نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار گروه تاریخ دانشگاه تهران
چکیده
با روی کار آمدن دولت صفوی و رسمیت یافتن آییـن تشیّع، نیاز به متونی وجود داشت که دستورالعملها و قواعد فقهی این مذهب را در حوزههای مختلف برای عموم افراد جامعه شرح دهند. یکی از این حوزههای فقهی، علم شروط و وثایق است که دستورالعملهای تدوین اسناد و قبالههای شرعی را توضیح میدهد. اهمیت فراوان این حوزه و کمبود منابع مدوّن در خصوص آن، سبب شد عبدالحی بن عبدالوهاب حسینی، که منصب قضاوت هرات را در دورة شاه اسماعیل و شاه طهماسب صفوی بر عهده داشته و خود از نخبگان فرهنگی اواخر عصر تیموری محسوب میگردد، دستنامهای آموزشی بر مبنای اصول فقه شیعه برای راهنمایی محضرداران شرعی تدوین کند. این دستنامة آموزشیِ فقهی که آن را از حیث اشتمال بر تعداد زیادی از نمونههای اسناد شرعی و نامههای تاریخی میتوان یک مجموعة منشآت دانست، علیرغم اهمیت فراوانش تاکنون مورد توجه قرار نگرفته است؛ ولی چنانچه با مجموعههای مشابه و معاصر خود مورد قیاس قرار گیرد و شرایط تاریخی در زمان تألیف آن بررسی شود، روشن خواهد شد که مؤلف با هدف تقویت ادبیات فقه شیعی به تألیف آن دست زده است. علاوه بر این، کتاب از حیث مطالعة وقایع تاریخی هرات در قرن دهم هجری اعم از پیامدهای حملات چندبارة ازبکان به این منطقه و نیز نزاعها و کشمکشهای میان مقامات صفوی در خراسان و همچنین، از جهت شناخت اصول حاکم بر کار کاتبان محاضر شرعی در ابتدای دولت صفوی بسیار حائز اهمیت است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
the Production of Shia Jurisprudence Texts in the First Part of Safavid Period, Case Study: Jamal-al-Insha
نویسنده [English]
- Mahya Shoeibi Omrani
assistant professor of the history department in university of Tehran
چکیده [English]
At the beginning of Safavid period and the conversion of Iran to Shia, there was a need for texts explaining the jurisprudence regulations of this religion in different fields to all members of society. The field of Shurūt and Vasāyiq that specifies the instructions of preparing and writing legal documents is one of the fields. Its great importance along with the lack of resources in this regard, made ‘Abdulḥai -ibn- ‘Abdulvahhāb Hosseini, Herat’s judge (Qāżī) in the reign of Shah Ismail I and Shah Tahmasb I and one of the cultural elites in last Timurid era, write a handbook based on Shia jurisprudence to guide the staff in religious registries. This handbook entitled Jamāl al-Inshā (Beauty of Inshā) containing plenty of legal documents and historical letters can also be considered as an example of sources called Munsha’āt (collection of letters). Despite its importance, the book has not been yet investigated on. If this text is compared with its contemporary and similar works and the historical context in the time of its compilation is regarded, then it will be clear that the author’s purpose in writing the book, has been strengthening Shia resources in jurisprudence. Furthermore, this book is so important in studying historical events in Herat in sixteenth century such as the results of repeated attacks by uzbeks to this area and also the conflicts among Safavid authorities in Khorasan.
کلیدواژه‌ها [English]
- Jamal-al-insha
- Abdolhay Hosseini
- Shia jurisprudence
- Monsha’at
- Herat
- Safavid
)