نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فرهنگ و زبان‌های باستانی ایران دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

2 استاد گروه فرهنگ و زبان های باستانی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

شریف‌آباد اردکان یزد، حدود قرن هشتم هجری، با دو روستای مجاور خود، احمدآباد و ترک‌آباد، مثلثی تاثیرگذار بر حیات دینی زرتشتیان را تشکیل دادند. این تاثیرگذاری نتیجۀ­ مهاجرت موبد موبدان و گروه موبدان همراه طی همین قرن از فارس به این خطه بوده است. با تحقیق پیش رو این نتیجه حاصل آمد که با سکونت دستکم دو خاندان از موبدان در شریف­آباد، آنها سه وظیفۀ مهم را بر عهده گرفتند، نخست نگاهبانی از آتش مقدس که همراه موبد موبدان از فارس و آتشکدۀ آذر فرنبغ به شریف­آباد آورده شده بود، دوم نسخه­برداری از نسخ خطی متون اوستایی که خود اکنون نسخ کهن و قدیمی به شمار می­روند و سوم پاسخگویی به پرسش­های فقهی همکیشان پارسی خود در هندوستان. برای رسیدن به این کارکردِ مهم موبدان شریف­آباد، علاوه بر بررسی متون و مقالات متعدد مرتبط، دفتر قدیمی صورتجلسات انجمن ناصری شعبۀ شریف آباد و دفتر صورتجلسات دهه­­های گذشته مورد بررسی دقیق قرار گرفت. با کاوش و جستجو در دفتر کهن موقوفات و اسناد و مدارک خاندان موبدی و کدخدایان پیشین روستا اطلاعات مهمی به دست آمد و در این راستا با پرسش از کهنسالان شریف­آبادی نکات غامض مرتفع گردید. به تبع این جستجوها علاوه بر یافت شدن دفتر کهن موقوفات روستا، با شناسایی خانه­های قدیمی موبدان، مکان احتمالی کتابت یکی از کهن­ترین نسخ اوستای جهان (نسخۀ 976) معرفی گردید.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Legacy of Sharifābād Mobeds From the Beginning of the Safavid Dynasty to the end of the Qajar Rule

نویسندگان [English]

  • Mehrdad Ghadrdan 1
  • zohreh zarshenas 2

1 PhD student in Ancient Iranian Culture and Languages, Islamic Azad University, Science and Research Branch, Tehran, Iran

2 Professor, Department of Ancient Iranian Culture and Languages, Institute for Humanities and Cultural Studies

چکیده [English]

Around the eighth century AH, three villages in the Ardakān region of Yazd: Sharifābād, Turkābād, and Ahmadābād, which were close together, greatly influenced the religious life of Zoroastrians. This influence was the result of the migration of Mubedān-e-Mubed and their servants from Fars to this region. As a result of research, it was determined with the migration of two families of Mubedān to this area, they took on important religious duties. These were their three main tasks and roles: first guarding the holy fire, they had brought this fire with them from the Azar-Faranbaγ temple in Fars. Second, duplication of old manuscripts of Avestan texts. Transcribed versions are now considered old versions themselves. Third, answering the religious questions of the Zoroastrians of India. In addition to reviewing numerous texts and articles, the administrative documents of the Nāseri Association of Sharifābād branch in different decades were carefully examined in this study. By examining the old documents of endowments and documents of Mubedān and the former chiefs of the village, important information was obtained. In this regard, the ambiguities were resolved by asking the elderly people of Sharifābād. Also, by identifying the old houses of the Mubedān, a possible place of transcription of the Avesta was found. This is one of the oldest versions of the Avesta in the world (version 976).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sharifābād. Mubedān
  • manuscripts of Avesta
  • Azar-Xaruh
  • Parsees in India
آبادانی، فرهاد، «سهم پارسیان در نگهداری فرهنگ ایران». هنر و مردم، شمارۀ 181، 55-64، 1355.
آذرگشسب، اردشیر، «تاریخچۀ تاسیس انجمن موبدان تهران». فروهر، شمارۀ 1 و 2، 18-22، 1369.
اوشیدری، جهانگیر، دانشنامۀ مزدیسنا، تهران، نشر مرکز، 1371.
برومندامین، بهرام، «کاتبان نسخه­های پهلوی و اوستایی از خاندان مرزبان»، نامۀ بهارستان. شمارۀ 1 و 2، 355-364، 1384.
بلاردی، والتر، «روابط خویشاوندی میان دست­نوشته­های بندهش»، نامۀ پارسی ترجمۀ حسن رضایی­باغ بیدی، شمارۀ 4، 65-78، 1383.
بویس، مری، چکیدۀ تاریخ کیش زرتشت، ترجمۀ همایون صنعتی­زاده، تهران، صفی­علیشاه، 1377.
ـــــــــــ،  زرتشتیان، باورها و آداب دینی آنها، ترجمۀ عسکر بهرامی، تهران، ققنوس، 1381.
ـــــــــــ، کانون دین زرتشتی در ایران، ترجمۀ حسین ابراهیمیان، تهران، توس، 1397.
تبریزی، محمد­حسین بن خلف، برهان قاطع، جلد دوم تصحیح و شرح محمد معین، تهران، امیرکبیر، 1376.
جهانپور، فاطمه، «وندیداد آستان قدس»، نامۀ بهارستان. س 8 و 9. دفتر 13 و 14، 389-400، 1386.
چوکسی، کرشاسب، ستیز و سازش، زرتشتیان مغلوب و مسلمانان غالب در جامعه ایران نخستین سده­های اسلامی، ترجمۀ نادر میر­سعیدی، تهران، ققنوس، 1381.
دالوند، حمیدرضا، «روایت ایتهوتر، دست­نویس نویافتۀ کتابخانۀ ملی و چاپ ماریو ویتالونه». زبانشناخت، س 5، شمارۀ 1، 81-101، 1393.
ـــــــــــــــ، «سرآغاز شکل­گیری فرقه­های تقویمی در میان زرتشتیان هند»، مطالعات فرهنگ و هنر آسیا، س 1، شمارۀ 2، 43-54، 1396.
ـــــــــــــــ، تاریخ و سنت زرتشتی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1399.
سپهری­اردکانی، علی، تاریخ اردکان، جلد دوم اردکان­یزد، حنین، 1374.
شهمردان، رشید، پرستشگاه زرتشتیان، بمبئی، نشریه سازمان جوانان زرتشتی بمبئی، 1346.
ــــــــــــــــ، تاریخ زرتشتیان، تهران، فروهر، 1360.
ــــــــــــــــ، تاریخ زرتشتیان، فرزانگان ­زرتشتی، تهران، فروهر، 1363.
صبوری­فر، فرهاد، تاریخ روابط هند و زرتشتیان ایران، تهران، فروهر، 1395.
کجباف، علی­اکبر؛ تشکری علی­اکبر، «درآمدی بر شرایط اجتماعی زرتشتیان یزد از تاسیس سلسله صفوی تا پایان پادشاهی شاه عباس اول»، فرهنگ، شمارۀ 68، 155-181، 1387.
قانعی، مریم؛ فیروزبخش پژمان، «چهار دستنویس نویافتۀ اوستا در یزد»، نامۀ بهارستان، س 16، 93-108، 1397.  
مزداپور، کتایون، «سرآغاز یزشن»، فرهنگ، شمارۀ 17، 71-83، 1375.
ـــــــــــــ، الف، «خرده اوستا در نگارش­های نوین»، کتاب جرعه بر خاک، یادنامۀ یحیی ماهیار­نوابی، به کوشش محمود جعفری­دهقی، 1387.
ـــــــــــــ، ب، «چند دستنویس نویافته اوستا»، نامۀ ایران باستان، س 8، شمارۀ 1 و 2، 3-19، 1387.
ـــــــــــــ، ج، «یادداشت دربارۀ فریدون مرزبان»، نامۀ بهارستان، س 8 و 9، 527-528، 1387.
ـــــــــــــ، «نویافته­های کهنسال»، جهان کتاب، س 7، شمارۀ 7 و 8، 10-14، 1381.
ـــــــــــــ، زرتشتیان، تهران، دفتر پژوهش­های فرهنگی، 1384.
ـــــــــــــ، «وندیداد دستورروانیان (اوستا 1001)»، نامۀ بهارستان، س 10، 245-252، 1388.
ـــــــــــــ، پیش­گفتار کتایون مزداپور بر کتاب وندیداد دانشگاه تهران (وندیداد ساده «اوستای 976ت»، تهران، فروهر، 1392.
Cantra, Alberto. Building Tree: Genealogical Relations Between the Manuscripts of Wīdewdād. in www.academia.edu. pp. 279-346, 2014.
Skjaervo, Prods Oktor. Philological Gleanings from the pahlavi Videvdad, Iran Nameh. V. 29. N. 3. pp. 6- 21, 2014.
Gholami Saloumeh and Pouladi Mehraban. Colophons and Marginal Notes of the Avestan Manuscripts of the Pouladi’s Collection in Yazd, Iranian Studies. https://doi.org/10.1080/00210862.2019.1605286. pp. 1-57, 2019.
Unvala, Jamshidji Maneckji (1940). Collection Of Colophons Of Manuscripts Bearing On Zoroastrianism In Some Libraries Of Europe. Bombay, 1940.
Unvala. M.R. (ed). Darab Hormozyar`s Rivayat. 2vol. Bombay, 1922.