نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموختة دکتری تاریخ ایران باستان دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری باستان‌شناسی دانشگاه تهران

چکیده

مُهرها ازجمله اشیاء باارزشی هستند که سابقة بسیار طولانی در تاریخ دارند. بنا بر شواهد باستان­شناسی قدمت این اشیاء به هزارة ششم قبل از میلاد بازمی­گردد. چنان­که از اسناد و مدارک برمی­آید، مُهر در طیّ ادوار تاریخی تحولات زیادی پشت­ سرگذاشته است؛ به­طوری­که طرح­ها، شکل­ها، رنگ­ها و کتیبه­های آن بنا به شرایط زمانی دست‌خوش تغییر شده­ و هریک از تعلیقاتش، مفاهیم پیچیده­ای را در خود کتمان کرده است. مهرها کاربردهای متعددی چون اداری، سیاسی، اقتصادی، دینی، قضایی و غیره داشته­اند؛ از­این­رو، تحلیل و تفسیر تعلیقات آنها می‌تواند برخی از ابعاد سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، دینی، فرهنگی و زبانی هر دورۀ تاریخی را روشن سازد و به­سبب دامنة اطلاعاتی آنها در حوزه­های متعدد، گفتار حاضر درصدد آن است تا با بررسی یک نمونه از این آثار که اخیراً در چین یافت شده است، برخی از زوایای آن را روشن سازد و به این پرسش­ها پاسخ دهد که مُهر مکشوفه در چین حاوی چه نوع اطلاعاتی است و کارکرد آن چه بوده است؟ و چرا شاهان یا حاکمان و یا سایر اقشار جامعه از این ابزار استفاده می‌کرده­اند؟ بررسی­های مقدماتی در حوزۀ خط­شناسی نشان می‌دهد که این وسیلة باارزش مربوط به دورۀ ساسانی است، ولی کارکرد آن دقیقاً مشخص نیست.   

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Sassanid Seals in China

نویسندگان [English]

  • nematollah alimohammady 1
  • moharram bastani 2

1 The Sassanid Newly-Discovered Seal in China

2 Ph.D. Candidate in Archaeology, University of Tehran

چکیده [English]

Seals are of the most valuable things that enjoy a long history. According to the archaeological evidences, their antiquity goes back to the 6th century BC. As it comes out of the documents, the seals have experienced many changes during the historical periods, in a way that their designs, their shapes, their colors and the words or signs inscribed on them have been the subject of changes based on the conditions of times, and each of these alterations holds complex concepts. Numerous applications such as administrative, political, economic, religious, judicial, etc. are imaginable for seals. So, the analysis and interpretation of their alterations can make some of the political, social, economic, religious, cultural and linguistic aspects of each historical period clear, and due to the scope of obtained data in several areas, it has been tried in present study to clarify some of its aspects through examining a newly-discovered seal in China to find out what kind of data it contains and what it was used for? Why kings, rulers and even other people used it? The preliminary studies have been conducted in the field of graphology show that this valuable tool belongs to the Sassanid era, however its exact function is unknown.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Seals
  • Iran
  • China
  • Sassanid
  • Newly-discovered
آذرگشسب، اردشیر، آئین برگزاری جشن­های ایران باستان، تهران، بنیاد فرهنگ آریایی، 1349.
ـــــــــــــ، مراسم مذهبی و آداب زرتشتیان، تهران، فروهر، 1358.
آموزگار، ژاله، تاریخ اساطیری ایران، تهران، سمت، 1374.
پرادا، ایدت و دای سون، رابرت، هنر ایران باستان (تمدن­های پیش از اسلام)، ترجمۀ یوسف مجیدزاده، تهران، دانشگاه تهران، 1383.
پوپ، آرتور و فلسیس اکرمن، سیری در هنر ایران (از دوران پیش از تاریخ تا امروز)، ترجمۀ نجف دریابندری و همکاران، جلد2، تهران، علمی و فرهنگی، 1387.
حکمت، علی­اصغر، تاریخ ادیان، تهران، ابن سینا، 1348.
دوستخواه، جلیل، اوستا کهن­ترین سروده­های ایرانیان، تهران، مروارید، 1371.
خالدیان، ستار، «تأثیر هنر ساسانی بر سفال دورة اسلامی»، باستان­پژوهی، ش16، 19-30، 1387.
خوردشیان، اردشیر، پارسه (تخت جمشید)، تهران، جامی، 1390.
ده­پهلوان، مصطفی و محمد قنواتی هندیجانی، «تأملی در برخی نقش­مایه­های نمادین حیوانی بر مُهرها و گل­مُهرهای ساسانی (نمونه­های مورد پژوهش: مُهرها و گل­های ساسانی موزة مقدم)»، مطالعات باستان­شناسی، دورۀ 7، ش2، پیاپی 12، 47-67، پاییز و زمستان 1394.
رستم­بیگی، سمانه، «نقش­های مهری در نقوش تزئینی» هنر ایران، ش18، 49-67، تابستان 1390.
زرین­کوب، عبدالحسین، تاریخ مردم ایران (1) ایران قبل از اسلام، تهران، امیرکبیر، 1373.
سامی، علی، تمدن ساسانی، شیراز، دانشگاه شیراز، 1344.
ـــــــــــــ، پایتخت­های شاهنشاهان هخامنشی؛ شوش، هگمتانه، تخت جمشید، شیراز، دانشگاه پهلوی شیراز، 1348.
شهبازی، علیرضا شاپور، راهنمای مستند تخت جمشید، تهران، بنیاد پژوهشی پارسه-پاسارگاد، 1384.
قائم­مقامی، جهانگیر، «شیر و نقش آن در اعتقادات آریایی»، مطالعات تاریخی، سال سوم، ش1، 91-122، 1374.
ـــــــــــــ، «منشاء نقش شیر در شیر و خورشید ایران، زبان و ادبیات»، یغما، ش161، 415-427، آذر 1340.
گردیزی، ابوسعید عبدالحی، زین الاخبار، به تصحیح و تحشیه و تعلیق عبدالحی حبیبی، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، 1347.
گوبل، روبرت، گل­مُهرهای تخت سلیمان؛ جستاری در مُهرشناسی اواخر ساسانی، ترجمۀ فرامرز نجد سمیعی، تهران، سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، پایگاه پژوهشی تخت سلیمان، 1384.
مبینی، مهتاب و آزاده شافعی، «نقش گیاهان اساطیری و مقدس در هنر ساسانی (با تأکید بر نقوش برجسته فلزکاری و گچ­بری)»، جلوه هنر، ش14، 63-45، پاییز و زمستان 1394.
مسعودی، ابوالحسن­علی، مروج الذهب فی المعادن الجوهر، ترجمة ابوالقاسم پاینده، جلد1، تهران، علمی و فرهنگی، 1345.
مشکور، محمدجواد، تاریخ اجتماعی ایران در عهد باستان، جلد 1، تهران، دانشسرای­عالی، 1347.
ملکزاده بیانی، ملکه، «مُهرها؛ وسایل شناسایی روزگاران کهن، شمه­ای از تاریخچة مُهر در ایران، نقوش مُهرها و کنده­کاری­ها، علت به­وجودآمدن مُهر»، هنر و مردم، ش 133، 44-50، آبان 1352.
منتظری، سید سعیدرضا و محمدرضا نظری، «رهیافتی بر اخلاق فضیلت در دینکرد ششم»، پژوهش­های ایران­شناسی، تهران، سال 3، ش2، 113-127، پاییز و زمستان 1392. 
نفیسی، سعید، تمدن ساسانی، تهران، دانشگاه تهران، 1331.
والزر، گرلد، نقوش اقوام شاهنشاهی هخامنشی بنا بر حجاری‌های تخت جمشید، ترجمۀ دورااسمودا خوبنظر و علیرضا شاپور شهبازی، شیراز، دانشگاه پهلوی شیراز، 1352.
ولی، وهاب و میترا بصیری، ادیان جهان باستان، جلد3، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1379.
Bivar, A. D. H., Catalogue of the Western Asiatic seals in the British Museum, StampSeals, II: The Sasanian Dynasty, London,1969.
Brunner, C., Sasanian Stamp Seals in the Metropolitan Museum of Art, New York Metropolitan Museum of Art, 1978.
Farrokh, K., Sassanian Elite Cavalry, AD 224-642, New York, Oxford, 2003.
Frye,R . N., Sasanian Remainsfrom Qasr-iAbu Nasr: Seals, Sealings, and Coins, Cambridge, Mass,1973.
Gignoux, P., and Gyselen, R., Sceaux Sasanides de diversescollections  privées, Leuven, 1982.
Gyselen. R.,  Sasanian clay sealings and seals in the collection of A, Saeedi [ ActaIranica 44], Louvain, 2007.
Lukonin V.G., Iran  II – Des Seleucids aux Sassanides in collection of archaeological MVNDI, Paris, 1967.
Lukonin, V, and Ivanov, A, Persian Art, The Lost Treasures, New York, Parkstone Press International, 1990.
Mitchell, T. C. and Searight, A., Catalogue of the Western Asiatic Seals in the British Museum Stamp Seals III: Impressions of Stamp Seals on Cuneiform Tablets, Clay Bullae, and Jar Handles, Leiden & Boston, Brill, 2008,
Niknami,K, &Naderi, S, Sasanian Clay Sealings in the Bandar Abbas Museum, Oxford  U.K., Bar International Series 2819, 2016.
Schmidt, E.f., The Treasury of Persepolis and Other Discoveries in the Homeland of the Achaemenians, Chicago, The University of Chicago, 1939.
Shaked, S,  The wisdom of the sasanian sages, with translate and notes, of  Dēnkard, Book Six, by Āturpāt-ī Ēmētān, Boulder, col1979.