نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• فاطمه عسگری ¹
• مهناز شایسته فر ²

¹ دانشجوی دکتری هنر اسلامی دانشگاه تربیت مدرس تهران

² دانشیار گروه هنر اسلامی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

چکیده

نسخه­ های چاپ سنگی مذهبی، یکی از رایج­ترین کتب دوران قاجار، ارتباط تنگاتنگی با فرهنگ مردم پیداکرده و بر سایر هنرها نیز تأثیرگذار بوده است. در این راستا، پژوهش حاضر، سعی دارد، مسئله تأثیر نگاره­های عاشورایی و یکی از مؤثرترین تصاویر کتب چاپ سنگی (کلیات جودی) بر کاشی‌نگاره‌های تکیه معاون‌الملک را مورد مطالعه و تحلیل قرار دهد. هدف پژوهش، بازشناسی نگاره­های عاشورایی نسخ کلیات جودی، مرتبط با کاشی‌های تکیه معاون­ الملک و تحلیل تصویری آن است. روش پژوهش: توصیفی تحلیلی از نوع کتاب خانه­ای اسنادی است که با مطالعه نسخ چاپ سنگی موجود در کتابخانه ملی و کاشی‌نگاره‌های تکیه معاون­الملک با موضوع عاشورا صورت گرفته است. نتیجه ­گیری: نگاره­های عاشورایی کاشی‌های تکیه معاون­الملک از تصاویر نسخ چاپ سنگی از جمله طوفان ­البکاء، اسرار­الشهاده، مجالس­المتقین و کلیات جودی بهره برده است. این اثرپذیری در نسخ کلیات جودی بیش از سایر کتب چاپ سنگی مشاهده می‌شود. تأثیر نه تنها در موضوع، بلکه در شیوه طراحی نیز بارز است. شباهت‌ها در انتخاب صحنه­ ها و پیکره­ها، روایتگری تاریخی و مذهبی، پرداخت تصویری، ترکیب‌بندی و خط گذاری‌های بیانگر دیده می‌شود. پس­ زمینه­ ها در کاشی نگاره‌ها بیشتر مورد توجه بوده و طراحی زنان در این بنا مشهود است. البته در نسخ کلیات جودی، زنان بیش از سایر نسخ، در صحنه­ها حضور دارند. بیان مفاهیم پایداری و برتری نیروی خیر بر شر و توجه به عملکرد یاران اولیاء از جمله مفاهیم ارزشمندی است که با عناصر تجسمی و تأثیر ترکیب‌بندی­ های متنوع شاخص شده است.

کلیدواژه‌ها

• کلیات جودی
• کاشی‌نگاره
• چاپ سنگی مصور
• عاشورا
• تکیه معاون‌الملک

عنوان مقاله [English]

Reviewing the Effects of Lithographic Ashura Paintings of Judi Collection on the Tilework of Tekyeh Moaven al-Molk

نویسندگان [English]

• fatemeh asgari ¹
• Mahnaz Shayestefar ²

¹ ::PhD student of Islamic Art, the School of Art and Architecture, Tehran Tarbiat Modares University

² Faculty Member of the Faculty of Art of Tarbiat Modarres University

چکیده [English]

The lithographic religious books as one of the most prevalent books in the Qajar period, are closely related to the public culture and also influenced other artworks. In this regard, the present study aims to review the impacts of Ashura paintings of one of the most effective lithographic books (i.e., Judi collection) on the tilework of Tekyeh Moaven al-Molk. Methodology: This analytical-descriptive study utilizes a documentary-library method involving the study of lithographic manuscripts available in the National Library of I.R.Iran along with the  tilework of Tekyeh Moaven al-Molk with the theme of Ashura. Conclusion: Ashura paintings on the Tekyeh Moaven al-Molk tiles have been inspired by lithographic images found in such books as Toofan Al-Beka’, Asrar Al-Shahada, Majalis Al-Muttaghin, and Judy Collection. This inspiration is seen more in Judi Collection than in other lithographic books. This inspiration is evident not only in the subject matter but also in the design styles. The similarities include the same elements in the selection of scenes and figures, religious and historical narrations, visual presentations, layout, and lines of shapes and interior surfaces. The background is more important in tilework and the presence of women is remarkable in the paintings of the building’s tiles. Indeed, the quantity of women in the paintings of the Judi collection is more than in other manuscripts. The concepts of resistance, the superiority of good over evil, and the companions of uwliya (saint figures) are significant in these works.

کلیدواژه‌ها [English]

• Judi Collection
• Painted tiles
• Illustrated lithography
• Ashura
• Tekyeh Moaven al-Molk