نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دوره دکتری رشته پژوهش هنر دانشگاه هنر

2 دانشیار گروه آموزشی صنایع دستی دانشگاه هنر

چکیده

با گسترش اسلام، شبکه گسترده‌ ارتباطی از راه‌های دریایی و زمینی شکل گرفت و از این رو تعاملات بینا‌فرهنگی در سرزمین‌های اسلامی افزایش چشمگیری یافت؛ به‌ویژه در منطقه مدیترانه که سه قاره آسیا، آفریقا و اروپا به هم می­پیوندند. با تسلط فاطمیان (297-567 هـ. ق) بر بخش بزرگی از منطقه مدیترانه، این تعاملات بینا‌فرهنگی در هنر، رشد چشمگیری یافت تا آنجا که نقاشی‌های دیواری فاطمیان، حضور همزمان فرهنگ‌ها و قومیت‌های گوناگون در این عرصه هنری را بازتاب می‌دهد. هدف این پژوهش نیز یافتن علل رشد هنر چند فرهنگی در نقاشی­های دیواری این دوران است. روش توصیفی - تحلیلی برای نگارش و مطالعه اسنادی برای گردآوری داده­ها این تحقیق نظری استفاده شده است. همچنین رویکرد زمینه‌گرایی بستر مناسبی فراهم می‌سازد تا با تحلیل زمینه‌های سیاسی، مذهبی و اقتصادی تاریخ فاطمی، علل رشد این فعالیت­های هنری روشن شود زیرا در رویکرد زمینه­گرایی، آثار هنری اشیایی عمیقاً تاریخی هستند که خارج از بستر اجتماعی و تاریخی ارزش و معنایی ندارند. نتایج تحقیق حاضر نشان می­دهد عواملی چون رونق اقتصادی، امنیت پایدار، افزایش تعاملات خارجی، تسامح دینی و حمایت از شیعیان، رشد هنر چند فرهنگی در نقاشی­های دیواری فاطمی را سبب شد و فعالیت نقاشانی از عراق، بیزانس و ارمنیان را در سرزمین­های فاطمی هموار ساخت.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Reasons for the Flourishing of Multicultural Art in the Fatimid Murals

نویسندگان [English]

  • Amir Nima Elahi 1
  • Samad Samanian 2

1 PhD Faculty of Art Studies, Department of higher education of Art Studies , The University of Art, Tehran, Iran

2 Art University of Tehran, Dean of the faculty of restoration

چکیده [English]

The spread of Islam from the Arabian Peninsula to the east and west had a great impact on the region's communications; Thus, the intercultural and multicultural feature is one of the main features of Islamic art, especially in the Mediterranean area, where the three continents of Asia including Europe and Africa are connected by Mediterranean Sea. The Shiite Fatimid Caliphate (297-567 A.H) that ruled parts of southern Italy, northern Africa, the Levant and parts of Saudi Arabia for more than two and a half centuries is one of the best examples of intercultural and multicultural interaction in the history of Islamic art. Although the geographical feature of the Fatimids provided the basis for the growth of the multicultural character of their murals, such a profound transformation required other causes and reasons as well. Descriptive-analytical method for writing and library study has been used to collect data in this theoretical research. Contextualism also provides a good framework for analyzing works of art in their historical context. The outcome of this research clarifies those schools and techniques of different cultures, sects and races that were present simultaneously in the Fatimid lands. Instead of indigenous opportunities of Mediterranean region, the flourishing multicultural art of the Fatimid murals was derived from political transition, freedom of religion, backing Shia Muslims and economic growth of the era which provided fertile ground for foreign painters from Iraq, the Byzantium Empire and the Armenians.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic History
  • Islamic Art
  • Fatimid Paintings
  • Multicultural Art
  • Contextualism
ایروین، روبرت، هنر اسلامی، ترجمۀ رویا آزادفر، تهران، سوره مهر، 1389.
الباشا، حسن، التصویر الاسلامی فی العصور الوسطی، القاهره، مکتبه النهضه المصریه، 1959.
بلوم، جاناتان و دیگران، تجلی معنا در هنر اسلامی، ترجمۀ اکرم قیطاسی، تهران، سورۀ مهر، 1389.
چلونگر، محمدعلی، «زمینه‌ها و علل اقتصادی گرایش به فاطمیان در افریقیه و مغرب»، فصلنامه تاریخ اسلام، سال سوم، شمارۀ 13، 85-107، 1382.
حسن، زکی محمد، کنوز الفاطمیین، القاهره، هنداوی، 2014.
سید، أیمن فؤاد، الدوله الفاطمیة فی: تفسر جدید، القاهره، الهیئة المصریة العامه للکتاب، 2007.
کونل، ارنست، هنر اسلامی- تاریخ هنر ایران (5)، ترجمۀ یعقوب آژند، تهران، مولی، 1376.
مغنّیه، محمّد جواد، امیرِمؤمنان و آذربایجان و دولت‌های شیعه در تاریخ، ترجمۀ محمّد آیت اللهی، تبریز، روزنامه مهد آزادی، 1346.
المقریزی، أحمد بن علی، المواعظ والاعتبار بذکر الخطط والآثار، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1418.
ناصرخسرو. سفرنامه حکیم ناصرخسرو، به کوشش محّمد دبیرسیاقی، تهران، دانشگاه تهران، 1354.
واکر، پُل، پژوهشی در یکی از امپراتوری‌های اسلامی: تاریخ فاطمیان و منابع آن، ترجمۀ فریدون بدره‌ای، تهران، فرزان روز، 1383.
وردی، حمید‌رضا،«تاریخ هنر اسلامی فاطمیان و هنرهای زیبا»، ماهنامه فرهنگ خراسان، سال دوم، شماره 11، 129-155، 1383.
Ettinghausen, Richard, “Painting in the Fatimid period: a reconstruction”, ARS ISLAMICA, Vols. IX, 112-124, 1942.
ــــــــــــــــــــــ(1962). Treasures of Asia: Arab painting, U.S.A, Albert Skira Pub.
 Contadini, Anna, Fatimid art at Victoria and Albert Museum, London, V&A Pub, 1998.
Caiger, Smith Alan, Lustre Pottery: Technique, tradition and innovation in Islamic and Western World, London, the Herbert Press Ltd, 1985.
Bloom, M. Jonathan, Arts of city victorious: Islamic art and architecture in Fatimid Egypt and north Africa, Singapore, Yale University Press≈ New Haven and London in association with Institute of Ismaili Studies, 2007.
Buschhausen, Helmut, “The Coptic art under the Fatimids” in Marianne, Barrucand (Dir.), L’Egypte Fatimide: son art et son histoire, Paris: Press de l'Universite de Paris-Sorbonne, 549-568, 1999.
Daftary, Farhad, “The Ismaili Da’wa outside the Fatimid Dawla” in Marianne, Barrucand (Dir.), L’Egypte Fatimide: son art et son histoire, Paris: Press de l'Universite de Paris-Sorbonne, 29-43, 1999.
Dale, Sharon, “Contextual art history:  The Illusion of precision”, Source, Vol. 8, No. 3, 32-36, 1989.
Meinecke-Berg, Victoria, “Fatimid painting: On tradition and style. The workshop of Muslim”, in Marianne, Barrucand (Dir), L’Egypte Fatimide: son art et son histoire Paris: Press de L universite de Paris-Sorbonne, 349-366, 1999.
Melikian-Chirvani, Assadullah Souren, the word of the Fatimids, Toronto, Aga Khan Museum, 2018.
Udovitch, L. Abraham, “Crossroads of world trade from Spain to India” in Marianne, Barrucand (Dir.), L’Egypte Fatimide: son art et son histoire, Paris: Press de l'Universite de Paris-Sorbonne, 681-691, 1999.
Pieterse, Jan Nederveen, Globalization and Culture: Global Mélange, New York: Rowman &Littlefield Publishers (Ink), 2009.
https://egyptology.yale.edu/expeditions/current-expeditions/yale-monastic-archaeology-project-south-ymap-south/white-monastery
https://suna.e-sim.org/article.html?id=66221