نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای تاریخ دانشگاه شیراز

2 استاد گروه تاریخ دانشگاه شیراز

چکیده

اگرچه شیراز در دورۀ آل‌بویه صاحب آبادانی و آوازه­ای قابل‌توجه شد اما به روزگار دولت سلغریان بود که موقعیتی خاص در میان شهرهای ایران یافت؛ زیرا به روزگار اتابک سعد و فرزندش اتابک ابوبکر که در پی گسترش قلمرو خوارزمشاهیان و سپس تهاجمات مغولان، شهرهای بزرگ سخت در معرض آسیب قرار گرفتند، شیراز امن و آباد باقی ماند و شاهد رونق ساخت‌وساز اماکن عمومی بود. هرچند در یک ارزیابی شتاب‌زده چنین شرایطی را به در امان ماندن فارس از تهاجم مغولان در پی تسلیم در برابر آنان دانسته‌اند، اما واقعیت آن است که این ایالت چندان هم مصون از تندباد حوادث نبوده است؛ ولی به دلیل حضور صوفیان و قاضیان، اهل مدارا از یک‌سو، فرهنگ رواداری در میان مردمان گسترش ‌یافته بود و هم آنکه اقدامات عمرانی عام­المنفعه با هدف کار خیر در داخل شهر که موجب توسعۀ فضاهای عمومی ‌شد نیز نقش مهمی در تداوم مدارای مدنی در آن شهر داشته است. این اندیشه نه‌تنها از طرف صاحبان ثروت و قدرت بلکه دارندگان منزلت و معرفت همچون شیخ روزبهان و شیخ سعدی نیز ترویج شده است. در این پژوهش رابطۀ میان فرهنگ شهری و توسعۀ کالبدی شهر از طریق ایجاد فضاهای عمومی به‌عنوان پدیده­ای درونزا در شهر شیراز قرن هفتم با روش توصیفی و تحلیل مورد بررسی قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Development of Public Spaces in Shiraz in the First Half of the 7th Century and Its Role in Civil Solidarity

نویسندگان [English]

  • kayvan madadi 1
  • abdol rasoul khairandish 2

1 PhD student in history of Shiraz University

2 Professor, Department of History, Shiraz University

چکیده [English]

Although Shiraz had a considerable reputation during the Buyid period, it was in the era of the Salghurids government that it found a special situation among the Iranian cities. In the days of Atabak Saad and his son Atabak Abu Bakr, who sought to expand the territory of Khwarizmshahi, and then during the Mongol invasions, large cities were severely damaged, but Shiraz remained quite safe and witnessed the prosperity of the construction of public places. Although it seems that Fars, due to surrendering to the Mongols, remained completely intact against the invasion, the fact is that the state did not completely survive the accidents, but because of the presence of Sufis and judges, the culture of toleration had spread among people. Also, measures taken within the city that promoted the development of public spaces played an important role in this regard. This study investigates the relationship between the urban culture and the physical development of the city through the creation of public spaces as an internal phenomenon in the city of Shiraz in the seventh century.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Public opinion
  • Toleration
  • Salghurids
  • Shiraz
  • Seventh century
ابن‌بطوطه، شمس‌الدین ابی‌عبدالله محمد، سفرنامه، ترجمۀ علی موحد، تهران، آگه،1370.
ابن­بلخی، فارسنامۀ ابن­بلخی، به تصحیح و تحشیۀ منصور رستگار­فسایی، شیراز، بنیاد فارس­شناسی، 1374.
ابن­حوقل، ابوالقاسم محمد بن حوقل، صوره الارض، ترجمۀ جعفر شعار، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، 1345.
اصطخری، ابوالاسحاق ابراهیم بن محمد الفارسی، مسالک و الممالک. لندن، دار صادر 2004.
افسر، کرامت­اله، تاریخ بافت قدیم شیراز، تهران، قطره، 1374.
افشار، ایرج، حکمایی، عمادالدین، کتابچۀ املاک اینجوی فارس، تهران، فرهنگستان هنر 1389.
بارتلد، ویلهم، جغرافیای تاریخ ایران، ترجمۀ همایون صنعتی­زاده، تهران، بنیاد موقوفات محمود افشار، 1377.
بیضاوی، ناصرالدین، نظام التواریخ، تصحیح میر­هاشم محدث، تهران، بنیاد موقوفات محمود افشار، 1382.
جنید شیرازی، عیسی، هزار مزار، تصحیح و تحشیۀ نورانی وصال، شیراز، کتابخانۀ احمدی شیراز، 1364.
جنید شیرازی، معین­الدین، شدالازرار. به تصحیح و تحشیۀ محمد قزوینی و عباس اقبال، تهران، مجلس، 1328.
حافظ ابرو، عبدالله بن لطف­اله، زبده التواریخ، تصحیح سید­کمال حاج­ سید­جوادی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1380.
حلبی، ابن­زهره، غنیه النزوع الی علم الاصول و فروع، قم، امام صادق، 1417.
خیراندیش، عبدالرسول، فارسیان در مقابل مغولان. تهران، آبادبوم، 1394.
زرکوب شیرازی، شهاب‌الدین ابی­الخیر، شیراز­نامه، تصحیح و توضیح اکبر نحوی. شیراز، دانشنامۀ فارس، 1390.
زرین‌کوب، عبدالحسین، از کوچۀ رندان، تهران، سخن، 1387.
شبانکاره‌ای، محمد بن علی بن محمد، مجمع الانساب، تصحیح میر­هاشم محدث، تهران، امیرکبیر، 1381.
شهید ثانی، زین‌الدین بن علی، مسالک الافهام الی تنقیح شرایع اسلام، قم، موسسه معارف الاسلامیه، 1413.
فرصت، محمد­نصیر، آثار عجم، تصحیح منصور رستگار­فسایی، تهران، امیرکبیر، 1377.
کتبی، محمود، تاریخ آل مظفر. تصحیح عبدالحسین نوابی، تهران، امیرکبیر، 1364.
لمبتون، آن کاترین، مالک و زارع در ایران، ترجمۀ منوچهر امیری، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1354.
محمد بن ابراهیم، سلجوقیان و غز در کرمان، محقق و مصحیح محمدابراهیم باستانی­پاریزی، تهران، طهوری، 1343.
مستوفی، حمدالله، نزهت‌القلوب، تصحیح و تحشیۀ محمد دبیرسیاقی، تهران، حدیث امروز، 1381.
مسکویه الرازی،ابوعلی، تجارب الامم، ترجمۀ علی‌نقی منزوی، تهران، توس، 1376.
معینی­­نطنزی، معین‌الدین، منتخب التواریخ معینی، تصحیح پروین استخری، تهران، اساطیر، 1383.
مقدسی، ابوعبدالله محمد بن احمد، احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، ترجمۀ علی­تقی منزوی، تهران، شرکت مؤلفان و مترجمان اول، 1361.
مؤمن قمی، علی، جامع الخلاف و وفاق، قم، زمینه‌سازان ظهور امام عصر، 1421.
نسوی، شهاب­الدین محمد، سیرت جلال­الدین منکبرنی، تهران، علمی و فرهنگی، 1384.
وصاف، عبدالله بن فضل­اله، تاریخ وصاف، نوشتۀ عبدالمحمد آیتی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1383.