پژوهش‌های علوم تاریخی

شماره جاری

بر اساس شماره‌های نشریه

بر اساس نویسندگان

بر اساس موضوعات

نمایه نویسندگان

نمایه کلیدواژه ها

درباره نشریه

اهداف و چشم انداز

اعضای هیات تحریریه

اصول اخلاقی انتشار مقاله

بانک ها و نمایه نامه ها

پیوندهای مفید

پرسش‌های متداول

فرایند پذیرش مقالات

اطلاعات آماری نشریه

اخبار و اعلانات

همکاری با انجمن و موسسه

راهنمای نویسندگان

نمونه کار فارسی

نمونه کار انگلیسی

هزینه انتشار

فرم اصالت اثر

فرم تعارض منافع

راهنمای دریافت شناسه ارکید

داوران نشریه

راهنمای ثبت نام در پابلونز

مسئلة تاریخ‌گذاری کتیبة شمارة سه پهلوی ساسانی دربندِ داغستان (قفقاز)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار پژوهشکده زبان‌شناسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

2 دانش‌آموختة دکتری تاریخ ایران باستان دانشگاه تهران

چکیده

کتیبه‌های دربند از مهمّ­ترین کتیبه‌های ساسانی هستند. این کتیبه‌ها بر دیوار دفاعی دربند نوشته شده‌اند. استحکامات دفاعی دربند قفقاز دارای دیوارهایی است که برای دفاع در برابر تهاجم اقوام چادرنشینی که معمولاً در بالادست مرز قفقاز ساسانی ساکن بودند، ساخته شده بود. از وظایف مهمّ ساسانیان در برابر هجوم این اقوام، در درجه اوّل ایجاد دیوار دفاعی و ارتقاء کیفیت و استحکام آن و در مرحلة بعد نگهداری و مرمت آن بوده ‌است. در پژوهش‌های موجود تاریخ‌گذاری مراحل ساخت  دیوار دربند ساخت محل بحث پژوهشگرانی است که در این حوزه پژوهش کرده‌اند. در برخی از بخش‌های این دیوار کتیبه‌هایی به خط و زبان پهلوی ساسانی به نگارش درآمده است. از 32 کتیبة دربند، کتیبة شماره 3 دربردارندة اهمیّت تاریخی است؛ بر این کتیبه عددی مذکور است که به نظر به یک سال با مبدأیی مبهم اشاره دارد. در قرائت این عدد و همچنین مبدأ احتمالی آن نظریات گوناگونی ارائه شده است. نگارندگان مقالة حاضر پس از بررسی نظریات مختلف، به این نتیجه رسیده‌اند که منظور از عدد موردنظر سال 37 بوده است. با توجه به شواهد تاریخی ارائه­شده در متن مقاله و آگاهی ما از شیوة سال­شمار شاهی ساسانی که مبدأ آن سال‌های جلوس پادشاهان مختلف ساسانی بوده است، نگارندگان حدس می‌زنند که مبدأ سال­شمار سال 37 مذکور در کتیبه، جلوس خسرو اوّل ساسانی به سلطنت بوده است. با پذیرش این پیشنهاد می‌توان ادعا کرد که زمان نگارش این کتیبة تاریخ‌دار، سی­وهفتمین سال جلوس خسرو انوشیروان به سلطنت برابر با 568-569م بوده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Dating Issue of the 3rd Pahlavi Inscription of Sassanid Era in Derbent of Dagestan, Caucasus

نویسندگان [English]

  • Cyrus Nasrollahzadeh 1
  • yaser Malekzadeh 2

1 Associate Professor in linguistics Research Center, Institute for Humanities and Cultural Studies

2 Ph.D. Graduate in History, Univercity of Tehran

چکیده [English]

The inscriptions of Derbent, a city in Dagestan, Caucasus, are among the most important Sassanid inscriptions. They have been inscribed on the defensive wall of Derbent. Derbent's defense fortifications consist of walls that were built to defend against the invasion of nomadic tribes, usually located on the upper borderlands of the Sassanid Caucasus. The construction of defensive walls, promotion of their quality and strength, and the maintenance and restoration of these fortifications have been the main and primary tasks of Sassanid rulers against the invasion of these tribes. The construction phases of Derbent's defensive wall and its dating have been controversial among the researchers of this field. There are some inscriptions, in some parts of this wall, inscribed by the language of Sassanid Pahlavi. Of the 32 inscriptions on the Derbent's wall, the 3rd one has a historical significance due to a number that seems referring to a year with an unknown epoch. A variety of theories have been proposed about the reading of the number as well as its possible epoch. By reviewing some of these theories, it has been concluded that the mentioned number means the year 37. Considering the historical evidences, presented in the text of this paper, and based on our information about the king calendar of the Sassanians that its epoch was the year a Sassanid king sat on the throne, it can be guessed that the calendar epoch of the year 37, mentioned in the inscription, points the year Khosrow I crowned as the king. It can be claimed, accepting the suggestion, that the time for inscribing this historic record was the 37th anniversary of Khosrow Anushirvan's reign which coincides with 568-569 AD.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Pahlavi Script
  • Khosrow I
  • The Year of 37
  • Inscription No. 3
  • Derbent
مراجع
ابن­خردادبه، کتاب المسالک و الممالک، ویرایش دخویه، لایدن، بریل، 1967.
ابن‌الفقیه، مختصر کتاب البلدان، ویرایش دخویه، لایدن، بریل، 1885.
البلاذری،  کتاب التقویم البلدان، جلد3، ویرایش دوخویه، لایدن، بریل،1866.
المقدّسی، احسن‌التقاسیم فی معرفة الاقالیم، تصحیح دخویه، لایدن، بریل، 1877.
تفضلی، احمد، تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، به کوشش ژاله آموزگار، تهران، سخن، 1376.
حمزه اصفهانی، تاریخ سنی ملوک الارض الانبیاء، ویرایش گوتوالد، لایپزیگ، 1844.
دینوری، ابوحنیفه احمد بن داود ، الاخبار الطُّوال، تحقیق عبدالمنعم عامر، قم، شریعت، 1379.
امام شوشتری، محمدعلی، فرهنگ ­واژه­های فارسی در زبان عربی، تهران، انجمن آثار ملی، 1347.
بهار، مهرداد، بندهش، اثر فرنبغ دادگی، گزارنده مهرداد بهار، تهران، توس، 1378.
شهبازی، علیرضا شاپور، تاریخ ساسانیان؛ ترجمة بخش ساسانیان از کتاب تاریخ طبری و مقایسة آن با تاریخ بلعمی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1389.
شهمردان بن ابی‌الخیر، نزهت نامة علائی، به تصحیح فرهنگ جهانپور، تهران، مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1362.
طبری، محمد بن جریر،  تاریخ الطبری المعروف بتاریخ الامم و ملوک، لایدن، بریل، 1879.
گیلانی، علی، تاریخ مازندران، به کوشش منوچهر ستوده، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، 1352.
مجمل‌التواریخ والقصص، تصحیح محمدتقی بهار، تهران، دنیای کتاب، 1383.
مرعشی، میرسید ظهیرالدین، تاریخ طبرستان و رویان و مازندران، به کوشش محمدحسین تسبیحی، با مقدمة محمدجواد مشکور، تهران، شرق، 1345.
 مسعودی، مروج‌الذهب و معادن‌الجوهر، ترجمة باربیه دومنار و پاوه دو کورتیه، پاریس، 1861-1877.
وزیراف، میرزاحیدر، دربندنامة جدید، به کوشش جمشید کیانفر، با همکاری نوری محمدزاده، تهران، میراث مکتوب، 1386.
وینتر، انگلبرت و دیگناس، بئاته، روم و ایران دو قدرت جهانی در کشاکش و هم­زیستی، تهران، فرزان روز، 1386.
Altheim F. &Stiehl, R.  “Michael der Syrerüber das ersteAuftreten der Bulgaren und Chazaren,” Byzantion 28, pp.105-118, 1958.
Artamonov M.I.  “DrevniĭDerbent” (Ancient Darband), Sovetskayaarkheologiya 8, pp. 121-44, 1946.
Artamonov M.I. Istoriyakhazar.(History of Khazar), Leningrad, 1962.
Cantemir, D.  “CollectaneaOrientalia (III. Ex eiusdemDemetriiCantemirischedis Manuscripts),” OpereleprincipeluiDemetriuCantemirupublicate de Academia Romana, VI, Bucuresci, 1883.
Chisholm, H. ed. “Darial”. Encyclopædia Britannica. 7 (11th ed.). Cambridge University Press.p. 832, 1911.
Chokcy. J. K. “Jāmāsp  i. Reign,” Encyclopædia Iranica, XIV/5, pp. 453-454, available online at http://www.iranicaonline.org/articles/jamasp-i-reign (accessed on 30 December), 2012.
Dowsett C. J. F. The History of the Caucasian Albanians by MovsēsDasxuranċi, London Oriental Series 8, London, Oxford University Press, 1961.
Eremyan, S. T. “Syuniya i oboronaSasanidamikavkazskikhprokhodov” (Siwnikʿ and the Sasanians’ defense of the Caucasian passes), Izvestiya Arm. FilialaAkademiiNauk, 1941/7, pp. 33-40, 1941.
Fraehn, C. “Die Inschriften von Derbend,” St.-PetersburgischenZeitung, no. 21, 1828.
Fraehn, C. “Die Inschriften von Derbend,” B. Dorn, Das Asiatische Museum der keiselichenAkademie der Wissenschaftzu St.-Petersburg, St.-Petersburg, pp. 297-323, 1846.
Frye, R. N.  “The Sasanian System of Walls for Defense,” in M. Rosen-Ayalon, ed., Studies in Memory of Gaston Wiet, Jerusalem, pp. 11-12, 1977.
Gadjiev, M. S. “Issledovania syrtsovoy fortifikatsii tsitadeli Derbenta sasanidskogo vremeni” (Investigations of the raw mud-brick fortification of Darband citadel of Sasanian period), in Drevniaia i srednevekovaia arkhitektura Dagestana (Ancient and medieval architecture of Daghestan), Makhachkala, pp. 61-76, 1989.
Gadjiev, M. S. “On the Construction Date of the Derbend Fortification Complex,” Iran and the Caucasus, 12/1, pp. 1-15, 2008.
Gadjiev, M. S. “DarbandEpigraphyi. Middle Persian Inscriptions,” EncyclopædiaIranica, online edition, available at http://www.iranicaonline.org/articles/darband-epigraphy-01 (accessed on 26 January 2016), 2016.
Gadjiev, M. S. “ŠahrestānYazdgerd,” EncyclopædiaIranica, online edition, 2016, available at http://www.iranicaonline.org/articles/sahrestan-yazdgerd (accessed on 30 April 2017), 2017a.
Gadjiev, M. S. “ApzutKawāt Wall,” EncyclopædiaIranica, online edition, 2017, available at http://www.iranicaonline.org/articles/apzut-kawat-wall (accessed on 30 May 2017), 2017b.
Gadjiev, M. S &Kasumova, S.Yu. SrednepersidskienadpisiDerbenta VI veka (The Middle Persian Inscriptions of Darband, 6th century CE), Moscow, 2006.
Gamzatov, G. G. “Dāgestān, i. Cultural Relations with Persia”, Encyclopedia Iranica, available online at http://www.iranicaonline.org/articles/dagestan#pt2, (Last Updated: November 11, 2011), 1993.
Gignoux, P. " “Die Derbent-Inschriften und das AdurGušnasp,” in Monumentum H.S. Nyberg, I. ActaIranica, 4, Tehran and Liège, 1975, pp. 317-20, 330-31" reviewed in StudiaIranica.5, p.304-305, 1976.
Gropp, G. "Die Derbent-Inschriften und das AdurGusnasp" in Monumentum H.S. Nyberg.I.(ActaIranica. 4). Tehran - Liège, , S. 317-331, 1975.
Gyselen, R. “La notion sassanide du kust î Âdurbādagān : les premières attestations sigillographiques”, Bulletin de la SociétéFrançaise de Numismatique, Sociétéfrançaise de numismatique, pp..213-220, 2017.
 Harmatta, J. “The Wall of Alexander the Great and the Limes Sasanicus”, Bulletin Asia Institute, Studies in Honor of Vladimir A. Livshits, pp. 79-84, 1996.
Henning, W.B. "Mitteliranisch".Handbuch der Orientalistik.Abt. 1.Bd. IV. Leiden-Köln, 1958.
Herzfeld, E. Zoroaster and his World. Vol. I. Princeton, 1947.
Hübschmann, H. BibliothekindogermanischerGrammatiken.Band (6), Armenische Grammatik, von Heinrich Hübschmann.Thiel (1).ArmenischeEtimoligie. Leipzig, Breitkopf&Härtel, 1897.
Huyse, Ph. “Die dreisprachigeInschriftŠābuhrs I. an der Ka‘ba-I Zardušt(ŠKZ)”, Corpus InscriptinumIranicarum, Part III, Pahlavi inscriptions, Vol. I, Band 1 and 2, London, 1999.
Huyse, Ph. “Die sasanidischeKönigstitulatur: EineGegenüberstellung der Quellen,” in Josef Wiesehöfer and Philip Huyse, eds., ĒrānudAnērān: Studienzu den BeziehungenzwischendemSasanidenreich und der Mittelmeerwelt,Beiträge des Internationalen Colloquiums in Eutin, 8-9, June 2000, Oriens et Occidens 13, Stuttgart, pp. 181-201, 2006.
Josephus, F.  Josephus, in 9 Vols., Vol. III: The Jewish war, Books IV-VII.with an English translation by H. St. J. Thackeray. London: Willliam Heinemann, Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press, 1961.
Kasumova S.YU.  “K tolkovaniyu sredne-persidskikh nadpiseĭ iz Derbenta” (On the interpretation of the Middle Persian inscriptions from Darband), VDI, 1, pp. 113-26, 1979.
Kasumova S.YU. “Novye nakhodki srednepersidskikh nadpiseĭ v Derbente” (New discoveries of Middle Persian inscriptions in Darband), VDI, 1988/1, pp. 88-95, 1988.
Kasumova S.YU. Srednepersidskaya epigrafika Kavkazskoy Albanii (Derbent). Goroda Irana, Baku, 1994.
Kettenhofen, E. “Darband”, Encyclopedia Iranica, available online at http://www.iranicaonline.org/articles/darband-i-ancient-city, Last Updated: November 15, 2011, 1994.
Khan-Magomedov, S.O. Derbent. Gornaiastena.AulyTabasarana (Darband. Mountain wall.The villages of Tabasaran), Moscow, 1979.
Khan-Magomedov, S.O. Derbentskaiakrepost’ i Dagh-bary (Darband fortress and Dagh-bary), Moscow, 2002.
Khanykov, N.V. Ocherkuchenoydeyatel'nostinaKavkaze v 1850 g. (Essay on the scientific activities in the Caucasus in 1850) Kavkaz.. № 25-29, 1851.
Kudryavtsev, A.A. Gorod, ne podvlastnyĭ vekam (A city unconquered by the centuries), Makhachkala, 1976a.
Kudryavtsev, A.A.  “O datirovkepervykhsasanidskikhukrepleniĭ v Derbente” (On the dating of the Sasanian fortifications in Darband), Sovetskayaarkheologiya, 3, pp. 243-58, 1978.
Kudryavtsev, A.A.  “«Dlinnyesteny» navostochnomKavkaza” (The “long walls” in the eastern Caucasus), Voprosyistorii, 11, pp. 31-43, 1979.
Kudryavtsev, A.A. Drevniĭ Derbent (Ancient Darband), Moscow, 1982.
Lafontaine, G. La version grecque ancienne du livre arménien d’Agathange, Publications de l’Institut Orientaliste de Louvain 7, Louvain-la-Neuve, 1973.
Lukonin V.G.  Srednepersidskiye nadpisi iz Kara-tepe (Middle Persian Inscriptions from Kara-Tepe) Buddiyskiye peshchery Kara-tepe v Starom Termeze, 1969.
MacKenzie, D. N & Chaumont, M. L. “āmārgar”, Encyclopedia Iranica, Vol. I, Fasc. 9, pp. 925-926, available on line: http://www.iranicaonline.org/articles/amargar, (Last Updated: August 2, 2011), 1989.
Marcellinus, Ammianus. Rerum Gestarum. With an English translation, by John C. Rolfe, Ph.D., Litt.D. Cambridge. Cambridge, Mass., Harvard University Press; London, William Heinemann, Ltd, 1936.
Marquart, J. Ost-europäische und ostasiatischeStreifzüge, Leipzig, 1903.
Minorsky, V.  “Transcaucasica,” Journal Asiatique, CCXVII, pp. 41–112, 1930.
Müller, C. Geographi graeci minores (Vol. 2). Paris, Didot, 1861.
Nyberg H.S. “Materialy po istolkovaniyu pechleviĭskikh nadpiseĭ Derbenda” (Materials for the interpretation of the Pahlavi inscriptions of Darband), Izvestiya obshchestva obsledovaniya i izucheniya Azer-baĭdzhana (Baku) 8/5, pp. 26-32, 1929.
Pakhomov, E. A. “Pekhleviĭskie nadpisi Derbenda” (The Pahlaviinscriptions of Darband), Izvestiya obshchestva obsledovaniya i izucheniya Azerbaĭdzhana 8/5, Baku, pp. 1-25, 1929.
Pakhomov, E. A. “K istolkovaniyu pechleviĭskich nadpiseĭ Derbenda” (On the interpretation of the Pahlavi inscriptions of Darband), Izvestiya Azerbaĭdzhanskogo naucho-issledovaniya Institut 1/2, Baku, pp. 13-16, 1930.
Pakzad, F . Bundahishn: Zoroastrische Kosmologie und Kosmogonie, Kritische Edition Band I, Kapitel I. In Ancient Iranian studies series 2. Tehran, Center for the great Islamic Encyclopaedia , 2005.
Paruck, F., Sāsānian Coins, Bombay, 1924.
Pliny,   Pliny Natural History, Volume II, Books 3-7 , H. Rackham ed., In Loeb Classical Library, Cambridge, Massachusetts, Harvard University Press, London, William Heinemann LTD, 1961.
Priscus Panites,  Historici Graeci minores I: Fragmenta,in Ludwig Dindorf, ed., Leipzig, pp. 275-352, 1870.
Ptolemy, Geography of Claudius Ptolemy. Translated into English and edited by Edward Luther Stevenson, Ph.D., Litt.D., LL.D. (New York: The New York Public Library, 1932.
Procopius, (1914-1928) de Bellis, H.B. (Henry Bronson) Dewing (tr.). William Heinemann; The Macmillan Co.; Harvard University Press. London; New York; Cambridge, 1914-1928.
Rawlinson, G. The sixth great oriental monarchy or the geography, history, and antiquities of Parthia: collected and illustrated from ancient and modern sources. London, Longmans, Green & CO., 1873.
Schindel, N. “Ḵosrow I iii. Coinage,” EncyclopædiaIranica, online edition, 2016, available at http://www.iranicaonline.org/articles/kosrow-i-iii-coinage, 2006.
Schindel, N. “Kawād I i. Reign,” Encyclopedia Iranica, Vol. XVI, Fasc. 2, pp. 136-141, 2013.
Seneca, Seneca’s Tragedies. Vol. 2. Edited by Miller, F. J., Cambridge, Mass., Harvard University Press ; London : W. Heinemann. In Loeb classical library, 1917.
Shahbazi, A. S. “Hormozd IV,” Encyclopedia Iranica, available at http://www.iranicaonline.org/articles/hormozd-iv, 2004.
Tacitus, Annales ab excessu divi Augusti. Tr. Fisher, C. D. Clarendon Press. Oxford, 1906.
Theophanes, Corpus Scriptorum Historiae Byzantinae 43: Theophanis Chronographia I, , ed. by J. Classen, Bonn, 1839.
Theophanes, The Chronicle of Theophanes Confessor,Bizantine and Near Eastern History AD 284-813, tr. With introduction and Commentary by Cyril Mango &Riger Scott, With assistance of GeophreyGreatrex , Oxford, 1997.
Thomson, R.W.  The History of Armenians tr. and comm. R.W. Thomson., Albany, The state University of New York Press, 1976.
Thordarson, F. “Caucasus and Iran, ii. Language Contact”, Encyclopedia Iranica, vol. V, fasc. 1, pp. 92-95, available online: http://www.iranicaonline.org/articles/caucasus-ii, 1990.
Thorez, P. “Caucasusand Iran, Physical Geography, Population, and Economy, I. Physical geography”, Encyclopedia Iranica, vol. V, fasc. 1, pp. 84-91, available online:http://www.iranicaonline.org/articles/caucasus-i,1990.
Wright, W. The Chronicle of Joshua the Stylite, Composed in Syriac AD 507, tr. Wright. Cambridge University Press, 1882.
پژوهش‌های علوم تاریخی
دوره 11، شماره 1 - شماره پیاپی 19
شهریور 1398
صفحه 213-232
فایل ها
هم رسانی
ارجاع به این مقاله
آمار