نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• وریا میرزایی ¹
• هاشم آقاجری ²

¹ دانشجوی دکتری تاریخ ایران بعد از اسلام دانشگاه تربیت مدرس

² استادیار گروه تاریخ دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

گیلان در دورة صفویه شاهد جنبش‌های اجتماعی بسیاری بوده است. این امر معلول عواملی چون شرایط اقلیمی خاص این ناحیه مانند نزدیکی به دریا و وجود جنگل­ها و بیشه­های انبوه، خاندان‌های ریشه­دار محلی، تولید گستردة ابریشم، درآمدزایی بالای این ایالت به دلیل تجارت این محصول و رویکرد متمایز دولت صفویه به این منطقه بود. به­خطرافتادن امتیازهای موروثی حکام محلی، افزایش مالیات­ها و ستم مالیاتی علیه طبقات مختلف جامعه و سیاست و برنامه­های حکومت صفویه دربارة اقتصاد و نحوة ادارة این ایالت، ازجمله خاصه­سازی ایالات حاصلخیز، انحصار تجارت ابریشم و استقرار گروه­های غیربومی مانند گرجیان، ارامنه و قبایل قزلباش در این ناحیه منجر به اتحاد خاندان‌های محلی، طبقات گوناگون شهری و دهقانان گیلان علیه دولت صفویه شد. این پژوهش که با روش توصیفی- تحلیلی انجام می­گیرد، می‌کوشد تا با الهام از روش تحلیل طبقاتی اریک اُلین­رایت به سنخ‌شناسی جنبش‌های اجتماعی گیلان بپردازد و چرایی و چگونگی تحول این جنبش‌ها را تبیین کند. مدعای پژوهش این است که این جنبش‌ها طیفی از جنبش‌های خاندانی-شهری، خاندانی-دهقانی و دهقانی را شامل می‌شود و تغییر مشی کلان اقتصادی و سیاسی دولت صفویه نسبت­ به این ایالت سودآور، منجر به سرکوب خاندان‌های شهری و زمینه‌ساز بروز انواع دیگر این جنبش‌ها و طرح مطالبات جدید شد.

کلیدواژه‌ها

• گیلان
• عصر صفویه
• جنبش‌های اجتماعی
• خاندان‌ها
• دهقانان
• ابریشم

عنوان مقاله [English]

Typology of Gilan's Social Movements during the Safavids Era

نویسندگان [English]

• veria mirzaei ¹
• Sayed hashem aghajari ²

¹ Ph.D Candidate in History of Iran after Islam, University of Tarbiat Modares

² Assistant Proessor in History, University of Tarbiat Modares

چکیده [English]

Gilan witnessed significant social movements during the reign of Safavids. This was due to the factors like specific climatic conditions, proximity to the sea, presence of massive forests and thickets, powerful local families, mass production of silk, the high income of the province through the trade of this product and the distinctive approach of the government to this area. However, when the inheritance privileges of the local governors were compromised and the heavy and cruel taxes imposed on various classes of the society, and when the Safavid policies and programs in the field of economy and the administrating manners of the province, including privatization of fertile lands, creating monopoly on silk trade and establishment of non-native groups such as Georgians, Armenians and Qizilbash tribes were implemented  the local families, urban classes and peasants in Gilan were united against the Safavid government. Through a descriptive-analytic method and inspired by Eric Olin Wright's class analysis methodology, it has been tries in present study to explore the typology of Gilan movements and to explain why and how they evolved. The research claim is that the Gilan movements included a vast range of tribal-urban, tribal- peasant, and peasant movements, and the changes happened in the Safavid government's approach to the economic and political policies towards this profitable province resulted in suppression of urban families, emergence of other types of movements and bring new demands up.

کلیدواژه‌ها [English]

• Gilan
• the Safavid Era
• Social movements
• Families
• Peasants
• Silk