Because of various reasons, including the political support of the Iranian governments from the Christians especially during the stabilization of the central power, most of the Armenians have called for continuity in the Iranian society.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Armenians
  • Iranian History in the 18th century
  • Russia
  • Treaty of Turkmenchay (1828)
اعتمادالسلطنه، محمدحسن‌ بن علی، الماثر و الاثار، طهران، سنایی، ۱۳۰۶.
دوسرسو، ژان آنتوان، سفرنامة کروسینسکی؛ یادداشت­های کشیش لهستانی عصر صفوی (۱۷۲۵-۱۷۰۷)، ترجمة عبدالرزاق دنبلی (مفتون)، با مقدمه، تصحیح و حواشی مریم میراحمدی، توس، ۱۳۶۳.
رامین، اسماعیل، ایرانیان ارمنى، تهران، امیرکبیر، ١٣۵۶.
کاوانی، رجب‌علی، «تاریخ ایران در اسناد ارامنه و روس‌ها»، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، ، ش 70 و 71 ، 96-139، مرداد و شهریور 1382.
گاتوغی گوس، ابراهام، «منتخباتی از یادداشت‌های ابراهام گاتوغی گوس»، ترجمة استیفان هانانیان و عبدالحسین سپنتا، بی‌جا، روزنامه سپنتا، 1330.
گیلانتز، پترس دی سرکیس، گزارش­های گیلانتز دربارة حملة افغانان و سقوط اصفهان، ترجمة محمد مهریار و کارو اون میناسیان، اصفهان، امور فرهنگی شهرداری اصفهان – گلها،١٣٧١. 
مروی، محمدکاظم، عالم آرای نادری، تصحیح محمدامین ریاحی، ج 3، بی­جا، زوار، 1364.
نوواسیلتسف، ا. پ، «روابط سیاسی ایران و روسیه در نیمة دوم سده شانزده»، ترجمة محمدتقی مختاری، تاریخ روابط خارجی، ش 20، 15-36، پاییز 1383.
 
A Chronicle of the Carmelites in Persia and the Papal Mission of the XVIIth and XVIIIth Centuries, Volume 1, Eyre & Spottiswoode, 1939.
Bournoutian, George, Armenians and Russia, a documentary record, Mazda Publisher, 2003.
Paichadze, G, Russko- Gruzinskie politicheskie a Atnoshenia  v pervoih palavine XVII veke. Tbilisi, 1970.
Акты, собранные Кавказской археографической комиссией.. Под редакцией: А.П. Берже. Издательство: Тип. Главного Управления Наместника Кавказского. Место издания: Тифлис. Год издания: 1866-1904.
Kostikyan, Kristine  Documents in Persian on the St.Thaddeus Monastery of Maku, In: AJNES 4/2, 2009 .P. 159-175.
Бутков П. Г. Материалы для новой истории Кавказа с1722no  1803 гг, ч. 2, 343-345.
اسنادآرشیوی
فرمان نادرشاه در سال 1049هـ.ق. در کلیسای وانک، ش 106.
گج (آرشیو اسناد تاریخی گرجستان، فوند ش 1452).
گژ (آرشیو اسناد انستیتوی تاریخ گرجستان).
مل (نسخة خطی موجود در کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، ش 13657).
AVPR  (آرشیو وزارت خارجه روسیه).
RGADA  (آرشیو اسناد تاریخی روسیه).
TsGADA (آرشیو اسناد قدیمی روسی).