نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای تاریخ اسلام دانشگاه تهران

2 استاد گروه تاریخ دانشگاه تهران

چکیده

تاریخ صدر اسلام به‌عنوان نقطه‌ای ایدئال و آرمانی از تاریخ اسلام تا عصر حاضر دست‌مایۀ بسیاری از متفکرین مسلمان برای تبیین وضع موجود خود و ارائۀ راهکار و چشم‌اندازی برای آینده بوده است. متفکرین مصری به‌ویژه در دوران معاصر با بروز زمینه‌های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی جدید و ورود هماوردی قدرتمند به نام مدرنیته در پی خوانشی جدید از مقطع صدر اسلام برای رهنمون‌سازی جامعۀ مصر به سمت اعتلایی از جنس اسلامی برآمدند. در این پژوهش سعی شده است تا با مطالعۀ موردی بر آثار شیخ محمد الغزالی، از متفکران اسلام‌گرای معاصر مصر، نوع و چگونگی بازنمایی وی از تاریخ صدر اسلام مورد بررسی قرار گیرد. این پژوهش با تکیه و توجه به زمینه و زمانۀ پیدایش این آثار به بررسی آنها پرداخته است. غزالی با گرایشی سلف‌گرا، تاریخ صدر اسلام را مبنایی برای بازگشت جامعۀ مسلمان مصر و نیز مسلمانان جهان اسلام به دورۀ درخشان گذشته می‌داند. وی علاوه بر تاریخ اسلام از دو منبع مربوط به صدر اسلام یعنی قرآن و سیرۀ پیامبر اسلام برای تبیین گذشته بهره برده است. اوضاع و زمانۀ حیات غزالی در مصر وی را به پرداختن به موضوعاتی از قبیل عدالت اجتماعی، مقابله همزمان با سرمایه‌داری، کمونیسم و سوسیالیسم، استعمار سیاسی و فرهنگی، امکان برقراری حکومت اسلامی، مسألۀ زنان، توجه به قرآن و مفاهیم آن، مسألۀ فلسطین و یهود با تکیه بر تاریخ صدر اسلام رهنمون ساخته است تا از این طریق راه برون‌رفتی از وضعیت نابهنجار و عقب‌ماندۀ جامعۀ مصر بیابد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Representation of the Early History of Islam in the Works of Sheikh Mohammad al-Ghazali

نویسندگان [English]

  • Abbas Basiri 1
  • Rasool Jafarian 2

1 PhD student in Islamic History, University of Tehran

2 Professor, Department of History, University of Tehran

چکیده [English]

Many Muslim scholars have used the Early history of Islam as an ideal example to explain their current situation and give a vision of the future and a prospect to solve the problems. Especially regarding the new social, political and economic circumstances in the last century and with the emergence of modernity, Egyptian scholars tried to provide a new representation of the early history of Islam in order to conduct society toward integrity in an Islamic manner. In this research, we try to study and put in context the works of Sheikh Mohammad al-Ghazali, one of the Egyptian contemporary Islamists, in order to scrutinize his representation of the early history of Islam. Ghazali with a Salafi attitude, introduces the early history of Islam to the Muslims’ Egyptian society and other nations, as the basis of returning to the golden ages of past. Besides the history of Islam he uses the Quran and Seerah to explain the past. The time and circumstances which Ghazali lived in made him confront capitalism, communism, and socialism and investigate social justice, political and cultural colonialism, the potential for establishing an Islamic government, women’s issue, the Quran and its concepts, the issue of Palestine, and Judaism in order to find a solution for the decline of the Egyptian society.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Early Islamic History
  • Egypt
  • Mohammad al-Ghazali
  • Quran
  • Sirah
  • Rashidun Caliphs
قرآن کریم
جدعان، فهمی، الماضی فی الحاضر، بیروت، الموسسه العربیه للدراسات و النشر، ط 1، 1997.
حورانی، آلبرت، اندیشۀ عرب در عصر لیبرالیسم، ترجمۀ علی شمس، تهران، نامک، 1393.
السّمان، علی، رویارویی مسلک‌ها و جنبش‎های سیاسی در خاورمیانۀ عربی تا سال 1967م.، ترجمۀ حمید نوحی، تهران، قلم، 1357.
الشرقاوی، عبدالرحمن، محمد رسول الحریّه، القاهره، دارالشروق، 1990.
عماره، محمد، أضواء علی محاورات الشیخ الغزالی، القاهره، دارالسلام للطباعه و النشر و التوزیع و الترجمه، 2011.
عنایت، حمید، اندیشۀ سیاسی در اسلام معاصر، ترجمۀ بهاء­الدین خرمشاهی، تهران، خوارزمی، 1392.
الغزالی، محمد و غیره، المرأه فی الإسلام، قاهره، اخبار الیوم اداره الکتب و المکتبات، بی‌تا الف.
الغزالی، محمد،  قذائف الحق، دمشق، دارالقلم، 1991.
ــــــــــــــ، ارزیابی میراث فکری مسلمانان، ترجمۀ داود ناروئی، تهران، احسان، 1395.
ــــــــــــــ، الاسلام المفتری علیه؛ بین الشیوعیین و الرأسمالیین، جیزه، نهضه مصر، 2005 الف.
ــــــــــــــ، الإسلام فی وجه الزحف الأحمر، إشراف عام دالیا محمد ابراهیم، القاهره، نهضه مصر، 2005 ب.
ــــــــــــــ، الإسلام و الاستبداد السیاسی، القاهره، نهضه مصر، 2005 پ.
ــــــــــــــ، الإسلام و الأوضاع الاقتصادیه، القاهره، نهضه مصر، 2005 ت.
ــــــــــــــ، الإسلام و الطاقات المعطّله، القاهره، نهضه مصر، 2005 ث.
ــــــــــــــ، التعصب و التسامح بین المسیحیه و الإسلام، القاهره، نهضه مصر، 2005 ج.
ــــــــــــــ، الجانب العاطفی من الإسلام، القاهره، نهضه مصر، 2005 چ.
ــــــــــــــ، الدّعوۀ الإسلامیّه فی القرن الحالی، القاهره، دار الشروق، بی‌تا ب.
ــــــــــــــ، السنه النبویه بین اهل الفقه و اهل الحدیث، القاهره: دارالشروق، بی‌تا پ.
ــــــــــــــ، الطریق من هنا، القاهره، دارالشروق، بی‌تا ت.
ــــــــــــــ، تأملات فی الدین و الحیاه، اشراف عام دالیا محمد ابراهیم، القاهره، نهضه مصر، 2005 خ.
ــــــــــــــ، جدد حیاتک، اشراف عام دالیا محمد ابراهیم، القاهره، نهضه مصر، 2005 د.
ــــــــــــــ، دستور الوحده الثقافیه بین المسلمین، القاهره، دارالشروق، بی­تا ث.
ــــــــــــــ، دفاع عن العقیده و الشریعه ضد مطاعن المستشرقین، القاهره، نهضه مصر، 2005 ذ.
ــــــــــــــ، سر تأخّر العرب و المسلمین، القاهره، نهضه مصر، 2005 ر.
ــــــــــــــ، فقه السیره، ترجمۀ سید محمد­طاهر حسینی، تهران، احسان، 1388.
ــــــــــــــ، کیف نفهم الاسلام، القاهره، نهضه مصر، 2005 ز.
ــــــــــــــ، لیس من الإسلام، القاهره، دارالشروق، بی‌تا ج.
ــــــــــــــ، معرکه المصحف فی العالم الإسلامی، القاهره، نهضه مصر، 2005م ژ.
ــــــــــــــ، نقش قرآن در جهان معاصر، ترجمۀ محمد­صدیق خالق­پناه، سنندج، هه ژار، 1380.
ــــــــــــــ، نگرشی نو در فهم قرآن، ترجمۀ داود نارویی، تهران، احسان، 1393.