نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه تاریخ دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

روزنامۀ جنوب با طرح نظریة «دولت مستقل مقتدر»، بر این باور بود که دولت بایستی در مقابل نقشه‌ها و طرح‌های دولت‌های اروپایی، به ­خصوص انگلستان در حوزۀ نفت ایستادگی کند و با تکیه ‌بر اتحاد و وحدت ملی درصدد کسب منافع ملی گام بردارد. هدف نوشتار حاضر آن است تا تصویری مستند از کنش دولت انگلستان در قالب شرکت نفت انگلیس و ایران بر مبنای نوشتار روزنامة جنوب ارائه دهد که نویسندگان آن بر این باور بودند که این شرکت به نمایندگی از دولت انگلستان عمل می‌کند و سازمان سیاسی یا به گفتة روزنامه «پلتیکی» است که در تحت پوشش آن درصدد گسترش منافع انگلستان در ایران است. به این ترتیب روزنامة جنوب خود را به­ عنوان اولین مخالف قرارداد دارسی در ایران مطرح می­کند و با رصد اقدامات انگلستان نقض مواد این قرارداد را انعکاس می­دهد. در نوشتار حاضر پرسشی که نویسنده با روش تحقیق تاریخی و با مطالعة روزنامه، درصدد پاسخ­گویی به آن است، بررسی این دیدگاه روزنامة جنوب به قرارداد دارسی است که از آن به­عنوان سازمانی پلتیکی یاد می‌کنند تا مبانی و علل این نگاه روزنامه مشخص شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Study of Approaches of Rooznameh Neday-e Jonoub as the First Opposition Newspaper Against D'Arcy Concession in Iran

نویسنده [English]

  • Mikaeel Vahidirad

Assistant Professor of History, Shahid Beheshti University

چکیده [English]

One of the most important newspapers of the Constitutional Revolution period, published by Mohammad Bagherkhan Tangestani, is the Rooznameh Jonob. The examination of the critical stance of the Rooznameh Jonoub, in anticipation of the theory of Powerful Independent Government, believes that the government must stand against the plans of European governments and seek national interests on the basis of national unity. The purpose of the present paper is to present a documentary view of the British Government's action in the form of Anglo-Iranian Oil Company during the constitutional era.The newspaper's authors believed that the company was acting on behalf of the British government and was not a commercial organization, but a political organization, in the context of which it seeks to extend the interests of England in Iran, Rooznameh Jonoub itself is the first to oppose the Darcy contract in Iran.The question that author attempts to answer is why the Rooznameh Jonoub view about England and the Darcy contract, which they call a political organization, to determine the causes of this newspaper's view.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • D'Arcy Concession
  • Oil Company
  • Rooznameh Neday-e Jonoub
امین‌الدوله، علی، خاطرات سیاسی امین­الدوله، به کوشش حافظ فرمانفرماییان، تهران، کتاب­های ایران، 1355.
رواسانی، شاپور، دولت و حکومت در ایران (در دورة تسلط استعمار سرمایه‌داری)، تهران، امیرکبیر، 1388.
روزنامة ندای جنوب، ش 1-26، تهران، 1328 و 1329 هـ.ق.
رئیس طوسی، رضا، نفت و بحران انرژی، کیهان، تهران، 1363.
طباطبایی، سیدجواد، تأملی دربارة ایران؛ نظریة حکومت قانون در ایران، تبریز، ستوده، 1386.
علم، مصطفی، نفت؛ قدرت و اصول، ترجمة غلامحسین صالحیار، تهران، اطلاعات،1371.
غنی، سیروس، ایران؛ برآمدن رضاخان، برافتادن قاجار و نقش انگلیسی‌ها، ترجمة حسن کامشاد، تهران، نیلوفر، 1377.
فاتح، مصطفی، پنجاه سال نفت ایران، تهران، علم، 1384.
فوران، جان، مقاومت شکننده (تاریخ تحولات اجتماعی ایران از صفویه تا مهروموم‌های پس از انقلاب اسلامی)، ترجمة احمد تدین، تهران، رسا، 1377.
قاسم‌زاده، محمود، اقتصاد نفت ایران، تهران، دانشگاه تهران، 1347.
کاظم‌زاده، فیروز، روس و انگلیس در ایران 1914-1864، ترجمة منوچهر امیری، تهران، شرکت سهامی کتاب‌های جیبی، 1354.
کرمانی، ناظم الاسلام، تاریخ بیداری ایرانیان، تهران، امیرکبیر، 1377.
محمود، محمود، تاریخ روابط سیاسی ایران و انگلیس در قرن نوزدهم میلادی، اقبال، تهران، 1378.
موزلی، لئونارد، بازی قدرت، ترجمۀ محمود طلوعی، تهران، هفته، 1368.
هاردینگ، سر آرتور، خاطرات سیاسی سر آرتور هاردینگ، ترجمة جواد شیخ‌الاسلامی، تهران، کیهان، 1370.
هدایت، رضاقلی­خان، تاریخ روضةالصفا ناصری، به تصحیح و تحشیة جمشید کیانفر، ج 10، تهران، اساطیر، 1380.
یاحسینی، سید قاسم، مطالعاتی در باب تنگستان، تهران، گلگشت، 1387.
Anton Mohr, The oil war, New York, Harcourt, Brace and Company, 1926.
British Foreign Office Documents,.371/10353. Churchill Minute, April 4, 1924.
Bruce Raphael, King Energy: The Rise and fall of an Industrial Empire Gone Awry, iUniverse, 2000.
Foreign Office to Clive, November 7, 1928.
Leonard Mosley, Power play, The Tumultuous World of Middle East Oil 1890-1973, London, Willmer Brother, 1973.
Seccombe IJ, Lawless RI. Foreign worker dependence in the Gulf, and the international oil companies: 1910-50. The International Migration Review Vol. 20, No. 3 autumn, 1986.
Sir Arnold Wilson, the Suez Canal, International Affairs, Royal Institute of international Affairs 1931-1939, Vol.18, 1939.
Sıtkı Uluerler, Herat Meselesi Ve İran-İngiliz Savaşının (1856-1857) Osmanl Devleti'ne Etkileri" Journal of Turkish Studies, 10(Volume 10 Issue 1), 2015, 803-803. Doi:10.7827/TurkishStudies.7546.
Vanessa Martin, Oil in Iran Between the two world war, Anglo-Iranian Relations since 1800, London, Routledge, 2005.
William Bryan, the economics of the anglo-iranin oil dispute, Dissertation, university of Wisconsin, 1957.