نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار مؤسسة تاریخ و فرهنگ ایران دانشگاه تبریز
چکیده
حکومت قاجاریه پس از مواجهه با تهدیدات نظامی و اقتصادی تمدن جدید، در چند مقطع با محوریت اقتباس علوم و فنون جدید، برای اصلاح و نوسازی بخشهایی از نهادها و تأسیسات دولتی اقدام کرد. افزونبراین، با آشنایی ایرانیان با تحولات و اندیشه‌های جدید، در این دوره شاهد شکل‌گیری اندیشه‌های انتقادی و گفتمانهای ترقی در جامعه هستیم. روزنامة حبل‌المتین کلکته یکی از مهمّ‌ترین مطبوعات دهه‌های پایانی دورۀ قاجاریه است که در گفتمان ترقی‌خواهانة خود، بر اقتباس علوم جدید بسیار تأکید دارد. تحقیق حاضر در تلاش است تا به انتقاد از رویکرد و راهکار این روزنامه در قبال ترقی و علوم جدید بپردازد و به این پرسش اساسی پاسخ دهد که براساس پارادایم نظریة انتقادی، تبیین حبل‌المتین از نسبت ترقی با علوم جدید و نیز راهکار ترقی این نشریه مبنی بر اقتباس علوم جدید، با چه نواقص و مشکلاتی مواجه است؟ یافتههای تحقیق بر اساس روش توصیفی- تحلیلی و بهرهگیری از رهیافت نظریة انتقادی، نشان میدهد که نشریۀ مذکور، درکی از کلیت تمدن جدید و چگونگی تکوین آن براساس نسبت دیالکتیک تحولات و فرآیندهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نداشت و با رویکردی اثباتگرایانه، ترقی اروپا و همة جوامع را با بهکارگیری علوم جدید تبیین کرده و اقتباس این علوم را بدون توجّه به ضرورت تحول و همراهی ساختارهای ایران و شکل‌گیری فرآیندهای لازم، بهعنوان راهکار ترقی ترویج کرده است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
A Critical Analysis of Kolkata's Habl al-Matin Newspaper Strategy in 1895-1910 about Progress and Modern Sciences
نویسنده [English]
- mehdi faraji
Assistant professor in Institute for Iranian History and Culture, University of Tabriz
چکیده [English]
Due to the military and economic threats of modern civilization, the Qajar rulers were forced, at some stages, to adapt new sciences and techniques to modify and refurbish parts of their state administration. In addition, due to the acquaintance of Iranians with new changes and modern thoughts of this period, critical thoughts and progressive discourses were formed in society. Printed in Kolkata during the ending decades of Qajar era, Habl al-Matin was one of the most important newspapers which used to emphasize the adaptation of modern sciences in its progressive discourse. Based on a descriptive-analytical method and through a paradigm of critical theory, it has been tried, in present study, to criticize the approach of this newspaper to progress and modern sciences to find answers to these fundamental questions of what were the shortcomings and problems of Habl al-Matin to explore the relation between progress and modern sciences and what was its "of-modern-sciences- derived" solution to get development? Findings show that Habl al-Matin did not have a comprehensive understanding of new civilization and the ways it developed on the basis of dialectical relation of political, economic, social and cultural changes and processes, and it tried, through a positivist approach, to explain the advancement of Europe and all other societies using modern sciences, and it propagated the adoption of these sciences as a strategy for the Iran's progress, regardless of the necessity of making changes and creating capacity for bringing the country's different structures together and forming appropriate processes.
کلیدواژه‌ها [English]
- progress
- Modern Science
- Ancient Science
- Critical Theory
- Habl al-Matin
- Kolkata
)