نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• رسول جعفریان ¹
• محیا شعیبی عمرانی ²

¹ استاد گروه تاریخ دانشگاه تهران

² دانشجوی دکتری تاریخ دانشگاه تهران

چکیده

اسناد دیوانی یکی از تولیدات
مهم نظام دیوان‌سالاری­ و از منابع ارزشمند برای پژوهش در تاریخ تحول نظام­ اداری است. این ارزش و اهمیّت برای تحقیق دربارة دورانی همچون دورة زندیه که منابع و اطلاعات در خصوص نظام اداری آن با کمبود مواجه است، بیشتر می­شود. این پژوهش درصدد است تا ضمن ارائة نکاتی دربارة وضعیت ثبات سیاسی این دوران و تأثیر آن بر روند تولید اسناد دیوانی و نیز با اشاره به مفاد منابع تاریخی نگاشته­شده در این دوره، دربارة نظام اداری حاکم و تحولات آن، از طریق مطالعة اسناد دیوانی باقی­مانده، تصویری از ساختارهای تولید اسناد ارائه کند. بدین­منظور، پس از بررسی اوضاع سیاسی و اداری دورة زندیه، پراکندگی زمانی و کمیّت تولید اسناد بررسی­شده و سپس سه ساختار اصلی نحوة تنظیم مطالب در اسناد این دوره شناسایی شده است. در نهایت، کوشش شده است تا به نکاتی دربارة سندشناسی اسناد دیوانی دورة زندیه و عناصر ظاهری مشهود در آنها اشاره شود. در این پژوهش، از یک طرف نشان داده خواهد شد که به موازات افزایش بحران­های سیاسی و کاهش ثبات، میزان تولید اسناد دیوانی مکتوب نیز کاهش یافته است و از طرف دیگر، توصیفی از ویژگی­های شکلی و محتوایی اسناد دیوانی دورة زندیه ارائه خواهد شد.
 

کلیدواژه‌ها

• اسناد دیوانی
• دیوان‌سالاری
• نظام اداری
• فرمان
• زندیه

عنوان مقاله [English]

The study of Court Documents Production Process during the Period of Zands Within the Framework of Political and Administrative Developments of this Period

نویسندگان [English]

• Rasoul Jafarian ¹
• Mahya Shoaybi Omrani ²

¹ professor in history, university of Tehran

² Ph.D. Candidate in history, university of Tehran

چکیده [English]

Court documents are among the most important products of the bureaucracy system, which can be used as a valuable source for research on the history of evolution in an administrative system. This importance increases due to the lack of resources and information about Iran's administrative system during the period of Zand dynasty. Presenting some points about the political stability of this period and its effect on production process of court documents and also referring to the provisions of historical sources written about the ruling administrative system and its developments in this period, it has been tried, in present research, to provide an image of such documents production structures through the study of remaining court documents. To do so, three main structures were identified after examining the political and administrative conditions of the country during the reign of Zand dynasty and considering the time dispersion and the quantity of production of examined documents. Finally, efforts have been made to point the diplomatics of the court documents remained from the period of Zands and their apparent features. It will be shown on one hand, that along with the rise of political crises, stability and, consequently, the volume of court documents production declined, and on the other hand, the formal and content features of court documents will be described.

کلیدواژه‌ها [English]

• Court Documents
• Bureaucracy
• Administrative System
• Decree
• Zand Dynasty